Sima Qian

Hanesydd o Tsieina yng nghyfnod Brenhinllin Han oedd Sima Qian (司马迁) (ca. 145 CC - ca. 86 CC). Ef oedd awdur y Shiji, y llyfr cynharaf ar hanes Tsieina sydd wedi ei gadw yn ei gyfanrwydd.

Sima Qian
Ganwyd	145 CC  Hejin
Bu farw	Gweriniaeth Pobl Tsieina
Dinasyddiaeth	Western Han
Galwedigaeth	hanesydd, bardd, llenor, astroleg, athronydd, mathemategydd, seryddwr
Adnabyddus am	Records of the Grand Historian
Tad	Sima Tan
Plant	Sima Qian's daughter (Yang Bis wife), Sima Lin

Ceir dwy ffynhonnell am ei fywyd. Diweddodd Sima Qian ei Shiji gyda xu (diweddglo), lle mae'n rhoi manylion am ei dad, Sima Tan, a rhywfaint o'i hanes ei hun. Ceir hefyd fywgraffiad diweddarach ohono. Rhwng 140 CC a 110 CC, roedd ei dad, Sima Tan, yng ngwasanaeth yr ymerawdwr Han Wudi fel taishi ling (太史令), seryddwr, sêr-ddewin a hanesydd y llys. Ganed Sima Qian yn Longmen, ger Hancheng yn nhalaith Shaanxi heddiw. Cafodd gefnogaeth ariannol gan ei dad i deithio i gasglu gwybodaeth hanesyddol, gan gyrraedd Kunming yn Yunnan heddiw yn 111 CC. Cyflwynwyd ei adroddiad i'r ymerawdr.

Bu farw ei dad yn 110, ac olynodd Sima Qian ef fel taishi ling yn 108 CC. Dechreuodd gasglu deunydd ar gyfer ei hanes, a dywedir iddo gymeryd rhan yn y gwaith o baratoi calendr newydd yn 104 CC. Yn 99 CC, collodd ffafr yr ymerawdwr oherwydd ei gefnogaeth i'r cadfridog Li Ling. Roedd Li Ling wedi arwain byddin yn erbyn y Xiongnu. Pan ddaeth yn amlwg ei fod yn mynd i gael ei orchfygu, ildiodd Li Ling i'r Xiongnu. Ystyriai'r ymerawdwr y dylai fod wedi marw yn hytrach nag ildio. Amddiffynnwyd Li Ling gan Sima Qian, a chan fod hyn yn cael ei ystyried fel beirniadath o'r ymerawdwr, dedfrydwyd ef i gael ei sbaddu.

Mae'r Shiji, neu "Cofnodion y Prif Hanesydd" yn cofnodi hanes Tsieina dors gyfnod o fwy na dwy fil o flynyddoedd, o'r Ymerawdwr Melyn hyn yr ymerawdwr Han Wudi.