![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/De_architectura.jpg/640px-De_architectura.jpg&w=640&q=50)
De architectura
From Wikipedia, the free encyclopedia
Traethawd ar bensaernïaeth gan y pensaer Rhufeinig Vitruvius yw De architectura. Fe'i hysgrifenwyd tua 30–20 CC a gysegrwyd i’w noddwr, yr ymerawdwr Augustus. Dyma'r unig draethawd ar bensaernïaeth sydd wedi goroesi o'r cynfyd. Ar ôl iddo ddod ar gael fel llyfr printiedig ar ddiwedd y 15g, cafodd y llyfr ddylanwad aruthrol ar benseiri’r Dadeni, ac mae'n parhau yn ffynonell bwysig o syniadau hyd heddiw.
![]() | |
Enghraifft o'r canlynol | gwaith llenyddol ![]() |
---|---|
Label brodorol | De architectura libri decem ![]() |
Awdur | Vitruvius ![]() |
Iaith | Lladin ![]() |
Dechrau/Sefydlu | 1 g CC ![]() |
Genre | traethawd ![]() |
Statws hawlfraint | parth cyhoeddus, parth cyhoeddus ![]() |
Enw brodorol | De architectura libri decem ![]() |
![]() |
Mae'n cynnwys amrywiaeth o wybodaeth am adeiladau Groegaidd a Rhufeinig, yn ogystal â chyfarwyddiadau ar gyfer cynllunio a dylunio gwersylloedd milwrol, dinasoedd, a strwythurau mawr (traphontydd dŵr, adeiladau, baddonau, harbyrau) a bach (peiriannau, dyfeisiau mesur, offer).
Rhennir De architectura yn ddeg llyfr:
- Llyfr I: Cynllunio trefol, pensaernïaeth a pheirianneg sifil yn gyffredinolhyfforddiant a sgiliau'r pensaera pheiriannydd sifil
- Llyfr II: Technegau a defnyddiau adeiladu; tarddiad pensaerïaeth
- Llyfr III: Temlau a dulliau pensaernïaeth
- Llyfr IV: Parhad llyfr III
- Llyfr V: Adeiladau cyhoeddus, yn enwedig y fforwm, y basilica a'r theatr
- Llyfr VI: Adeiladau domestig
- Llyfr VII: Wynebau ac addurniadau
- Llyfr VIII: Cyflenwadau dŵr a thraphontydd dŵr
- Llyfr IX: Y gwyddorau sydd o bwys i bensaernïaeth – geometreg, mesuriad, seryddiaeth
- Llyfr X: Creu a defnyddio peiriannau, megis peiriannau gwarchae, melinau dŵr, peiriannau draenio, gwindasau
Roedd angen i benseiri Rhufeinig feistroli sgiliau amrywiol o lawer o ddisgyblaethau. Ymdriniodd Vitruvius ag amrywiaeth eang o bynciau sy'n ymestyn y tu hwnt i'r hyn a ystyriwn yn awr yn bensaernïaeth. Mae'n trafod pynciau a all ymddangos yn amherthnasol nawr, gan gynnwys mathemateg, seryddiaeth, meteoroleg a meddygaeth. Fodd bynnag, roedd angen i bensaer Rhufeinig ystyried popeth yn ymwneud â bywyd corfforol a meddyliol dyn a'i amgylchoedd.