Айзман Николай Спиридонович

Айзман Николай Спиридонович (15.12.1905, Алькеш ялĕ, Шупашкар районĕ, Чăваш Ен — 17.7.1967, Шупашкар, Чăваш АССР) — чăваш драматургĕ, актёрĕ, режиссёрĕ.

Николай Айзман
Çуралнă вăхăт:	1905, раштав, 15
Çуралнă вырăн:	Алькеш, Шупашкар районĕ, Шупашкар районĕ
Вилнĕ вăхăт:	1967, утă, 17
Вилнĕ вырăн:	Шупашкар, Чăваш Ен
Гражданлăх:	ССРП
Ĕçлев тĕсĕ:	драматург, режиссёр, актёр
Ĕçсен чĕлхи:	чăваш
Чыславсем:	Чăваш АССР тава тивĕçлĕ ӳнер ĕçченĕ (1940)

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Айзман пăхăр.

ССРП ÇП пайташĕ (1939), Чăваш АССР тава тивĕçлĕ ӳнер ĕçченĕ (1940)^[1].

Пурнăçĕ

1905 çулта 15 раштав уйăхĕнче Чăваш Енĕн Шупашкар районĕнчи Алькеш ялĕнче çуралнă.

Шупашкарти театр ӳнерĕн техникумĕнче вĕреннĕ. К. В. Иванов ячĕпе хисепленекен Чăваш патшалăх академи драма театрĕнче актёр тата режиссёр пулса ĕçленĕ.

1967 çулта 17 утă уйăхĕнче Шупашкарта вилсе кайнă.

Ĕçĕсем

60 пьеса ытла çырнă. Вĕсене халĕ те театрсенче лартаççĕ. «Кай, кай Ивана» спектакăле Чăваш Енре çеç мар, ытти респуликăсенче те лартаççĕ.

Чи паллă пьесисем

• "Кай, кай, Ивана!"
• «Йăмраллă ял» (1929)
• «Шав»
• «Театр»
• «Телейлĕ каç»
• «Тăшман çывăрмасть»
• тата ыттисем.

Кĕнекисем

• «Алла алă çунă чух» (1956)
• «Кăмăллă кӳршĕ» (1967)
• «Çамрăк мăшăр» (1969)

Вуламалли

• Театральная энциклопедия. Том 1/Глав. ред. С. С. Мокульский - М.: Советская энциклопедия, 1961.- 1214 стб. с илл., 12 л. илл.
• Сироткин М. Я., Очерк истории чувашской советской литературы. — Чебоксары, 1956.
• Краснов И., Николай Айзман — чǎвашла паллǎ драматургě // Тǎван Атǎл. — 1959. (чăв.)
• Андреев, А. Драматурги ăсти / А. Андреев, Н. Дедушкин // Айзман, Н. Кай, кай Ивана / Н. Айзман. – Шупашкар, 1975. – С. 5-10.
• Андреев, А. Искусство ăсти / А. Андреев // Ялав. – 1975. – № 12. – С. 27.
• Антонов, М. Пурнăç уттинчен юлман / М. Антонов // Коммунизм ялавĕ. – 1985. – 15 дек.
• Арланова, Е. Нихăçан та кивелмен, йăлăхтарман хайлавсен авторĕ / Е. Арланова // Хыпар. – 2005. – 21 раштав.
• Арланова, Е. Пултаруллӑ драматург : Н. С. Айзман ҫуралнӑранпа 105 ҫул ҫитнӗ май / Е. Арланова // Чӑваш хӗрарӑмӗ. – 2010. – 18-24 раштав (№ 50). – С. 10.
• Арланова, Е. Пурнăç уттинчен юлмасăр / Е. Арланова // Тăван ен (Шупашкар р-нĕ). – 2005. – 17 раштав. – С. 7.
• Давыдов-Анатри, В. Тутлă çăкăр-тăвар // Давыдов-Анатри, В. Юлташсемпе юнашар / В. Давыдов-Анатри. – Шупашкар, 1981. – С. 92-95.
• Дедушкин, Н. Комеди – çивĕч хĕç пăшал // Дедушкин, Н. Кун-çул уттипе / Н. Дедушкин. – Шупашкар, 1975. – С. 206-211.
• Еливанова, Г. «Хăть те хăçан та «Кай, кай Ивана» спектакльте выляма пултаратăп...» / Г. Еливанова // Çамрăксен хаçачĕ. – 2005. – 23 раштав. – С. 10.
• Молодов, И. Канăçсăр чунлăччĕ вăл / И. Молодов // Тăван Атăл. – 1985. – № 12. – С. 70-71.
• Николай Айзман // Чӑваш литературин антологийӗ. – Шупашкар, 2014. – [Т. 3] : Драматурги. – С. 209.
• Николай Айзман – чăваш Мольерĕ : аса илӳсем / Н. Смирнова çырса илнĕ // Хыпар. – 1995. – 15 раштав.
• Павлов, Н. Пьесăсемпе вĕсен авторĕ çинчен / Н. Павлов // Айзман, Н. Савниçĕм : пьесăсем / Н. Айзман. – Шупашкар, 1965. – С. 5-6.
• Пайкова, Т. Чӑваш халӑхӗн сӳнми ҫӑлтӑрӗ : (Н. С. Айзман ҫуралнӑранпа 110 ҫул ҫитнӗ май) / Т. Пайкова // Лукоморье. – 2015. – 23 дек. (№ 6). – С. 7 : сӑн ӳкерчӗк. – (Чӑвашлӑх вучахӗ).
• Пирӗн театр ӑстисем : Шупашкар районӗнчен тухнӑ паллӑ артистсем, режиссерсем, драматургсем // Тӑван ен (Шупашкар р-нӗ). – 2010. – 26 пуш. – С. 7.
• Хусанкай, А. Николай Спиридонович Айзман : драматург, актер, режиссер / А. Хусанкай, С. Журавлев // Самант. – 2017. – № 7 (июль/утӑ). - С. 21-22 : сӑн ӳкерчӗксем. - См. текст
• Ырьят, А. Николай Айзман драматург / А. Ырьят // Канаш (Ульяновск обл.). – 2000. – 9 раштав.
• Айзман, А. Н. Написать комедию... : жизнеописание чувашского драматурга Николая Айзмана : биогр. роман // Айзман, А. Н. Прощальный поход / А. Н. Айзман. – Чебоксары, 2018. – С. 103-414.
• Афанасьев, П. Айзман Николай Спиридонович // Афанасьев, П. Писатели Чувашии / П. Афанасьев. – Чебксары, 2006. – С. 15-16.
• Давыдов-Анатри, В. Незабываемый Айзман / В. Давыдов-Анатри // Чăваш ен. – 1996. – 13-20 янв. (№ 3). – С. 8. - См. текст
• Давыдов-Анатри, В. Таким его помню / В. Давыдов-Анатри // Совет. Чувашия. – 1985. – 15 дек. – С. 3.
• Дедушкин, Н. Творчество чувашских драматургов // Дедушкин, Н. Чувашская литература периода Великой Отечественной войны / Н. Дедушкин. – Чебоксары, 1962. – С. 113-117.
• Левацкая, Л. Айзман пурнӑҫне сӑнласа парать : [Альберт Айзманӑн «Прощальный поход» кӗнеки ҫинчен] / Л. Левацкая // Сувар (Тутарстан). – 2018. – 20 утӑ/июль (№ 28). – С. 8 : сӑн ӳкерчӗк.
• Николаева, В. Г. Айзман Николай Спиридонович / В. Г. Николаева // Чувашская энциклопедия. – Чебоксары, 2006. – Т. 1 : А-Е. – С. 39
• Современная драматургия (1954-1964) // Проблема конфликта в чувашской драматургии. – Чебоксары, 1966. – С. 71-108.
• Ялгир, П. Айзман Николай Спиридонович // Ялгир, П. Литературный мир Чувашии / П. Ялгир. – Чебоксары, 2005. – С. 8.

Асăрхавсем

1. Культурное наследие Чувашии