Dewletê Amerikaê Yewbiyaey

Dewletê Amerikayê Yewbiyayey (DAY; be İngılızki: United States of America ya zi USA), yew dewleta. Cayê xo mıntıqa ra zımey qıta Amerika dero. Zımey Amerika de Kanada, verocê cı de Meksika, rocawanê cı de Okyanuso Gırd, rocvetışê cı de Oyanuso Atlantiki estê. Paytextê Amerika Washingtono. Dewletê Amerikayê Yewbiyayey eyaletan ra yenê pêra (mıteşekkılê) u 50 eyaletê xo estê. Amerika ezaya NATO, Mıletê Yewbiyayey, NAFTA u G8ia.

Dewletê Amerikaê Yewbiyaey
Desmal û Arma
Melumat
Ware	Dewleta hegemonyal
Mıntıqa	Amerika Zımey
Embıryani	Meksika û Kanada
İdare	Federal Government of the United StatesUnited States Congress
Erd	9 826 675 km2
Nıfus	340 110 988
Hıkumet	Sistemê serdari
Serdar	Donald Trump
Kodê telefoni	+1
Leteyê saete	UTC−12:00
Kodê interneti	.us
Zıwano resmi	İngılızki
Merş	The Star-Spangled Banner
Cayo tewr berz	Denali
Cayo tewr nızm	Badwater Basin
Pere	Dolarê DAY
Ravêrşiyayışê heqa merdıman	0,92
Xerita

Tarix

İşğalê şaranê Ewropayıcan ra ver, aşirê Postesuran Amerika de ronıştey biy. Wextê Seserra 15ıne de mılletê Ewropayıcan amey Amerika u erdê Postesuran işğal kerd. Şarê Ewropayıcan zaf (11 milyon) Postesuri kışti. O wext ra dıme, Amerika koloniya Britanya biye. Feqet serra 1776ıne de Amerika xo xoser ilan kerd. Seserra 18ıne de Amerika 13 eyaletan ra ibaret biye. Serra 1803ıne de Dewletanê Amerika 15 milyon dolar perey day Fransa u mıntıqa Louisiana (Louisiana Purchase) gırewte. Serranê 1845 u 1848i de Amerika eyeletê Teksas, Kaliforniya, Arizona, New Mexico, Kolorado u Nevada işğal kerdi u Meksika ra gırewti. Amerika Cengê Dınyayê Yewın u Dıyın de ğalıb veciya u biye yew serquwete.

Sûki

Mıntıqê Gırdi:

• 1. New York City. Nıfus: 18,6 milyon
• 2. Los Angeles. Nıfus: 13 milyon
• 3. Chicago. Nıfus: 9,5 milyon
• 4. Dallas. Nıfus: 6 milyon
• 5. Filadelfiya. Nıfus: 5,8 milyon
• 6. Houston. Nıfus: 5,5 milyon
• 7. Phoenix. Nıfus: 4 milyon

Sûka New York City u Los Angelesi zaf raver şiyê. New York City de bina u banê xeylê berzi estê. New York City bacarê dewizio, paytextê borsao, merkezê iqtısadê Amerika u dınyao. Los Angeles merkezê film u xeceliyayışio. Hollywood Los Angeles ra zaf nezdiyo.

Nıfus

Nıfusê Amerika 298 milyono. Zaf mıxtelıf mılleti tede cıwiyenê. Şarê Ewropa, Afrika, Asya tede zafo. Miyanê sıpê u zenciyan riyê politika cêrakerdışia verêne ra serdıno. Derd u qehrê weşiye zenciyan rê gıranêro. Sindorê Meksika ra zaf merdumi vêrenê Amerika, ema şarê Meksika Amerika de qaçax gureyeno/xebetiyeno. Amerika de xeylê dini yenê diyaene. Amerika Xrıstiyan u itiqatê Protestanan zafê, feqet hem Musewiy/Yehudiy u hem zi Mısılmani zafê. Zıwano resmi çıniyo, ema şarê Amerika İngılızki qısey keno. Tayê İspanyolki zi qısey kenê.

Ekonomiye

Hetê ekonomiye ra Amerika zaf qewetına. Dınya de rêza yewıne dera. Teknolociye u komputerê Amerika zaf be kaliteyê. Amerika xeylê wasıtan (otomobilan) vecena. Ford, GM, Toyota, Honda Amerika de vıraziyenê. İdxalatê (eksportê) Amerika zafo. Amerika idxalat u ixracat ra dınya de yewına.

İklım

Erdê Amerika zaf hera u gırdo, aye ra iklimê Amerika zaf vuriyeno. Zımeyê Amerika zaf serdıno, ema verocê xo zaf germıno. Qutbê cemedi u çoli tede estê.

Heway Dewletê Amerikaê Yewbiyaey
Aşmi/Mengi	Çel	Şbt	Adr	Nsn	Gln	Hzr	Tmz	Tbx	Kşk	Tşv	Tşp	Kan	Serre
Tewr vêşi germ °F (°C)	98 (36.7)	105 (40.6)	108 (42.2)	118 (47.8)	124 (51.1)	129 (53.9)	134 (56.7)	127 (52.8)	126 (52.2)	116 (46.7)	105 (40.6)	100 (37.8)	134 (56.7)
Tewr vêşi honık °F (°C)	-80 (-62.2)	-75 (-59.4)	-68 (-55.6)	-50 (-45.6)	-25 (-31.7)	-1 (-18.3)	10 (-12.2)	5 (-15)	-13 (-25)	-48 (-44.4)	-61 (-51.7)	-72 (-57.8)	−80 (−62.2)
Çıme: http://www.infoplease.com/ipa/A0762182.html

Heway DAY ()
Aşmi/Mengi	Çel	Şbt	Adr	Nsn	Gln	Hzr	Tmz	Tbx	Kşk	Tşv	Tşp	Kan	Serre
Roce de werteyınine °C (°F)	-0.661 (30.81)	1.472 (34.65)	5.867 (42.56)	11.122 (52.02)	16.133 (61.04)	20.694 (69.25)	23.494 (74.29)	22.65 (72.77)	18.567 (65.42)	12.65 (54.77)	5.839 (42.51)	0.767 (33.38)	11.55 (52.79)
Vartış mm (inches)	55.88 (2.2)	51.06 (2.0102)	60.96 (2.4)	61.98 (2.4402)	73.15 (2.8799)	73.91 (2.9098)	70.36 (2.7701)	66.29 (2.6098)	63.25 (2.4902)	54.86 (2.1598)	53.85 (2.1201)	57.40 (2.2598)	742.44 (29.2299)
Çıme: NOAA (USA)

Eyaletê Amerika

Xerita Eyalatanê Amerika

Alabama Alaska Arizona Arkansas Kaliforniya Kolorado Connecticut Delaware Florida Georgia

Hawaii İdaho İllinois İndiana İowa Kansas Kentucky Louisiana Maine Maryland

Massachusetts Michigan Minnesota Mississippi Missouri Montana Nebraska Nevada New Hampshire New Jersey

New Mexico New York North Carolina North Dakota Ohio Oklahoma Oregon Pennsylvania Rhode Island South Carolina

Dakotay Veroci Tennessee Teksas Utah Vermont Virginia Washington West Virginia Wisconsin Wyoming

Referansi

• www.ncdc.noaa.gov/oa/climate/research/cag3/na.html

Çımeyi

• Atlasê Amerika Archived 2006-07-20 at the Wayback Machine (be İngılızki)
• CIA ra kıtabê melumatê dınya Archived 2006-07-05 at the Wayback Machine (be İngılızki)
• Seraiya Sıpiye (be İngılızki)