Heqê merduman xoseriye u heqê seriê ke heme merduman wayirê inanê, inan rê vaciyenê. Heqê merduman de cırakerdışê ırq, şar, etnisite, din, baweriy, zıwan u cınsiyeti çıniyê u her merdum şeno heqa xo bıgêro. Enê heqan ser de u enê heqan ra heqa xo gırewtış de her merdum hem vêniyeno, cırakerdış nêbeno. Desto bin ra, terimê heqanê merduman oyo ke idealo. Tenê ke eno terimi vanê, ê sistemê mewcudi nêvanê gani ke se bo, ey vanê. Rıçıkê heqanê merduman de cihan rê heme merduman raya heqe u yewbinanamardış de hem (eyni) u xoser yenê estê. Heqê merduman her ten rê xoseriya heqa waştışê xo weçitene u şayayışê xo resnayış vırazenê. Enê xoseri, xo hısusê heqanê binan amardene u mecawıtene ra danê u dey sero mecburıyet esto. Yani be vatışê bini, heqi be xoserogırewtışi (mesulıyeti) ra yenê, xo temam kenê.
Hassasiyetê merdum u heqanê merduman sero felsefe miyan de vatışo verên ideolociya sofizmi de vêniyao.[1] Heqê merduman miyandê tarix de zaf apeyi şonê u seserre be seserra ameyê ewro. Tarixê qeydbiyay de konseptê din, kultur, felsefe u qanuni de heqê merduman xo resnê u resayış mocno. Xeylê çiyê antikiê ke mendê, din u felsefe u heqê merduman ra gırey danê, şenê zerrekê heq u hıquqê merduman rê bıkewê. Miyanê heme ninan de en pili u muhimi ninan amariyenê; İmparatorê Persi Kûruşo Gırd dıma destê xo ra vıstışê İmperatoriya Babilio Newey, fel, niyet u emelê xo serra vera İsay 539ıne de Silındırê Kirosi sero nuşnê. Hint Asokaya Gırde sero verê İsay 272 - verê İsay 231 miyan de Fermanê Asokay nusiyao u serra 622yıne de Suwendkerdışê Medinay nusiyao ke Mısılmani, Cıhudi Paganiı zerrekê xo ra gırewtê u eşirê suka Yathribi (namê cıyo dımayên Medina) peyğamberê dinê İslami Mıhemmed miyan de vıraziyao u vıraziyayışi ra tepeya imza erziyaya.[2][3]
Çağê Miyani de serra 1215ıne de Magna Carta aferiyaya ke sistemê hıquqe İngılızan de cayê pili u muhini gırewtê u ewro zi hıquqo internasyonal u hıquqo administral miyan de cayê xo gırdo, temel vêniyeno.
Heqê merduman seserra 20. de
Xeylê grubi u hereketi, namê heqanê merduman rê xeylê vuriyayışê sosyali vıraştê seserra 20ıne de. Rocawanê qıta Ewropa de u zımey qıta Amerika de, karkedê sendikayan ninan kerdê, heqê grevi ra şiyayışi bınê garanti ra gêriyayê, şertê gureynayışê en kemi aferiyayê, karkerê qıci/domani sero vurnayış u raştkerdışi vıraziyayê u heto bin ra qıcan kar kerdnayış kewtê lista illegalan/yesaxan. Hereketê heqanê cêniyan be waştış u xebetnayışê xo cêniyan rê heqa rey dayışi qezenç kerda. Hereketê xoseriya nosyonali, quwete u eskeriya kolonizasyonkaran, cayê xo ra vetê. Xeylê cayanê dınya de merduman sistemê rasist u ırqperesti ardê cêri, hereketê kemiyan berziyayê. DAY de hereketê heqê sivili u hereketê politika kamiye de zi eyni waziyet vêniyao. Cengê Cihaniê Dıyıne ra tepeya şaranê dınya miyan de deklarasyon nusiyao ke: Beyannamey heqanê merdumanê erd u asmêni. No deklarasyon (beyanname) oyo ke beyannameo ke Mıletanê Yewbiyayeyan Komisyonê Heqanê İnsanan Heziranê 1948i de kerd hazır u tayê vurnayışan ra tepeya 10ê Gağande 1948i de, cemaeto ke Paris de diya arê u qebul diyayo, beyannameyê Diwanê Heminano. 30 maddeyan ra yeno pêra. İmzakerdene de, dewletanê Herbê Cihaniê 2. ra dıme, tesirê naye ki bi ke nê cihetê bınê teminati gırewtena heqanê ferdan de amey werê. Eleanor Roosevelt no beyanname "Yew Magna Carta (Magna Karta) heme insaniyetiye" name kerd. 10ê Gağando ke no beyanname imza bi, Roca Heqanê İnsananê Dınya yeno mıbarekkerdene.
İnformasyon
- Country reports on human rights from the U.S. Department of State
- Human Rights Blog Blog maintained by a senior journalist.
- ngoCHR.org Archived 2006-04-04 at the Wayback Machine – Volunteer reporting on the United Nations Commission on Human Rights
- human rights history Archived 2008-05-09 at the Wayback Machine
- Déclaration des droits de l'Homme et du citoyen Archived 2007-03-21 at the Wayback Machine
- Better World Links on Human Rights Archived 2007-02-02 at the Wayback Machine
- University of Leicester, UK, list of sources and links. Archived 2006-05-03 at the Wayback Machine
- Introduction to Human Rights & Humanitarian Law
- Photojournalist's approach to human rights in Sudan Archived 2022-03-31 at the Wayback Machine
- A Muslim approach to human rights Archived 2014-02-12 at the Wayback Machine from LiberalIslam.net
- Mission and Justice – Human Rights, Justice and Peace news from the Asia Pacific region.
- Sri Lanka – Human Rights of the Tamil People
- Children's Rights Alliance Archived 2008-01-27 at the Wayback Machine
- French human rights
- Human Rights in Russia
- Stanford Encyclopedia of Philosophy entry
- Inquiry Into Basic Rights: Advancing Rights in the Theories of Lomasky, Shue and Gewirth Archived 2008-02-27 at the Wayback Machine - foundations and derivations of basic rights; justifications for going beyond basic rights
Organizasyonê heqanê merduman
- The Institute for Migrant Rights Archived 2019-09-24 at the Wayback Machine
- Better World Links on Human Rights Organizations
- Amnesty International
- Anti Slavery
- ARTICLE 19
- Justice For The World
- Freedom House
- Global Rights: Partners for Justice
- International Helsinki Federation for Human Rights
- Forum 18 News Service pelayanan berita kebebasan beragama
- Citizens Commission on Human Rights - didirikan oleh Gereja Scientology yang kontroversial
- Memorial Archived 2015-12-10 at the Wayback Machine
- The Carter Center
- Human Rights Watch
- Human Rights in Russia
- UN High Commissioner for Human Rights
- University of Minnesota Human Rights Library
- International Freedom of Expression eXchange
- Human Rights Campaign
- Southern Poverty Law Center
- Tolerance
- Yayasan Montagnard Archived 2005-02-07 at the Wayback Machine
- Olympic Watch: Hak Asasi Manusia di Tiongkok dan Beijing 2008
- APRODEH Archived 2021-08-14 at the Wayback Machine (Peru)
- Şablon:IdImparsial.org
- Beyannameyê heqanê merdumanê erd u asmêni
- Heqê cêniyan
- Heqê LGBTi
- Heqê qıcan (Heqê domanan)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
