Η Ισπανική τραγωδία

Η Ισπανική τραγωδία ή Ιερώνυμος (αγγλικός τίτλος: The Spanish Tragedy, or Hieronimo is Mad Again) είναι τραγωδία του Τόμας Κιντ, που γράφτηκε μεταξύ 1582 και 1592. Το έργο ήταν εξαιρετικά δημοφιλές στην εποχή του και συνέβαλε στην καθιέρωση του νέου είδους της τραγωδίας εκδίκησης στην αγγλική λογοτεχνία. Αρκετοί άλλοι συγγραφείς της ελισαβετιανής εποχής, μεταξύ των οποίων οι Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Μπεν Τζόνσον και Κρίστοφερ Μάρλοου, αναφέρθηκαν ή παρωδούσαν την Ισπανική Τραγωδία στα έργα τους.^[1]

Η Ισπανική τραγωδία

Συγγραφέας	Τόμας Κιντ
Τίτλος	The Spanish Tragedie
Γλώσσα	Αγγλικά
Μορφή	θεατρικό έργο
δεδομένα (π • σ • ε )

Στην Ελλάδα παρουσιάστηκε με τον τίτλο Εκδίκηση.^[2]

Υπόθεση

Πριν αρχίσει το έργο, ο αντιβασιλέας της Πορτογαλίας επαναστάτησε ενάντια στην ισπανική κυριαρχία. Έγινε μια μάχη στην οποία οι Πορτογάλοι ηττήθηκαν και ο αρχηγός τους, ο γιος του αντιβασιλέα, ο Μπαλτάζαρ, πριν αιχμαλωτιστεί από τους Ισπανούς σκότωσε τον Ισπανό αξιωματικό δον Αντρέα. Το φάντασμα του Αντρέα και το προσωποποιημένο πνεύμα της Εκδίκησης είναι παρόντες στη σκηνή σε όλη τη διάρκεια του έργου και λειτουργούν ως χορωδία. Στο τέλος κάθε πράξης, ο δον Αντρέας θρηνεί για τις αδικίες που υπέστη και η Εκδίκηση τον καθησυχάζει ότι θα εκδικηθούν όσους τον έβλαψαν. Το φάντασμα του Αντρέα και η Εκδίκηση ανοίγουν το έργο στην Πράξη 1 και το κλείνουν στην Πράξη 5 με περιγραφές του Κάτω κόσμου της αρχαιότητας. Υπάρχει επίσης μια δευτερεύουσα πλοκή που αφορά την έχθρα δύο Πορτογάλων ευγενών, καθένας από τους οποίους προσπαθεί να πείσει τον αντιβασιλέα ότι ο άλλος έχει δολοφονήσει τον αγνοούμενο Μπαλτάζαρ.^[3]

Στην Ισπανία, ο ανιψιός του Ισπανού βασιλιά, ο Λορέντζο, και ο καλύτερος φίλος του Αντρέα, ο Οράτιος, διαφωνούν για το ποιος συνέλαβε τον Μπαλτάζαρ. Αν και έγινε ξεκάθαρο από νωρίς ότι ο Οράτιος νίκησε τον Μπαλτάζαρ, ο βασιλιάς αφήνει τον αιχμάλωτο πρίγκιπα στην επιμέλεια του Λορέντζο και μοιράζει τα αναμενόμενα λύτρα και στους δύο. Ο Οράτιος παρηγορεί την αδερφή του Λορέντζο, Μπελ-Ιμπέρια, η οποία είχε κρυφή σχέση με τον Αντρέα ενάντια στις επιθυμίες της οικογένειάς της. Παρά τα προηγούμενα αισθήματά της για τον Αντρέα, η Μπελ-Ιμπέρια σύντομα δημιουργεί σχέση με τον Οράτιο. Ομολογεί ωστόσο ότι το ενδιαφέρον της για τον Οράτιο υποκινείται κυρίως από την επιθυμία της για εκδίκηση: η Μπελ-Ιμπέρια σκοπεύει να εκδικηθεί τον Μπαλτάζαρ για τον θάνατο του αγαπημένου της Αντρέα.^[4]

Στο μεταξύ, ο Μπαλτάζαρ ερωτεύεται την Μπελ-Ιμπέρια. Ο Ισπανός βασιλιάς αποφασίζει ότι ο γάμος του Μπαλτάζαρ και της Μπελ-Ιμπέρια θα ήταν ένας εξαιρετικός τρόπος για να φέρει την ειρήνη με την Πορτογαλία. Ο πατέρας του Οράτιου, ο στρατάρχης Ιερώνυμος, οργανώνει μια ψυχαγωγία (μάσκα) για τον Πορτογάλο πρέσβη. Ο Λοράντζο, υποπτευόμενος ότι η Μπελ-Ιμπέρια έχει βρει νέο εραστή, δωροδοκεί τον υπηρέτη της Πεντρινγκάνο και ανακαλύπτει ότι είναι ο Οράτιος. Πείθει τον Μπαλτάζαρ να τον βοηθήσει να δολοφονήσει τον Οράτιο κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης με την Μπελ-Ιμπέρια. Ο Ιερώνυμος και η σύζυγός του Ισαβέλλα βρίσκουν το πτώμα του γιου τους κρεμασμένο και μαχαιρωμένο, η Ισαβέλλα τρελαίνεται.

Ο Λορέντζο κλειδώνει την Μπελ-Ιμπέρια μακριά, αλλά εκείνη καταφέρνει να στείλει στον Ιερώνυμο ένα γράμμα, γραμμένο με το αίμα της, που τον ενημερώνει ότι ο Λορένζο και ο Μπαλτάζαρ ήταν οι δολοφόνοι του Οράτιου. Οι ερωτήσεις και οι προσπάθειες του Ιερώνυμου να δει τη Μπελ-Ιμπέρια πείθουν τον Λορένζο ότι κάτι ξέρει. Φοβούμενος ότι ο υπηρέτης του Μπαλτάζαρ, Σερμπερίν, αποκάλυψε την αλήθεια, ο Λορέντζο πείθει τον Πεντρινγκάνο να τον δολοφονήσει και στη συνέχεια κανονίζει τη σύλληψη του Πεντρινγκάνο για να εξαλείψει όλα τα στοιχεία γύρω από το έγκλημά του. Ο Ιερώνυμος, διορισμένος δικαστής, καταδικάζει τον Πεντρινγκάνο σε θάνατο, ο οποίος μάταια περιμένει από τον Λορέντζο να του δώσει χάρη, όπως του υποσχέθηκε. Τον αφήνει να ελπίζει μέχρι που ο δήμιος τον εκτελεί.^[5]

Ο Λορέντζο καταφέρνει να εμποδίσει τον Ιερώνυμο να αναζητήσει δικαιοσύνη, πείθοντας τον βασιλιά ότι ο Οράτιος είναι ζωντανός και καλά. Επιπλέον, ο Λορέντζο δεν επιτρέπει στον Ιερώνυμο να δει τον βασιλιά, ισχυριζόμενος ότι είναι απασχολημένος. Αυτό, σε συνδυασμό με την αυτοκτονία της συζύγου του Ισαβέλλας, ωθεί τον Ιερώνυμο να ξεπεράσει τα όριά του και τρελαίνεται. Ο Λορέντζο συνεχίζει λέγοντας στον θείο του βασιλιά ότι η περίεργη συμπεριφορά του Ιερώνυμου οφείλεται στην αδυναμία του να αντιμετωπίσει τον πλουτισμό του γιου του Οράτιου (από τα λύτρα για τον Μπαλτάζαρ από τον Πορτογάλο αντιβασιλέα) και έχει τρελαθεί από τη ζήλια. Ο Ιερώνυμος συνέρχεται και μαζί με τη Μπελ-Ιμπέρια προσποιούνται ότι συμφιλιώνονται με τους δολοφόνους, τους οποίους προσκαλεί να συμμετάσχουν μαζί του σε ένα έργο, Σόλιμαν και Περσίδα, για να διασκεδάσουν την αυλή.

Όταν παίζεται το έργο, ο Ιερώνυμος χρησιμοποιεί αληθινά στιλέτα αντί για χάρτινα, έτσι ώστε ο Λορέντζο και ο Μπαλτάζαρ μαχαιρώνονται μέχρι θανάτου μπροστά στον βασιλιά, τον αντιβασιλέα και τον δούκα της Καστίλης (τον πατέρα του Λορέντζο και της Μπελ-Ιμπέρια). Έτσι, ο ίδιος και η Μπελ-Ιμπέρια παίρνουν την εκδίκησή τους σκοτώνοντας τους δολοφόνους. Η Μπελ-Ιμπέρια επιλέγει να μαχαιρωθεί θανάσιμα κατά τη διάρκεια της παράστασης, αν και δεν ήταν αυτή η πρόθεση του Ιερώνυμου για αυτήν. Ο Ιερώνυμος κοινοποιεί το κίνητρο των δολοφονιών, κόβει τη γλώσσα του για να μη μιλήσει κάτω από βασανιστήρια αν συλληφθεί και σκοτώνει τον δούκα της Καστίλης, μετά καταφέρνει να αυτοκτονήσει. Το φάντασμα του Αντρέα και η Εκδίκηση είναι ικανοποιημένοι και υπόσχονται αιώνια τιμωρία στους ένοχους.^[6]

Σχολιασμός

Πολλά στοιχεία της Ισπανικής τραγωδίας εμφανίστηκαν αργότερα στον Άμλετ του Σαίξπηρ, όπως το θεατρικό «έργο μέσα στο έργο» που χρησιμοποιήθηκε για να παγιδεύσει έναν δολοφόνο ή το φάντασμα που εμφανίζεται με σκοπό να εκδικηθεί. Ο Τόμας Κιντ θεωρείται επίσης ότι είναι ο συγγραφέας μιας παλαιότερης εκδοχής του Άμλετ, που δεν έχει διασωθεί, έργο το οποίο πιθανότατα ήταν μια από τις πηγές του Σαίξπηρ.^[7]

Ήταν από τα πιο δημοφιλή έργα της εποχής του, ανατυπώθηκε πολλές φορές και παίζεται μέχρι την εποχή μας.^{[4] [2]}

Μετάφραση στα ελληνικά

• Εκδίκηση, μετάφραση: Κατερίνα Τσαμαδιά και Κατερίνα Ευαγγελάτου, εκδόσεις: Αμφι-θέατρο Σπύρου Ευαγγελάτου. Πρόγραμμα της παράστασης του Αμφι-θεάτρου Σπύρου Ευαγγελάτου, που περιλαμβάνει ολόκληρο το θεατρικό έργο. ^[8]

Παραπομπές

1. . «britannica.com/topic/The-Spanish-Tragedy».
2. . «lifo.gr/guide/theater/reviews/spanish-tragedy».
3. . «sparknotes.com/drama/spanishtragedy/summary/».
4. . «artatnet.gr/ΕΚΔΙΚΗΣΗ (The Spanish Tragedy) του Τόμας Κυντ».
5. . «uv.es/~fores/KishiTetsuo.uk./The Structure and Meaning of The Spanish Tragedy».
6. . «gutenberg.org/The Spanish Tragedy».
7. . «eclass.uoa.gr/Ἱερώνυμος - Ἐκδίκηση (The Spanish Tragedy).PDF» (PDF).
8. . «politeianet.gr/books/kyd-thomas-amfi-theatro-spurou-a-euaggelatou-ekdikisi».