Mae'r Rhewlifiad Cryogenaidd yn un o 5 rhewlifiad anferthol a'r ail rewlif ers ffurfio'r Ddaear, gyda Rhewlifiad Hwronaidd o'i flaen a'r Rhewlifiad Andea-Saharaidd ar ei ôl. Tarddiad y gair yw'r Hen Roeg cryos "oerfel" a genesis "geni". Parodd y cyfnod hwn rhwng 720 i 635 miliwn o flynyddoedd cyn y presennol (CP).
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | system, cyfnod  |
|---|---|
| Rhan o | Neoproterosöig, Graddfa Cronostratigraffig Fyd-eang Safonol (Daeargronolegol) ICS |
| Dechreuwyd | c. Mileniwm 721. CC |
| Daeth i ben | c. Mileniwm 636. CC |
| Rhagflaenwyd gan | Tonian |
| Olynwyd gan | Ediacaran |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
- Mae'r erthygl hon yn cyfeirio at Oes Iâ; am erthygl am y Cyfnod (daeareg) gweler: Cryogenaidd (Cryogenian).
Wedi ffurfio'r Ddaear ar ddechrau'r Eon Hadeaidd, oerodd yn araf, dros gyfnod hir o amser, a chafwyd o leiaf 5 Oes yr Iâ (neu rewlifau) sylweddol: y Rhewlifiad Hwronaidd (Huronian), y Cryogenaidd, y Rhewlifiant Andea-Saharaidd (Andean-Saharan), Oes Iâ Karoo a'r Rhewlifiant Cwaternaidd sef yr Oes Iâ rydym yn byw ynddi heddiw. Ar wahân i'r 5 cyfnod yma, mae'n fwy na phosibl nad oedd rhew yn unman ar y Ddaear yn ystod y cyfnodau eraill.[1][2]
Yn y gorffennol cafwyd cryn anghytundeb am union ddechrau'r cyfnod Cryogenaidd, ond bellach nodir y dylai ei ddechrau fod yr un dyddiad a dechrau'r rhewlif Cryogenaidd.[3] Mae'n bur debyg i'r Rhewlif Cryogenaidd fod yr Oes Iâ oeraf o'r 5. Roedd y Rhewlif hwn yn ehangu ac yn crebachu'n eitha rheolaidd, gan gyrraedd (ar ei anterth) y cyhydedd.[4]
Yn rhyfeddol, yn ystod y Cryogenaidd y ceir y ffosiliau (ac felly'r anifail cynharaf.[5][6]
Gweler hefyd
Cyfeiriadau
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
