From Wikipedia, the free encyclopedia
ޗިސްމޭ ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Pancreas) އަކީ ހަޖަމުކުރާ ނިޒާމް ގައި ހިމެނޭ ގުނަވަނެކެވެ. އަދި އެންޑަކްރިން ނިޒާމް ގައި ހިމެނޭ ގޮށެއް ވެސް މެއެވެ. ޗިސްމޭ އަކީ އެންޑަކްރިން އަދި އެކްސަކްރިން ގްލޭންޑެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވޭ ގުނަވަނެކެވެ. އެންޑަކްރިން ގްލޭންޑް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Endocrine gland) އެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވެނީ ތަފާތު ހޯރމޯންތައް ޗިސްމޭގައި އުފައްދައި ދޫކުރާތީއެވެ. އެކްސަކްރިން ގްލޭންޑް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Exocrine gland) އެއްގެ ގޮތުގައި ބެލެވެނީ ހަޖަމުކުރާ އެންޒައިމް ތައް ހިމެނޭ ޗިސްމޭ ޖޫސް އުފައްދައި ދޫކުރާތީ އެވެ.
| ޗިސްމޭ | |
|---|---|
 | |
 | |
| 1: Head of pancreas 2: Uncinate process of pancreas 3: Pancreatic notch 4: Body of pancreas 5: Anterior surface of pancreas 6: Inferior surface of pancreas 7: Superior margin of pancreas 8: Anterior margin of pancreas 9: Inferior margin of pancreas 10: Omental tuber 11: Tail of pancreas 12: Duodenum | |
| Gray's | subject #251 1199 |
| Artery | Inferior pancreaticoduodenal artery, Superior pancreaticoduodenal artery |
| Vein | Pancreaticoduodenal veins |
| Nerve | Pancreatic plexus, celiac ganglia, vagus[1] |
| Precursor | pancreatic buds |
| MeSH | Pancreas |
| Dorlands/Elsevier | p_02/ |
ޗިސްމޭ ގެ އެންޑަކްރިން ވަޒީފާ އަދާކުރަނީ އޭގައި ހިމެނޭ އައިލެޓް އޮފް ލެންޖަހެންސް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Islets of langerhans ) ކިޔާ ސެލްތަކުންނެވެ. މިސެލްތަކުން އިންސޫލިން އަދި ގްލޫކަގޮން އުފައްދައެވެ. ޗިސްމޭގެ އެކްސަކްރިން ވަޒީފާ އަދާކުރަނީ އޭގައި ހިމެނޭ ކަމްޕައުންޑް އަސިނަރ ގްލޭންޑް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Compound acinar gland)ތަކުންނެވެ. މިގްލޭންޑް ތަކުން ޗިސްމޭ ޖޫސް އުފައްދައެވެ. ޗިސްމޭ ހަރަކާތް ކޮންޓްރޯލް ކުރަނީ ވޭގަސް ނާރު ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Vagus nerve)އަދި މައި ސްޕްލަންކްނިކް ނާރު ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Splanchnic nerve)ތަކުންނެވެ.
އިންސާނާގެ ޗިސްމޭގެ ދިގުމިނަކީ 10-6 އިންޗި އެވެ. ޗިސްމޭ އޮންނަނީ މައިދާ ގެ ތިރިން ކުޑަ ގޮހޮރުގެ ފުރަތަމަ ބައި ޑުއަޑީނަމްގެ ފެށޭތަނުގައި ސީ އަކުރުގެ ބައްޓަމަށް އިންނަ ބަޔަށް ޗިސްމޭ ގެ ބޯކޮޅު ވަދެފައި އިންނަ ކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ. ޗިސްމޭ ގައި މައިގަނޑު 3 ބައެއް ވެއެވެ. އެއީ
ޗިސްމޭގެ ތެރޭގައިވާ ޕެންކްރިއެޓިކް ޑަކްޓް ހުޅުވިފައިވަނީ ޑުއަޑީނަމްގެ ތެރެއަށެވެ. ކޮމަން ބައިލް ޑަކްޓް ޕެންކްރިއެޓިކް ޑަކްޓް އާއި ގުޅިފައިވަނީ ޕެންކްރިއެޓިކް ޑަކްޓް ޑުއަޑީނަމް އާއި ގުޅުމުގެ ކުރިންނެވެ. ނުވަތަ މިދެޑަކްޓް ގުޅިގެން އުފެދިފައިވާ ޑަކްޓަކުންނެވެ. އެތަނަށް ކިޔަނީ އެމްޕިއުލާ އޮފް ވަޓަރ އެވެ.
ޗިސްމޭ އަކީ ދިގުކޮށް އޮންނަ ގްލޭންޑް އެކެވެ. ޗިސްމޭ އޮންނަނީ މައިދާ ގެ ފުރަގަހުން ހަށިގަނޑުގެ ތެރޭގައި ހުރަހަށް ޑުއަޑީނަމް އިން ފެށިގެން ހުންކޮށި އާއި ދެމެދުގައެވެ. ޗިސްމޭ އެކުލެވިގެންވަނީ ޗިސްމޭގެ ބޯ، ޗިސްމޭގެ ކަރު، ޗިސްމޭގެ ޖިސްމު، އަދި ޗިސްމޭގެ ނިގޫ މި 4 ބައިގެ މައްޗަށެވެ.
ޗިސްމޭގެ ބޯ ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Head of pancreas) އޮންނަނީ ކުޑަގޮހޮރުގެ ފުރަތަމަ ބައި ނުވަތަ ޑުއަޑީނަމް ސީ އަކުރެއްގެ ބައްޓަމަށް އޮންނައިރު ތަބީޢީ ގޮތުން އުފެދިފައި އިންނަ ޖާގައިގެ ތެރޭގައެވެ. ނުވަތަ އެޖާގައިގެ ތެރެއަށް ރީތިކޮށް ޗިސްމޭގެ ބޯ އިންނަނީ ފެތިފައެވެ. ޗިސްމޭގެ ބޯ ގެ ކުރިމަތީ ފަރާތް އިންނަނީ ސީދާ ހުރަސް ފަލަ ގޮހޮރު ގައި ޖެހިފައެވެ. ޗިސްމޭގެ ބޮލުގެ ތިރީބައި އިންނަނީ ޕެރިޓޯނިއަމް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Peritoneum) އިން ނިވާކުރެވިފައެވެ. އަދި މިތަން ޖެހިފައި އިންނަނީ ޖެޖޫނަމް ގެ ކޮއިލް ތަކުގައެވެ. ޗިސްމޭގެ ބޮލުގެ ފަހަތް ޖެހިފައި އިންނަނީ އިންފީރިއާ ވީނާ ކޭވާ ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Inferior vena cava) އަދި ރީނަލް ވެއިން ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Renal vein) ނިމޭ ހިސާބުގައެވެ. ޗިސްމޭ ބޮލުގެ ފަހަތުން މަތީ އަރިމަތީ ފަރާތުގައި ބައިލް ޑަކްޓް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Bile duct) އަށް ޚާއްޞަ ވަޅުކޮޅެއް ނުވަތަ އަޑިކޮޅެއް ހެދިފައި އިދެއެވެ.
ޗިސްމޭގެ ކަރު ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Neck of pancreas) އަކީ ޗިސްމޭގެ ބޯ،ޗިސްމޭގެ ޖިސްމު އާއި ގުޅުވައިދޭ ހިމަ ބައެކެވެ. ކުރިމަތިން ޗިސްމޭގެ ކަރު އިންނަނީ ޕެރިޓޯނިއަމް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Peritoneum) އިން ނިވާކުރެވިފައެވެ. އަދި މިބައި ޖެހިފައި އިންނަނީ މައިދާ އާއި ޑުއަޑީނަމް އާއި ދެމެދުގައިވާ ޕައިލޯރަސް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Pylorus) އޭ ކިޔޭ ބައިގައެވެ. ޗިސްމޭގެ ކަރު ފަހަތުން ޖެހިފައި އިންނަނީ ސްޕީރިއާ މެސެންޓިރިކް ވެއިން ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Superior mesenteric vein) އަދި ސްޕްލެނިކް ވެއިން ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Splenic vein) ގުޅިގެން ޕޯޓަލް ވެއިން ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Portal vein) އުފެދިފައިވާ ހިސާބުގައެވެ.
ޗިސްމޭގެ ޖިސްމު ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Body of pancreas) އަކީ ކްރޮސް ސެކްޝަން ހެދުމުން ތިނެސްކަން ބައްޓަމަން ފެންނަ އެއްޗެކެވެ. މާނަައަކީ ޗިސްމޭގެ ޖިސްމުގައި 3 ބޯޑަރު އަދި 3 ސަތަޙަ އެކުލެވިގެން ވެއެވެ.
ޗިސްމޭގެ ޖިސްމު ގެ ކުރިމަތި ފަރާތް ހުންނަނީ ޕެރިޓޯނިއަމް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Peritoneum) އިން ނިވާކުރެވިފައެވެ. އަދި މިއީ މައިދާގެ ތަންމަތި ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Stomach bed) ގެ ބައެކެވެ. މާނައަކީ މައިދާ ހަށިގަނޑުގެ ތެރޭގައި އޮންނައިރު އޭގެ ދަށްފުށް ޖެހިފައި އޮންނަ އެނދެއް ނުވަތަ ތަންމައްޗެއް ފަދަ ތަނެކެވެ.
ޗިސްމޭގެ ޖިސްމު ގެ ތިރީ ފަރާތް ވެސް ވަނީ ޕެރިޓޯނިއަމް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Peritoneum)އިން ނިވާކުރެވިފައެވެ. އަދި މިބައި ޖެހިފައި ހުންނަނީ އަންނަނިވި ބައިތަކުގައި ކަނާތުން ފެށިގެން ވާތަށް ވާގޮތަށެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ޖެހިފައި އިންނަނީ ޑުއަޑީނަމް އާއި ޖެޖޫނަމް ގުޅޭކަން ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Duodeno-jejunal flexure) ގައެވެ. ދެން ޖެހިފައި އިންނަނީ ޖެޖޫނަމް ގެ ކޮއިލް ތަކުގައެވެ. އެންމެ ފަހުން ޖެހިފައި އިންނަނީ ހުރަސް ފަލަ ގޮހޮރު އާއި ތިރިއަށްފައިބާ ފަލަ ގޮހޮރު ގުޅޭކަން ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Colic flexure) ގައެވެ.
ޗިސްމޭގެ ޖިސްމު ގެ ފުރަގަހު ފަރާތް ނުވަތަ ފަހަތް ވެސް ވަނީ ޕެރިޓޯނިއަމް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Peritoneum) އިން ނިވާކުރެވިފައެވެ. އަދި ފަހަތް ޖެހިފައި އޮންނަނީ ކަނާތުން ވާތަށް ވާގޮތަށް އަންނަނިވި ބައިތަކުގައެވެ. މާނައަކީ ޗިސްމޭ އޮންނާނީ މިދަންނަވާ ބައިތަކުގެ މަތީގައި ޖައްސާލައިގެން އޮންނަ ކަހަލަ ގޮތަކަށެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ ޖެހިފައި އިންނާނީ އެބްޑަމިނަލް އެއޯޓާ ގައެވެ. އެއަށްފަހު ޖެހިފައި އިންނާނީ ސްޕީރިއާ މެސެންޓިރިކް އާޓަރީ ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Superior mesenteric artery) ފެށޭ ތާގައެވެ. ދެން ޖެހިފައި އިންނާނީ ވާތު ސޯސް މޭޖަރ މަސްގަނޑުނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Psoas major muscle) ގައެވެ. އަދި އެއަށްފަހު ޖެހިފައި އިންނަނީ ވާތު ސްޕްރަރީނަލް ގްލޭންޑް އަދި ވާތު ގުރުދާ ގައެވެ. މިދެންނެވި ބައިތަކާއި ޗިސްމޭގެ ޖިސްމުގެ ފަހަތާއި ދެމެދުގައި ހުރަހެއްގެ ގޮތުގައި މަތިން ސްޕްލެނިކް ވެއިން ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Splenic vein) އަދި ތިރިން ރީނަލް ވެއިން ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Renal vein)ހުރަސްކޮށްފައި ވެއެވެ.
ޗިސްމޭގެ ނިގޫ ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Tail of pancreas) އަކީ ޗިސްމޭ ގެ ނިމޭ ހިސާބުގައިވާ ހިމަ ބައެވެ. ޗިސްމޭގެ ނިގުލުގެ ކޮޅު ގޮސް ޖެހިފައި އިންނަނީ ހުންކޮށި ގައެވެ. އަދި އޭގެ ކުރިން ނިގޫ ގޮސްފައި އިންނަނީ ލިއެނޯ-ރީނަލް ލިގަމެންޓް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Lieno-renal ligament) ގެ ދެފަށަލަ ދޭތެރެއިންނެވެ.
ޕެންކްރިއެޓިކް ޑަކްޓް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Pencreatic duct) އަކީ ޗިސްމޭގެ އެތެރެއިން ވާތުން ކަނާތަށް ވާގޮތަށް ހުރަސްކޮށް ލެވިފައިވާ ކުޑަ ހޮޅިއެކެވެ. މިހޮޅި ޗިސްމޭގެ ބޯ ގެ ތެރޭގައި ތިރިއަށް، ފަހަތަށް އަދި ކަނާތަށް ގޮސް ޑުއަޑީނަމް ގެ ދެވަނަ ބައިގެ ފާރުގެ ތެރޭގައި ބައިލް ޑަކްޓް އާއި ގުޅެއެވެ. އަދި އެހިސާބުގައި މިހޮޅި ތަންކޮޅެއް ބޮޑަށް ފުޅާވެގެން ގޮސް އެމްޕުލާ އޮފް ބައިލް ޑަކްޓް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Ampulla of bile duct) އޭ ކިޔާ ބައެއް އުފެދެއެވެ.
ކުޑަ ޕެންކްރިއެޓިކް ޑަކްޓްނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Accessory pancreatic duct) އަކީ ޗިސްމޭގެ ބޯ ގެ ތިރީބައިގެ ތެރޭގައި އުފެދިގެން މައްޗަށް ގޮސްފައި އިންނަ ކުޑަ ހޮޅިއެކެވެ. ޕެންކްރިއެޓިކް ޑަކްޓް އާއި މިހޮޅި ގުޅިފައި އިންނަނީ ވެސް ޗިސްމޭގެ ބޯ ގެ ތެރޭގައެވެ. އަދި ކުޑަ ޕެންކްރިއެޓިކް ޑަކްޓް އާއި ޕެންކްރިއެޓިކް ޑަކްޓް ގުޅިފައިވަނީ ކޮމިއުނިކޭޓިންގ ޑަކްޓްނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Communicating duct) އޭ ކިޔާ ހޮޅިއަކުންނެވެ.
ޗިސްމޭއަށް ލޭފޯރުކޮށްދެނީ ތިރީގައި މިވާ 3 ލޭހޮޅިންނެވެ.
ހިތާއި ދިމާލަށް ޗިސްމޭ އިން ލޭ ގެންދަނީ ޕެންކްރިއެޓިކޯޑުއަޑީނަލް ވެއިން ތަކުގެ އެހީގައެވެ. މިބުނި ވެއިންތައް ހުސްވަނީ ޕޯޓަލް ވެއިން އަށެވެ. ޕޯޓަލް ވެއިން އޭ ކިޔާ ލޭހޮޅި އުފެދިގެން އަންނަނީ ސްޕީރިއޯ މިސެންޓިރިކް ވެއިން އަދި ސްޕްލެނިކް ވެއިން ގުޅިގެންނެވެ. މަދުބައެއްގެ ގާތްގަނޑަކަށް 40 އިންސައްތަ މިޙުންގެ ޕޯޓަލް ވެއިން އުފެދުމަށް އިންފީރިއޯ މިސެންޓިރިކް ވެއިން ވެސް ގުޅިފައި އިދެއެވެ.
ޗިސްމޭގެ ހަރަކާތްތައް ކޮންޓްރޯލް ކުރަނީ ސިލިއެކް ނާރު ފުނިއިން އުފެދިފައިވާ ޕެންކްރިއެޓިކް ނާރު ފުނި ގެ އެހީގައެވެ.
ފުރިހަމަ ސްޓެއިން އެއް ކޮށްގެން މައިކްރޮސްކޯޕުން ބެލުމުން ދެވައްތަރެއްގެ ޓިޝޫ ޗިސްމޭ އިން ފެންނާނެއެވެ. އެއީ
ޗިސްމޭގައި ހިމެނޭ އައިލެޓް އޮފް ލެންގަހެންސް ގައި ތަފާތު 4 ވައްތަރެއްގެ ސެލްތައް ހުރެއެވެ. ކޮންމެ ސެލް އަކަށް ޚާއްޞަ ސްޓެއިން އެއްގެ އެހީގައި ނޫނީ އެއް ސެލް އަނެއް ސެލް އާއި ވަކިކުރަން އުދަގޫ ވެއެވެ. މިގޮތުން ހިމެނޭ 4 ވައްތަރުގެ ސެލް ތިރީގައި މިވަނީ އެވެ.
ޗިސްމޭ ގައި އެކްސަކްރިން ވަޒީފާ އަދާކުރާ ދެވައްތަރެއްގެ ސެލް ހުރެއެވެ.
ޗިސްމޭ ޖޫސް އަކީ ކުޑަ ގޮހޮރު ގައި ކާތަކެތި ހަޖަމުކުރުމުގެ މަސައްކަތް ފުރިހަމަ ކުރުމަށް ބައިލް އަދި ކުޑަ ގޮހޮރު ޖޫސް އެކޭ އެއްފަދައިން ބޭނުންވާ ދިޔައެކެވެ. ކާތަކެތި ހަޖަމުކުރުމަށް ބޭނުންވާ އެންމެ މުހިއްމު އަދި ބޭނުންތެރި ދިޔައަކީ ވެސް ޗިސްމޭ ޖޫސް އެވެ. ދުވާލަކު 1500 މިލިލީޓަރުގެ ޗިސްމޭ ޖޫސް ޗިސްމޭ އިން އުފައްދައެވެ. ޗިސްމޭ ޖޫހުގެ ތަބީޢަތަކީ އަލްކަލީން އެވެ. އޭގެ ޕީއެޗް ހުންނަނީ ގާތްގަނޑަކަށް 8 ގައެވެ. ޗިސްމޭ ޖޫހުގެ ތަބީޢަތް އަލްކަލީން ގެ ގޮތުގައި ހުންނަނީ އޭގައި މަތީ އަދަދަކަށް ބައިކާބޮނޭޓް ހިމެނޭތީ އެވެ.
ޗިސްމޭ ޖޫސް އެކުލެވިގެންވަނީ މައިގަނޑު ދެބައެއްގެ މައްޗަށެވެ. އެއީ ދިޔާ ޖޫހުގެ ބަޔާއި، އެންޒައިމްތަކުގެ ބައެވެ.
ކުޑަ ގޮހޮރު ޖޫސް އަދި ބައިލް އާއި ގުޅިގެން ބައިކާބޮނޭޓް މައިދާ އިން ކުޑަ ގޮހޮރު އަށް އަންނަ އެސިޑިކް ކައިމް ނިއުޓްރަލައިޒް ކުރެއެވެ. ނުވަތަ އޭގެ ތަބީޢަތު އަލްކަލީން އަދި އެސިޑް އަށްވެސް ނުވާ ހަމަހަމަ ތަބީޢަތަކަށް ބަދަލުކުރުވައެވެ. މިއީ ވަރަށް މުހިއްމު ކަމެކެވެ. އެއީ އެކަމުގެ ސަބަބުން ކުޑަ ގޮހޮރު ގެ ޕީއެޗް ހަމަހަމަ ވުމުން ޗިސްމޭ ގެ އެންޒައިމް ތަކާއި ކުޑަ ގޮހޮރު އެންޒައިމް ތައް މުރާލިކަމާއެކު ހަރަކާތްތެރިވުމަށް އެކަށޭނަ ވެއްޓަކަށް ކުޑަ ގޮހޮރު ތެރެ ވެގެންދެއެވެ. ހަމަމިހެން އެކަމުގެ ސަބަބުން އެސިޑް ގިނަވުމުން ލިބޭގެއްލުމުން ކުޑަ ގޮހޮރުގެ ފުރަތަމަ ބައި ނުވަތަ ޑުއަޑީނަމް ގެ އެތެރޭގެ ދުލިފަށް ހިމާޔަތް ކޮށްދެއެވެ.
ޕްރޮޓީން ބައިކުރާ އެންޒައިމްތައް (އިނގިރޭސި ބަހުން: Proteolytic enzymes) އާންމު ގޮތެއްގައި ދޫކުރަނީ ހީވާގިކަމެއްނެތް ޕްރޯއެންޒައިމް ތަކެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި މިއެންޒައިމްތައް މުރާލިވެ، ހަރަކާތްތެރިވަނީ ހަމައެކަނި ކުޑަ ގޮހޮރު ގެ ތެރޭގައެވެ. މިގޮތުން ޕްރޮޓީން ބައިކުރާ ނުވަތަ ވަކިކުރާ އެންޒައިމް ތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ އަންނަނިވި އެންޒައިމް ތަކެވެ.
ޓްރީޕްސިނަޖަން (އިނގިރޭސި ބަހުން: Trypsinogen)ކުޑަ ގޮހޮރުގެ ތެރޭގައި ހީވާގިވެ، ޓްރީޕްސިން (އިނގިރޭސި ބަހުން: Trypsin)އަށް ބަދަލުވެއެވެ. ޓްރީޕްސިނަޖަން ހީވާގިވަނީ ޑުއަޑީނަމް ގެ އެތެރޭގެ ދުލިފަށް އިން ދޫކުރާ އެންޓިރަކައިނޭސް(އިނގިރޭސި ބަހުން: Enterokinase) ކިޔާ އެންޒައިމެއްގެ އެހީގައެވެ. ޓްރިޕްސިން އަކީ ޓްރީޕްސިނަޖަން އާއި، އެހެނިހެން އެންޒައިމްތައް ވެސް ހީވާގީކޮށް މުރާލިކުރުވާ އެންޒައިމް އެކެވެ.
ކީމަޓްރީޕްސިނަޖަން (އިނގިރޭސި ބަހުން: Chymotrypsinogen) ޓްރީޕްސިން ގެ އެހީގައި ހީވާގިވެ، ކީމަޓްރީޕްސިން(އިނގިރޭސި ބަހުން: Chymotrypsin) އަށް ބަދަލުވެއެވެ.
ޕްރޯއިލަސްޓޭސް(އިނގިރޭސި ބަހުން: Proelastase) ޓްރީޕްސިންގެ އެހީގައި ހީވާގިވެ، އިލަސްޓޭސް(އިނގިރޭސި ބަހުން: Elastase) އަށް ބަދަލުވެއެވެ.
ޕްރޯކާބޮކްސީޕެޕްޓައިޑޭސް (އިނގިރޭސި ބަހުން: Procarboxypeptidase)ޓްރީޕްސިން ގެ އެހީގައި ހީވާގިވެ، ކާބޮކްސީޕެޕްޓައިޑޭސް(އިނގިރޭސި ބަހުން: Carboxypeptidase) އަށް ބަދަލުވެއެވެ. ކާބޮކްސީޕެޕްޓައިޑޭސް އަކީ ޕޮލިޕެޕްޓައިޑް މޮލިކިޔޫލް ތަކުން އަމީނޯ އެސިޑް ވަކިކުރުމަށް އެހީވެދޭ އެންޒައިމް އެކެވެ.
ޕެންކްރީއެޓިކް ލައިޕޭސް(އިނގިރޭސި ބަހުން: Pancreatic lipase) އަކީ ޓްރައިގްލައިސަރައިޑް މޮނަގްލައިސަރައިޑް އަދި ފެޓީ އެސިޑް އަށް ބަދަލުކުރުވާ މުރާލި ހީވާގި އެންޒައިމް އެކެވެ. ބައިލް ސޯލްޓް ހުރުމަކީ މިއެންޒައިމްގެ މަސައްކަތް ހަލުވިކުރުވާ ކަމެކެވެ.
ޕްރޯފޮސްފަލައިޕޭސް އޭ-2 (އިނގިރޭސި ބަހުން: Prophospholipase-A2)ޓްރީޕްސިން ގެ އެހީގައި ހީވާގިވެ، ފޮސްފަލައިޕޭސް އޭ-2 (އިނގިރޭސި ބަހުން: Phospholipase -A2)އަށް ބަދަލުވެއެވެ. ފޮސްފަލައިޕޭސް އޭ-2 ފޮސްފަލިލިޕިޑް ތައް ފެޓީ އެސިޑް އަދި ލައިސޯފޮސްފަލިޕިޑް ތަކަށް ބަދަލު ކުރުވުމަށް އެހީތެރިވެދެއެވެ.
ކޮލެސްޓަރައިލް އެސްޓަރ ހައިޑްރަލޭސް(އިނގިރޭސި ބަހުން: Cholesteryl ester hydrolase) އަކީ ކުޑަ ގޮހޮރުގައި ކޮލެސްޓީރޯލް އިން އެސްޓަރ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Ester) ތައް ވަކިކޮށް ކޮލެސްޓިރޯލް(އިނގިރޭސި ބަހުން: Cholesterol) މިނިވަންކޮށްދޭ އެންޒައިމް އެކެވެ.
ޕެންކްރީއެޓިކް އަލްފާ އަމިލޭސް (އިނގިރޭސި ބަހުން: Pancreatic alpha amylase)އަކީ ހީވާގި، އަދި ހަރަކާތްތެރި އެންޒައިމް އެކެވެ. މިއެންޒައިމްގެ މަސައްކަތަށް ކްލޮރައިޑްގެ އެހީ ބޭނުންވެއެވެ. އެގޮތުން ކްލޮރައިޑްގެ އެހީގައި ސްޓާރޗް މޮލްޓޯސް(އިނގިރޭސި ބަހުން: Maltose)، މޮލްޓޯޓްރިއޯސް(އިނގިރޭސި ބަހުން: Maltriose) އަދި އަލްފާ-ލިމިޓް ޑެކްސްޓްރިން އަށް ބަދަލުކުރުވައެވެ.
ޕެންކްރީއެޓިކް ނޫކްލީއޭސް(އިނގިރޭސި ބަހުން: Pancreatic nuclease) ތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނެނީ ރައިބަނޫކްލީއޭސް، ޑިއޮކްސީ ރައިބަނޫކްލީއޭސް އެންޒައިމް އެވެ. މިއެންޒައިމް ތަކަކީ ނޫކްލީއަޓައިޑް ތައް އުފެއްދުމަށް މުހިއްމު އެންޒައިމް ތަކެކެވެ.
އިންސޫލިން ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Insulin) އަކީ ޗިސްމޭ ގައި ހުންނަ ބީޓާ އައިލެޓް ސެލް(β islet cell) ތަކުން އުފައްދައި ދޫކުރާ، ކާބޯހައިޑްރޭޓް މެޓަބޮލިޒަމް ކޮންޓްރޯލްކުރާ އެނަބޮލިކް ޕޮލިޕެޕްޓައިޑް ހޯރމޯން އެކެވެ. މީގެ އިތުރުން ފެޓް މެޓަބޮލިޒަމް ކޮންޓްރޯލް ކުރުމުގައިވެސް އިންސޫލިން ބައިވެރި ވެއެވެ. ފުރަމޭގައި ގުލްކޯޒް ރައްކާކޮށް ބޭރުކުރުމުގެ މަސައްކަތަށް ބަދަލު ގެނުވުމުގައި ވެސް މިހޯރމޯން ބައިވެރި ވެއެވެ. އޮނިގަނޑުގައި 51 އަމިނޯ އެސިޑް އެކުލެވޭ އިންސޫލިންގެ މޮލިކިއުލަރ ބަރުދަން ގައި 5808 ޑެލްޓޯން ހުރެއެވެ.
ހަކުރު ބަލީގެ ބައެއް ވައްތަރުތަކަށް ފަރުވާކުރުމަށް އިންސޫލިން ބޭނުންކުރެއެވެ. މިފަދަ މީހުންނަށް އިންސޫލިން އެމީހުންގެ ހަށިގަނޑުގައި ނުހުންނާތީ އަބަދުވެސް ފަރުބާގެ ގޮތުގައި އިންޖެކްޝަންގެ ސިފައިގައި އިންސޫލިން ނަގަން ޖެހެއެވެ.
ގްލޫކަގޮން ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Glucagon) އަކީ ޗިސްމޭ ގެ އަލްފާ އައިލެޓް ސެލް(α islet cell) ތަކުން އުފައްދައި ދޫކޮށް ކާބޯހައިޑްރޭޓް މެޓަބޮލިޒަމް ގައި ޝާމިލްވާ ވަރަށް މުހިއްމު ހޯރމޯން އެކެވެ. ޗިސްމޭ އިން ގްލޫކަގޮން ދޫކުރަން ފަށަނީ ލޭގައި ގުލްކޯޒްގެ މިންވަރު ދަށްވުމުންނެވެ. އަދި ގްލޫކަގޮން ދޫކުރަން ފެށުމުން ފުރަމޭ ގައި ހުންނަ ގްލައިކަޖަން(Glycogen) ގުލްކޯޒް އަށް ބަދަލުވުން މެދުވެރި ކުރުވައެވެ. އަދި މިގޮތުން ބަދަލުކުރެވުނު ގުލްކޯޒް ލޭގެ ތެރެއަށް ފޮނުވާލައެވެ.
ސޯމަޓަސްޓެޓިން ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Somatostatin) އަކީ ސިކުނޑިގެ ތެރޭގައިވާ ހައިޕޯތަލަމަސް ގައި އިންނަ ޕެރިވެންޓްރިކިއުލާ ނިއުކްލިއަސް(Periventricular nucleus) ، މައިދާ، ޗިސްމޭ، ފަދަ ގުނަވަންތަކުން އުފައްދައި ދޫކުރާ ޕެޕްޓައިޑް ހޯރމޯން އެކެވެ.މައިދާގައި މިހޯރމޯން ދޫކުރަނީ ޑެލްޓާ ސެލް(D Cell) ތަކުންނެވެ. ޗިސްމޭ ގައި މިހޯރމޯން ދޫކުރަނީ ޑެލްޓާ އައިލެޓް ސެލް(δ islet cell) ތަކުންނެވެ.
މިހޯރމޯންގެ ހަރަކާތްތެރި ދެވައްތަރެއް ވެއެވެ. އެއީ 14 އަމިނޯ އެސިޑް އެކުލެވޭ ވައްތަރަކާއި، އަދި 28 އަމިނޯ އެސިޑް އެކުލެވޭ ވައްތަރެކެވެ. މިހޯރމޯން އަށް ކިޔައުޅޭ އެހެން ނަންތަކުގެ ތެރޭގައި ގްރޯޘް ހޯރމޯން އިންހިބިޓިންގ ހޯރމޯން(GHIH) ،ސޯމަޓަޓްރޮޕިން ރިލީސް އިންހިބިޓިންގ ހޯރމޯން(SRIF) ފަދަ ނަންތައް ހިމެނެއެވެ.
ޕެންކްރިއެޓިކް ޕޮލިޕެޕްޓައިޑް ނުވަތަ (އިނގިރޭސި ބަހުން: Pancreatic polypeptide) އަކީ ޗިސްމޭ ގައި ހުންނަ ޕެންކްރިއެކްޓިކް ޕޮލިޕެޕްޓައިޑް ސެލް(Pancreatic polypeptide) ތަކުން އުފައްދައި ދޫކުރާ، ޕޮލިޕެޕްޓައިޑް އެކެވެ. އާއްމު ގޮތެއްގައި ޕެންކްރިއެޓިކް ޕޮލިޕެޕްޓައިޑް ދޫކުރަނީ ޗިސްމޭ ބޮލުންނެވެ. އޮނިގަނޑުގައި 36 އަމިނޯ އެސިޑް އެކުލެވޭ ޕެންކްރިއެޓިކް ޕޮލިޕެޕްޓައިޑް ގެ މޮލިކިއުލަރ ބަރުދަނުގައި 4200 ޑެލްޓޯން ހުރެއެވެ.
ޗިސްމޭ ރަގަޅަށް މަސައްކަތް ނުކުރާނަމަ ބޮޑުކަމުދާ ތަކެތީގައި ގިނަ އަދަދަކަށް ޕްރޮޓީން އަދި ފެޓް ހުންނާނެއެވެ. އަދި ބޮޑުކަމުދާ ތަކެތީގެ މިންވަރު ގިނަވެ، ކުލަ މަޑުވެ، ދިޔާކަމާއި ތެޔޮކަން އިތުރުކަން ފާހަގަ ވާނެއެވެ. އަދި ބޮޑުކަމުދާ ތަކެތިން އާދަޔާ ޚިލާފަށް ނުބައި ވަސް ދުވާނެއެވެ.
ޑުއަޑީނަމް ގައި ހުރިތަކެތި ތަޙްލީލު ކުރުމަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ސިކްރީޓިން ގެ ޑޯޒެއް ލޭގެ ތެރެއަށް ފޮނުވާލާނީއެވެ. އެއަށްފަހު މިލަރ އެބަޓް ޓިއުބް ކިޔާ ހޮޅިއެއް ބޭނުންކޮށްގެން ޑުއަޑީނަމް ގައި ހުރި ތަކެތި ނަގާނީ އެވެ. އަދި ނެގުނު ތަކެތީގެ އެހީގައި ޗިސްމޭ ޖޫސް ގައި ހިމެނޭ މާއްދާތަކުގެ މިންވަރު ބަލައިގެން ޗިސްމޭގެ މަސައްކަތް ހުރިނެތްގޮތް ދެނެގަނެވިދާނެއެވެ.
އާންމު ގޮތެއްގައި މިއެންޒައިމްތައް ލޭގައި ހުންނަނީ ވަރަށް ކުޑަ މިންވަރަކަށެވެ. ނަމަވެސް ޗިސްމޭގެ ބައެއް ބަލިތަކުގައި މިސާލަކަށް ޕެންކްރީއެޓިކް ޑަކްޓް ބެދުން، އަދި ޗިސްމޭ ދުޅަވުން ފަދަ ޙާލަތްތަކުގައި މިއެންޒައިމްތައް ލޭގެ ތެރޭގައި އާދަޔާ ޚިލާފަށް އިތުރުވެގެން ދެއެވެ.
ސިކްރީޓިން ޓެސްޓް ހެދުމަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ސިކްރީޓިން އާއި މޯރފިން ލޭގެ ތެރެއަށް އިންޖެކްޝަނުން ފޮނުވާލާނީ އެވެ. މޯރފިން ކުދި ޕެންކްރީއެޓިކް ޑަކްޓް ތައް ހަނިކޮށްލާއިރު، ސިކްރީޓިން އެޑަކްޓްތަކުން ޖޫސް ނުވަތަ ދިޔަ ބޭރުކުރުމަށް ބާރުއަޅައެވެ. އެހެން ކަމުން މިބުނި މާއްދާތައް ލޭގެ ތެރެއަށް ފޮނުވާލުމުން ލޭގެ ތެރޭގައި ޗިސްމޭގެ އެންޒައިމްތަކުގެ މިންވަރު މަތިވާން ޖެހޭނެއެވެ. ނަމަވެސް އެގޮތަށް ލޭގެ ތެރޭގައި ޗިސްމޭ ގެ އެންޒައިމްތަކުގެ މިންވަރު އިންޖެކްޝަން ޖެހުމަށް ފަހު މަތި ނުވެއްޖެނަމަ ޗިސްމޭ މަސައްކަތް ރަގަޅު ނޫންކަމުގައި ތުހުމަތު ކުރެވިދާނެއެވެ.
ހަކުރު ބައްޔަކީ ޗިސްމޭގެ ބީޓާ ސެލްތަކުން އެކަށޭނަ ވަރަށް އިންސޫލިން އުފައްދައި ނުދިނުމުން މެދުވެރިވާ ބައްޔެކެވެ. މިބަލި ޖެހުމުން ލޭގައި ހަކުރުގެ މިންވަރު މަތިވެގެން ދެއެވެ.
އެހެން ގުނަވަންތަކޭ އެއްފަދައިން އާދައިގެ ޓިއުމަރު ޗިސްމޭ ގައި ވެސް އުފެދި ބޮޑުވެއެވެ. އާދައިގެ ޓިއުމަރު ނެގުމަށްފަހު އަލުން ނުއުފެދޭނެއެވެ. އަދި މިވައްތަރުގެ ޓިއުމަރު އެހެން ޓިޝޫތަކަށް ނުފެތުރޭނެއެވެ.
ޗިސްމޭގެ ކެންސަރު މާނައަކީ ޗިސްމޭގައި މެލިގްނަންޓް ޓިއުމަރެއް އަށަގަތުމެވެ. ތަފާތު ވައްތަރު ތަކުގެ ޗިސްމޭގެ ކެންސަރު ހުރެއެވެ.
ޕެންކްރިއެޓިކް އެންޑަކްރިން ޓިއުމަރުތައް: މީގެ ވައްތަރުތައް ތިރީގައި މިވަނީ އެވެ.
ޗިސްމޭ ފުރަތަމަ ހޯދާފައިވަނީ ގްރީކްގެ ޖައްރާހެއް ކަމަށްވާ ހީރޮފިލަސް އީސާގެ ފާނުގެ 280 އަހަރު ކުރިންނެވެ. އިގިރޭސި ބަހުން ކިޔާ ޕެންކްރިއާސް މިނަން ދެއްވީ ވެސް ގްރީކްގެ އެނަޓަމިސްޓް އެވެ. އެއީ ރުފޯސް އެވެ.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
