Copr

elfen gemegol From Wikipedia, the free encyclopedia

Metel coch yw copr sy'n gynhwysyn pres ac efydd. Mae e'n elfen gemegol yn y tabl cyfnodol ac iddo'r symbol Cu a'r rhif atomig 29.

Ffeithiau sydyn Enghraifft o:, Math ...
Copr
Thumb
Mwynglawdd Copr Y Gogarth Fawr, Cymru - mwynglawdd cynhanes mwya'r byd
Enghraifft o:elfen gemegol, sylweddyn syml, elfen chalcophile 
Mathdeunydd, meddyginiaeth, metel 
Lliw/iaubrowngoch 
Deunyddchalcopyrite, chalcocite, covellite, bornite, tetrahedrite-(Cu), digenite, malachite, azurite, cuprite, chrysocolla, tennantite-(Cu), dioptase, enargite 
Màs63.546 ±0.003 uned Dalton 
Fformiwla gemegolCu 
Dyddiad darganfodc. Mileniwm 7. CC 
SymbolCu 
Rhif atomig29 
Electronegatifedd1.9 
Cyflwr ocsidiad1.9 
Rhan oproteinau copr, elfen cyfnod 4, Elfen Grŵp 11 
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Cau

Copr yw'r prif fetel mewn efydd, gydag ychydig o dun wedi ei ychwanegu i'w galedu. Gwneir defnydd sylweddol o gopr mewn electroneg, gan ei fod yn ei ffurf bur yn dargludo gwres a thrydan yn dda.

Mae'r enw yn dod o'r ynys Cyprus, lle cafodd copr ei gloddio yn ystod yr Ymerodraeth Rufeinig. Mwyngloddiwyd copr ers c. 8000 CC a'i mwyndoddi a'i siapio tua c. 5000 CC. Gwaith copr mwya'r byd yn yr Oes Efydd oedd Mwynfeydd Copr y Gogarth, Pen y Gogarth ger Llandudno.

Mae galwad uchel am gopr wedi achosi codiad mawr mewn pris copr ar y marchnadoedd rhyngwladol ers 2000.

Lliw

Thumb
Copr

Mae i fetel copr lliw coch, oren neu frown fel arfer, am fod haen o amhureddau (megis ocsidau copr) yn ffurfio lle mae copr yn dodi gyswllt ag aer. Er hyn, lliw pinc hufenog sydd gan gopr pur. Ynghyd ag Osmiwm (glas) ac Aur, mae'n un o'r unig dri metel elfennol nad yw'n llwyd neu'n arian ei liw; daw'r lliw llwyd o'r môr electronau sy'n gallu amsugno ac ail-allyrru golau ar ystod o donfeddi. Mae lliw anarferol Copr yn ganlyniad i'w strwythr electronig unigryw. Yn ôl rheol Madelung, dylid llenwi'r is-blisgyn 4s cyn llenwi'r plisgyn 3d, ond mae Copr yn eithriad i'r rheol gan fod ganddo'r strwythur (Ar) 3d 10 4s 1 (hynny yw, mae'r is-blisgyn 4s yn hanner llawn, a'r 3d yn llawn). Mae lefel egni un photon o olau glas neu fioled yn cyfateb i'r naid rhwng y plisgyn 3d a'r plisgyn 4s. Felly mae'n amsugno golau glas a fioled wrth ddyrchafu electronnau i blisgyn 4s, gan rhoi lliw coch iddo gan fod y golau coch yn cael ei adlewyrchu. Mae effaith tebyg i'w weld gydag electronau 5s/4d mewn Aur. Yn eu cyflyrau hylifol, mae arwyneb copr ac aur yn ymddangos yn wyrdd os nad oes golau yn disgleirio arno o'r tu allan, ond dan olau cryf mae lliw pinc copr yn dal i'w weld.

Mwynfeydd Copr y Gogarth

Thumb
Mwyngloddiau Copr y Gogarth

Gwaith copr mwya'r byd yn yr Oes Efydd oedd Mwynfeydd Copr y Gogarth, Pen y Gogarth ger Llandudno. Yn 1987 y darganfuwyd y Ceudwll ac ar ôl ei archwilio am 5 mlynedd, profwyd ei fod dros 3,500 o flynyddoedd oed. Mae'n mesur tua 40 troedfedd o uchder, 70 troedfedd o lêd a 45 troedfedd o ddyfnder. Cafwyd hyd i amryw o esgyrn anifeiliaid yn y Ceudwll, ynghyd â dau asgwrn o bont ysgwydd dynol. Arddangosir yr esgyrn dynol hyn yn ogystal ag asgwrn o geg ddynol, a gafwyd oddi ar wyneb y safle, yn y ganolfan i ymwelwyr.

Gweler hefyd

Ffeithiau sydyn
Chwiliwch am copr
yn Wiciadur.
Cau

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.