Ιερά Μητρόπολις Σερβίων και Κοζάνης

Η Ιερά Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης είναι μια από τις Μητροπόλεις των λεγομένων «Νέων Χωρών^{[lower-greek 1]}».

Ιερά Μητρόπολις Σερβίων και Κοζάνης
Γενικές πληροφορίες
Ίδρυση	1745 Επισκοπή Σερβίων και Κοζάνης και από 1882 Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης
Ιδρυτής	Ιωακείμ Γ΄
Xώρα	Ελλάδα
Έδρα	Κοζάνη
Υπαγωγή	Εκκλησία της Ελλάδος (επιτροπικώς)
Αρχιερατικές Περιφέρειες	6
Ενορίες	84
Ναοί	94 εκκλησίες, 8 παρεκκλήσια, 351 εξωκκλήσια, 54 ναοί κοιμητηρίων και 5 μοναστηριακοί.
Μονές	5
Μητροπολιτικός Ναός	Αγίου Νικολάου Κοζάνης
Ιεραρχία
Μητροπολίτης	Παύλος
Βοηθός Επίσκοπος	Χριστοφόρος
Πρωτοσύγκελλος	Επίσκοπος Αμφιπόλεως Χριστοφόρος
Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος	Πρωτοπρεσβύτερος Νικόλαος Βαχτσεβάνος
Ιεροκήρυκες	1
Εφημέριοι	84
Διάκονοι	3
Ιστοσελίδα
imsk.gr

Είναι μία από τις παλαιότερες επισκοπές στη Δυτική Μακεδονία (4ος αιώνας). Η έδρα της σήμερα είναι στην Κοζάνη και Μητροπολίτης είναι ο Παύλος Παπαλεξίου. Στη Μητρόπολη υπάγονται 94 ενοριακοί ναοί, 8 παρεκκλήσια, 351 εξωκλήσια, 54 ναοί κοιμητηρίων και 5 μοναστηριακοί ναοί και σε αυτούς λειτουργούν σήμερα 84 εφημέριοι.

Ιστορικά στοιχεία

Επισκοπή Καισαρείας

Ως πρώ­τη Ε­πι­σκο­πή στην σημερινή περιοχή του Νομού Κοζάνης λει­τούρ­γη­σε η Επισκοπή Και­σα­ρεί­ας με έ­δρα την Και­σα­ρεί­α. Στους κα­τα­λό­γους Μη­τρο­πό­λε­ων και Ε­πι­σκο­πών που πα­ρα­θέ­τει ο Γεράσιμος Κονιδάρης^[2] α­να­φέ­ρε­ται Ε­πι­σκο­πή Και­σα­ρεί­ας υ­πα­γο­μέ­νη στη Μη­τρό­πο­λη Λα­ρί­σης κα­τά τον Ε . αι­ώ­να (431 – 551) με Ε­πί­σκο­πο Και­σα­ρεί­ας κα­τέ­χον­τας την 8η θέ­ση με­τα­ξύ των Ε­πι­σκό­πων της Μη­τρο­πό­λε­ως. Α­πο­κα­λυ­φθεί­σα στο χώ­ρο της Και­σα­ρεί­ας προ ε­τών ε­πι­τύμ­βια μαρ­μά­ρι­νη πλά­κα φέ­ρει η­μι­κα­τε­στραμ­μέ­νο ε­πί­γραμ­μα «­.­..προ­ε­δρί­αν έ­λα­χεν τη Εκ­κλη­σί­α Και­σά­ρων πό­λε­ως Μα­κε­δό­νιος έ­στιν ού­τος α­νήρ τα παντ’ εύ­φη­μος ος Ε­πι­σκο­πή­σας έ­τη εν μή­να έ­να του τή­δε βί­ου εκ­δη­μή­σας μη­νί Ι­α­νου­α­ρί­ω ΚΓ Ινδικτιώνος Ι­Α προς Θε­όν ε­νε­δή­μη­σεν.­.­.» Το ε­πί­γραμ­μα δεν φέ­ρει α­κρι­βή χρο­νο­λό­γη­ση, α­πό το εί­δος ό­μως της γρα­φής και τα λοι­πά στοι­χεί­α, οι ει­δι­κοί το το­πο­θε­τούν στην πε­ρί­ο­δο του 5ου αι­ώ­νος. Συ­νε­πώς κα­τά τον 5ο και 6ο αι­ώ­να έ­δρευ­ε στην Και­σά­ρεια Ε­πι­σκο­πή, η ο­ποί­α πι­θα­νώς να συ­στή­θη­κε και υ­πήρ­χε ί­σως α­πό του 4ου αι­ώ­να α­φ’ ό­του έ­πα­ψαν οι δι­ωγ­μοί και ε­πι­χει­ρή­θη­κε η ορ­γά­νω­ση της Εκ­κλη­σί­ας.

Επισκοπή Σερβίων

Α­πό του 9ου αι­ώ­νος εί­ναι γνω­στή η Ε­πι­σκο­πή Σερ­βί­ων με έδρα τα Σέρβια. Η πρώ­τη μαρ­τυ­ρί­α πε­ρί αυ­τής βρίσκεται σε κείμενα του Λέοντος Σοφού^[3]. Με τον τί­τλο «Σερ­βί­ων» και έ­δρα τα Σέρβια λει­τούρ­γη­σε ως το 1745 υ­πα­γο­μέ­νη στη Μη­τρό­πο­λη Θεσ­σα­λο­νί­κης.

Επισκοπή Σερβίων και Κοζάνης

Με έ­δρα την Κο­ζά­νη λει­τουρ­γεί η Ε­πι­σκο­πή υ­πό τον τί­τλο Σερ­βί­ων και Κο­ζά­νης α­πό το 1745 ως το 1882. Το 1882 ε­πί Ε­πι­σκό­που Ευ­γε­νί­ου με πρά­ξη του Οι­κου­με­νι­κού Πα­τρι­αρ­χεί­ου υ­πό τον Οι­κου­με­νι­κό Πα­τριά­ρχη Ιωακείμ Γ΄ προ­ήχθη η Ε­πι­σκο­πή σε Μη­τρό­πο­λη Σερ­βί­ων και Κο­ζά­νης και ο Ε­πί­σκο­πος Ευγέ­νιος σε Μη­τρο­πο­λί­τη και υ­πή­χθη πλέ­ον α­πευ­θεί­ας στο Οι­κου­με­νι­κό Πατριαρ­χεί­ο.

Επισκοπικός κατάλογος

Όνομα	Έτη	Σημειώσεις
Μακεδόνιος	5ος-6ος αιώνας
Μιχαήλ	1200
Ιλλυριός	1219 – 1235
Λέων	1235
Δαμασκηνός
Ιάκωβος	1347 – 1355
Γεδεών	1376
Ιάκωβος	1380
Συμεών	~ 1360
Θεοφάνης
Κύριλλος
Νεόφυτος
Μελέτιος
Πατρίκιος	~ 1580
Λεόντιος	1560 – 1566
Μακάριος	1566 – 1567
Ιωάσαφ	1572 – 1584
Ιωακείμ	1584 – 1587
Ιωάσαφ	1588 – 1594	β΄ θητεία
Γερόντιος	1600
Μελέτιος	1646 – 1649
Θεοφάνης	1649
Συμεών	; – 1668/9[4] †
Ιωαννίκιος	25 Ιανουαρίου 1669[4] – ;
Ιωάσαφ	1671
Διονύσιος	; – 1673
Θεόκλητος	1677
Γρηγόριος Κονταρής	1685 – 1690[5]
Γερμανός	1690
Ραφαήλ	1699
Διονύσιος	1700 – 1715
Δαμιανός	1720
Ιωαννίκιος	1727 – 1729
Ιάκωβος	1728 – 1730
Ζαχαρίας	1730 – 1734
Μελέτιος	1734 – 1745
Ιερεμίας	1745
Ιγνάτιος	1752 – 1785
Θεόφιλος	4 Μαΐου 1785 – 1811[6] †
Διονύσιος	1811 – 1 Μαρτίου 1815 †
Βενιαμίν (Καρίπογλου)	1815 – 1849	παραιτήθηκε
Ευγένιος (Πατέρας)	1849 – Ιούνιος 1889	ως το 1882 επίσκοπος, κατόπιν Μητροπολίτης. Παραιτήθηκε
Κωνστάντιος (Ματουλόπουλος)	29 Ιουλίου 1889 – 30 Απριλίου 1892	από Αρδαμερίου, κατόπιν Δρυϊνουπόλεως
Γεράσιμος (Τανταλίδης)	23 Οκτωβρίου 1893 – 31 Μαΐου 1894	από Κορυτσάς, κατόπιν Δρυϊνουπόλεως
Κωνστάντιος (Ματουλόπουλος)	31 Μαΐου 1894 – 14 Ιουνίου 1910	β΄ θητεία
Φώτιος (Μανιάτης)	5 Αυγούστου 1910 – 14/27 Μαρτίου 1923	παραιτήθηκε
Ιωακείμ (Αποστολίδης)	14/27 Μαρτίου 1923 – 17 Απριλίου 1926	από Μετρών και Αθύρων, κατόπιν Αυστραλίας
Ευγένιος (Χριστοδούλου)	20 Μαΐου 1926 – 15 Μαρτίου 1927	από Σηλυβρίας, επέστρεψε εκεί
Ιωακείμ (Αποστολίδης)	15 Μαρτίου 1927 – 12 Απριλίου 1945	β΄ θητεία, παύθηκε λόγω συμμετοχής στο ΕΑΜ
Κωνσταντίνος (Πλατής)	14 Απριλίου 1945 – 7 Νοεμβρίου 1957	κατόπιν Πατρών
Διονύσιος (Ψαριανός)	19 Νοεμβρίου 1957 – 7 Δεκεμβρίου 1997
Αμβρόσιος (Γιακαλής)	11 Οκτωβρίου 1998 – 4 Φεβρουαρίου 2004	παραιτήθηκε
Παύλος (Παπαλεξίου)	26 Απριλίου 2004 – σήμερα

Μονές

Η εκκλησία της Αγίας Κυριακής στα Σέρβια.

Στη Μητρόπολη υπάγονται πέντε σημαντικές Μονές:

Ανδρώες:

• Αγίας Τριάδος Λαριού (μοναχ. 3)
• Αγίου Αντωνίου Καστανιάς Σερβίων (μοναχ. 2)
• Αγίου Νεκταρίου Παλαιογρατσάνου (μοναχ. 3)

Γυναικείες:

• Παναγίας Ζιδανίου
• Αγίας Τριάδος Βελβενδού (μοναχ. 3)

Τοπικοί Άγιοι Εορτές

Ο σημαντικότεροι τοπικοί Άγιοι είναι οι εξής:

• Οσία Θεοδώρα: Η μνήμη της τιμάται την 11η Μαρτίου.
• Όσιος Βαραδάτος: Η μνήμη του εορτάζεται στις 22 Φεβρουαρίου.

Σε απόσταση δεκαπέντε χιλιομέτρων δυτικά της Προύσας ήταν η κωμόπολη Κουβούκλια όπου βρισκόταν η εκκλησία και το προσκύνημα του Άι-Βαραδά^[7]. Οι Μικρασιάτες Κουβουκλιώτες που ήρθαν στην Κοζάνη μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και δημιούργησαν τον ομώνυμο συνοικισμό Κουβούκλια, έκτισαν με πίστη και ευσέβεια στις όχθες της λίμνης του Αλιάκμονα την εκκλησία του Οσίου Βαραδάτου.^[8]. Στην αυλή της εκκλησίας υπάρχει μνημείο για αυτούς που χάθηκαν κατά τη Μικρασιατική καταστροφή ^[9]

Πνευματική Διακονία

Από τη Μητρόπολη διοργανώνονται εσπερινά κηρύγματα από ιεροκήρυκες καθώς επίσης και μορφωτικές διαλέξεις. Για τη χριστιανική αγωγή της νεολαίας έχουν ιδρυθεί κατασκηνώσεις, γραφεία νεότητος και κατηχητικά σχολεία. Η Μητρόπολη έχει αναπτύξει Σταθμό Εθελοντικής Αιμοδοσίας Κληρικών καθώς επίσης και Ταμείο Αλληλοβοήθειας Κληρικών.

Φιλανθρωπική Διακονία

Το φιλανθρωπικό έργο της Μητρόπολης διαφαίνεται από την ύπαρξη πολλών ιδρυμάτων και ταμείων με φιλανθρωπικό σκοπό:

• Γενικό Φιλόπτωχον Ταμείο
• Ενοριακά Φιλόπτωχα Ταμεία
• Υποτροφίες σε απόρους φοιτητές
• Τιάλειον Εκκλησιαστικό Γηροκομείο
• Γκέρτσειον Εκκλησιαστικό Ίδρυμα

Υποσημειώσεις και παραπομπές

Υποσημειώσεις

1. «Νέες Χώρες» ονομάζονται 36 Μητροπόλεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οι οποίες μετά τους Βαλκανικούς πολέμους περιήλθαν στην ελληνική επικράτεια. Αυτές συνεχίζουν να υπάγονται πνευματικά στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αλλά με την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη της 4ης Σεπτεμβρίου 1928 η Διοίκησή τους παραχωρήθηκε «επιτροπικώς» και υπό δέκα ρητούς όρους στην Εκκλησία της Ελλάδος^[1].

Παραπομπές

1. Μαζαράκης, Ευάγγελος (2020). Το υφιστάμενο εκκλησιαστικό καθεστώς των Νέων Χωρών (PDF). Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 19 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 22 Απριλίου 2021.
2. Γε­ρά­σι­μος Κο­νι­δά­ρης, «Εκ­κλη­σι­α­στι­κή ι­στο­ρί­α της Ελ­λά­δος» (τομ.Α, σελ.513-515)
3. Λέων Σοφός, «Δι­α­τύ­πω­σις των θρό­νων των Εκ­κλη­σι­ών»
4. Κοτζαγεώργης, Φωκίων Π. (2020). «Μια Οθωμανική πηγή για την ιστορία του Οικουμενικού Πατριαρχείου κατά το β´ μισό του 17ου αιώνα». Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών 21: 63. https://www.academia.edu/45626760/%CE%9C%CE%B9%CE%B1_%CE%9F%CE%B8%CF%89%CE%9C%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%A0%CE%AE%CE%B3%CE%AE_%CE%B3%CE%B9%CE%B1_%CF%84%CE%AE%CE%BD_%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%9F%CF%81%CE%B9%CE%B1_%CF%84%CE%9F%CF%85_%CE%9F%CE%B9%CE%BA%CE%9F%CF%85%CE%9C%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%9F%CF%85_%CE%A0%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%B9%CE%9F%CF%85_%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1_%CF%84%CE%9F_%CE%92_%CE%9C%CE%B9%CF%83%CE%9F_%CF%84%CE%9F%CF%85_17%CE%9F%CF%85_%CE%B1%CE%B9%CF%89%CE%BD%CE%B1_%CE%94%CE%95%CE%9B%CE%A4%CE%99%CE%9F_%CE%9A%CE%95%CE%9D%CE%A4%CE%A1%CE%9F%CE%A5_%CE%9C%CE%99%CE%9A%CE%A1%CE%91%CE%A3%CE%99%CE%91%CE%A4%CE%99%CE%9A%CE%A9%CE%9D_%CE%A3%CE%A0%CE%9F%CE%A5%CE%94%CE%A9%CE%9D. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2024.
5. Καρανάσιος, Χαρίτων. Ο ιερομόναχος Γρηγόριος Κονταρής ο εκ Σερβίων, πρώτος δάσκαλος στην Κοζάνη, 1676-1679 (PDF). σελ. 37.
6. Μητροπολίτης από Μ.Πρωτοσυγκέλλων, Αθηναγόρας (1932). «Ο θεσμός των συγκέλλων εν τω Οικουμενικώ Πατριαρχείω». Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών: 270. https://ir.lib.uth.gr/xmlui/bitstream/handle/11615/19053/article.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2022.
7. «Εικόνες έμψυχοι, κηρύγματα αγιολογικά», Διονυσίου Λ. Ψαριανού, Επισκόπου Ιεράς Μητρόπολης Σερβίων και Κοζάνης
8. Εγκόλπιο Ημερολόγιο 2017, εκδ. Ιεράς Μητρόπολης Σερβίων και Κοζάνης
9. Ο Αγ. Βαραδάτος τα Κουβούκλια της Μ. Ασίας

Πηγές

• Ιστοσελίδα Ιεράς Μητρόπολης Σερβίων και Κοζάνης Αρχειοθετήθηκε 2008-06-15 στο Wayback Machine..
• Εγκόλπιο Ημερολόγιο 2010, εκδ. Ιεράς Μητρόπολης Σερβίων και Κοζάνης.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ιστοσελίδα Ιεράς Μητρόπολης Σερβίων και Κοζάνης Αρχειοθετήθηκε 2008-06-15 στο Wayback Machine.
• Μητρόπολη Σερβίων και Κοζάνης (Εκκλησία της Ελλάδος) Αρχειοθετήθηκε 2010-12-05 στο Wayback Machine.