βραβεία που απονεμήθηκαν το 1939 και 1940 στην Ελλάδα From Wikipedia, the free encyclopedia
Τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία απονεμήθηκαν για πρώτη φορά το 1939,[1]για βιβλία που είχαν εκδοθεί το 1938 και αφορούσαν την ποίηση, το μυθιστόρημα, το δοκίμιο και το θέατρο. Ο νέος θεσμός υπαγόταν στη Γενική Διεύθυνση Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του Υπουργείου Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας, με γενικό διευθυντή τον Κωστή Μπαστιά, και στεγαζόταν, στην οδό Φωκίωνος 7, διατηρώντας κάποια ανεξαρτησία από το υπόλοιπο υπουργείο Παιδείας της οδού Ευαγγελιστρίας. Στο ίδιο κτίριο στεγαζόταν και η Διεύθυνση Καλών Τεχνών με διευθυντή τον Παντελή Πρεβελάκη. Το 1940 απονεμήθηκαν τα λογοτεχνικά βραβεία για το έτος 1939 και τα κρατικά βραβεία σε σχολικά Θεατρικά έργα. Το 1941, λόγω πολέμου και Κατοχής δεν απονεμήθηκαν βραβεία.[2]
Στις 30 Ιανουαρίου 2011, η κριτικός της εφημρίδας Η Εποχή Μάρη Θεοδοσοπούλου έγραψε στην Κυριακάτικη στήλη της, για τα ξεχασμένα, προπολεμικά Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία [3]:
Τον Απρίλιο 1939, [ο Ιωάννης Μεταξάς ] είχε απονείμει τα πρώτα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας. Μπορεί σήμερα να ξενίζει, αλλά ως θεσμός τότε καθιερώθηκε και η πατρότητα ανήκει στον στενό συνεργάτη του, τον Κωστή Μπαστιά. Αυτό, επετειακά, αφού αύριο αναμένεται να ανακοινωθούν οι βραβευμένοι για τα βιβλία του 2009. Μακάρι να βρίσκονταν στο ύψος των πρώτων βραβευμένων, του Άγγελου Σικελιανού και του Κοσμά Πολίτη.
Η νεοελληνίστρια και κριτικός Λαμπρινή Κουζέλη έγραψε στο Βήμα:
Ξεχασμένη από το αρμόδιο υπουργείο Πολιτισμού αλλά και από πολλούς μελετητές είναι η πρώτη, προπολεμική, περίοδος των βραβείων, τα οποία θεσπίζονται το 1931 με νόμο που υπογράφει ο τότε υπουργός Παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου. Οκτώ χρόνια μεσολαβούν ως την πρώτη απονομή το 1939. [...] Η πρώτη από πολλές... Έπειτα ήρθαν ο πόλεμος και ο Εμφύλιος. Τα σχέδια της Πολιτείας για ενίσχυση των ελληνικών γραμμάτων μπήκαν στο συρτάρι. Τα βραβεία επανέρχονται το 1956 [...].[4]
Έξι χρόνια πριν την Λ. Κουζέλη, ο κριτικός βιβλίου του Βήματος Νίκος Μπακουνάκης, με την ευκαιρία των 50 χρόνων από την επανεκίνηση του θεσμού των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων το 1956, άνευ ουδεμίας κρατικής αναφοράς στην προπολεμική εποχή, έγραψε για τον Κωστή Μπαστιά και τα πρώτα βραβεία, λέγοντας:
Νομίζω ότι είναι σημαντικό να γνωρίζουμε το βάθος των θεσμών.[5]
Στην θητεία του ως υπουργός Θρησκευμάτων και Εθνικής Παιδείας (Ιαν. 1930 – Μάιο 1932) της κυβερνήσεως Ελευθερίου Βενιζέλου, ο Γεώργιος Παπανδρέου συνέδεσε το όνομά του με την ίδρυση του Εθνικού Θεάτρου, τα 3200 σχολικά κτίρια και τον νόμο «περί ενισχύσεως των ελληνικών Γραμμάτων και Τεχνών» που παρέμεινε ανενεργός. Αν και όλο το 1931 ο πνευματικός κόσμος ασχολιόταν με το πώς θα εφαρμοζόταν ο νόμος, πώς θα ήταν η σύνθεση της κριτικής επιτροπής απονομής κρατικών λογοτεχνικών βραβείων, πώς θα επιλέγονταν οι καλλιτέχνες, κ.ά. Περιοδικά όπως η Νέα Εστία και η Πειθαρχία δημοσίευσαν έρευνες για το θέμα. Αλλά το εκτελεστικό διάταγμα ουδέποτε εκδόθηκε, παρά τις επανειλημμένες υπενθυμίσεις πνευματικών προσώπων, όπως ο Κώστας Ουράνης και ο Πέτρος Χάρης.
Με τη σύσταση τον Αύγουστο του 1937 της Διευθύνσεως Γραμμάτων και Καλών Τεχνών, και αργότερα Γενικής Διευθύνσεως, με διευθυντή τον Κωστή Μπαστιά, άρχισε και η προεργασία για την απονομή των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων. Ένα χρόνο αργότερα, στις 8 Αυγούστου 1938, ανακοινώθηκαν τα ονόματα της επιτροπής απονομής λογοτεχνικών βραβείων του 1938.
Η Επιτροπή: Κωστής Μπαστιάς, πρόεδρος. Μέλη: Παντελής Πρεβελάκης, διευθυντής Καλών Τεχνών, Γρηγόριος Ξενόπουλος, εκπρόσωπος Ακαδημίας Αθηνών, Μιλτιάδης Μαλακάσης, πρόεδρος και εκπρόσωπος Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών, Θεόδωρος Συναδινός, πρόεδρος και εκπρόσωπος Εταιρείας Θεατρικών Συγγραφέων, και οι κριτικοί Άριστος Καμπάνης και Λέων Κουκούλας [6].
Η Απονομή: Τον Απρίλιο 1939 έγινε η απονομή των βραβείων για βιβλία που είχαν εκδοθεί το 1938:
Η Επιτροπή: Στις 11 Ιανουαρίου 1940, συνεδρίασαν στο γραφείο του Γενικού Διευθυντή Γραμμάτων και Καλών Τεχνών Κωστή Μπαστιά τα μέλη της δεύτερης Επιτροπής απονομής Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων για τα βιβλία που εκδόθηκαν το 1939. Από την παλαιά επιτροπή παρέμειναν, όπως ήταν φυσικό, ο Κωστής Μπαστιάς (πρόεδρος) και τα μέλη Παντελής Πρεβελάκης, Γρηγόριος Ξενόπουλος και Άριστος Καμπάνης, διευθυντής του περιοδικού Νέον Κράτος. Αντικαταστάθηκαν, δε, οι Θεόδωρος Συναδινός, Μιλτιάδης Μαλακάσης και Λέων Κουκούλας. Στις θέσεις τους τοποθετήθηκαν κατ’ εντολή του Γενικού Διευθυντή οι Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Μάρκος Αυγέρης και Παντελής Χορν.
Η επιλογή των λογοτεχνών: Στις 26 Μαρτίου 1940, συνήλθε η νέα επιτροπή Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων. Απουσίαζαν οι Αρ. Καμπάνης, άνευ δικαιολογίας, και ο Μάρκος Αυγέρης επειδή ο κλητήρας έκανε λάθος. Ο Αυγέρης επικοινώνησε αυθημερόν γραπτώς, δηλώνοντας: «Είμαι και εγώ σύμφωνος με την απόφαση της Επιτροπής με μικρές διαφορές».[9]
Τα βραβεία του 1939:
Η Απονομή (μαζί με τα Καλλιτεχνικά Βραβεία): Στις 21 Μαΐου 1940, στο φουαγέ του Βασιλικού Θεάτρου, όπου γινόντουσαν τότε πολλές επίσημες κρατικές εκδηλώσεις, όπως γεύματα, βραβεία κ.ά., ο πρόεδρος της κυβερνήσεως Ιωάννης Μεταξάς απένειμε τα λογοτεχνικά βραβεία του 1939, και μαζί και τρία καλλιτεχνικά βραβεία στον ζωγράφο Γιάννη Μόραλη, τον γλύπτη Γιάννη Παπά και τον χαράκτη Τάσσο Αλεβίζο (Τάσσος).
Η Επιτροπή: Η Επιτροπή συνήλθε στις 30 Μαρτίου 1940: Κωστής Μπαστιάς (πρόεδρος), Δημήτριος Λάμψας (παιδαγωγός),[10] Ι. Αναστασόπουλος, Κωστής Βελμύρας (θεατρικός συγγραφέας) και Λέων Κουκούλας (θεατρικός κριτικός, ποιητής).
Τα βραβεία:
Το πρωί της 27ης Απριλίου 1941, ημέρα Κυριακή, οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Αθήνα από τους Αμπελόκηπους. Την ίδια ώρα που παραλάμβαναν την πόλη, ο γενικός διευθυντής Γραμμάτων και Καλών Τεχνών του υπουργείου Παιδείας και γενικός διευθυντής του Βασιλικού Θεάτρου Κωστής Μπαστιάς έφθασε στο υπουργείο Οικονομικών να συμμετάσχει στην τελευταία σύσκεψη του ελληνικού κράτους. Εκεί ήταν παρόντες όλοι οι γενικοί διευθυντές και γενικοί γραμματείς των υπουργείων. Ο βασιλέας Γεώργιος Β΄, ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός και η κυβέρνηση είχαν ήδη φύγει για την Αίγυπτο, αφήνοντας εντολή στους "γενικούς" να παραμείνουν στις θέσεις τους έως την ώρα της εισόδου των στρατευμάτων Κατοχής. Εκεί είπε στους παρευρισκόμενους, όπως ήταν οι οδηγίες της κυβέρνησης: "Εμείς δεν έχουμε πλέον καμιά δουλειά και να πάμε σπίτι μας". Λίγες μέρες αργότερα οδηγήθηκε στις φυλακές της οδού Ελπίδος.
Η Γενική Διεύθυνση Γραμμάτων και Καλών Τεχνών, μετά την αποχώρηση του Μπαστιά άνευ παραιτήσεως, καθώς δεν ήθελε η παραίτηση να θεωρηθεί αναγνώριση του δωσιλογικού καθεστώτος, μεταβλήθηκε σε Γενική Διεύθυνση Αρχαιολογίας, Γραμμάτων και Καλών Τεχνών από τον νέο υπουργό Παιδείας, καθηγητή Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλο. Ο Μπαστιάς αντικαταστάθηκε ως "γενικός" από τον καθηγητή και διευθυντή της Ακρόπολης Νικόλαο Κυπαρίσση και από τον Μιχαήλ Μαντούδη, ως διευθυντή Γραμμάτων και "εισηγητή βραβεύσεως λογοτεχνικών έργων", και ο απολυθείς διευθυντής Καλών Τεχνών Παντελής Πρεβελάκης αντικαταστάθηκε από τον αρχαιολόγο και ιστορικό τέχνης Νικόλαο Μπέρτο, που παρέμεινε στη θέση του έως την άνοδο της τρίτης Κατοχικής κυβέρνησης του Ιωάννη Ράλλη. Με υπουργική απόφαση της 10ης Δεκεμβρίου 1941, επανασυστάθηκε και η επιτροπή απονομής λογοτεχνικών βραβείων[11]
Κατοχική επιτροπή απονομής λογοτεχνικών βραβείων
Στις 23 Δεκεμβρίου 1941 συνεδρίασε η επιτροπή με τους Μιχαήλ Μαντούδη και Νικόλαο Μπέρτο, ως εκπρωσόπους του υπουργείου Παιδείας και άλλα πέντε μέλη:
Αν και ήταν παρόντα πάντα τα μέλη και τηρήθηκαν πρακτικά στο ίδιο τετράδιο με τα προπολεμικά, δεν υπογράφηκαν ποτέ από την επιτροπή. Οι λόγοι δεν είναι γνωστοί.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.