Философире — тавăрайманлă куçăм (пĕр еннелле кăна куçакан — иртнĕлĕхрен, хальлĕлĕх витĕр пуласлăха)[1], кулленхи пурнăç ăшĕнче фактсем ятлă мĕнпур процессем.
Шутлав (метрологи) йĕркипе вăхăт ăнлавĕн иккĕ аспектне палăртнă:
Чи малтанах, вăхăтăн тĕлĕллĕх пур («Вăхăт сăнни» пăхăр). Рудольф КарнапГлава 3. Измерения и количественный язык // Философские основания физики: Введение в философию науки. = R. Carnap. Philosophical Foundations of Physics: an introduction to the philosophy of science. — М.: Прогресс, 1971. — 392с.</ref>.
Вăхăтăн тĕлĕллĕхĕ
Тĕп статья: Уçлăх-вăхăт философийĕ
Хальхи ăсчахсен чылайрахăшĕн шухăшĕпе, малтанлăхпа пуласлăхăн уйрăмлăхĕ принциплă шутланать. Хальхи ăслăх хыпарĕсемпе килĕшӳллĕ, информаци малтанлăхран пуласлăха куçать, каялла пулаймасть. Термодинамикăн иккĕмĕш пуçламăшĕ те пуласлăхра энтропи нумайланса пырасса пĕлтерет.
1686 ç. Исаак Ньютонăн«Математические начала натуральной философии» ĕçне пичетленĕ. Вĕсенче ньютон механикин абсолютлă вăхăчĕн теорине шутласа кăларнă.
1865 ç. Р. Клазиустермодинамикăн иккĕмĕш пуçламăшне тĕпчeсе уçать. Установлено наличие в природе фундаментальной асимметрии во времени всех происходящих в ней самопроизвольных процессов.[3]
1927 Шыва, тусана кĕртмен сехет корпусĕ. «Ролекс» компани, Швейцари;[2]
1960 çулта Çĕрĕн туртăмĕнче вăхăт епле куçнине тĕпчемелли Паундпа Ребка экспериментне ирттернĕ.[4]
1964 çулта K0 мезон арканнă чухне CP-инвариантлăхпаT-инвариантлăх пăсăлнине асăрханă. Нобель парни, физика, 1980 ç.[5]
1970 ç. цифрăллă ал сехетне шутласа кăларнă. Джон М. Берже, АПШ;[2]
RIPOLFACT. Ежегодный альманах фактов: Весь мир. Полный спектр информации о странах, мире и вселенной. — М.: РИПОЛ классик, 2007. — 1088 с.: илл., ISBN 978-5-7905-5024-9, Некоторые замечательные изобретения, с. 374—387;
Хапаева Д.Время собственное (Время в культуре XX—XXI вв.) 2022 ҫулхи Пуш уйӑхӗн 25-мӗшӗнче архивланӑ. // Хапаева Д. Герцоги республики в эпоху переводов: Гуманитарные науки и революция понятий. — М.: Новое литературное обозрение, 2005. — С.204−215.
Единицы физических величин. Бурдун Г. Д., Базакуца В. А. — Харьков: Вища школа, 1984
Справочник по физике. Яворский Б. М., Детлаф А. А. — М.: Наука, 1981
Черняков А. Г. Онтология времени. Бытие и время в философии Аристотеля, Гуссерля и Хайдеггера. СПб., 2001.- 460 с.
Шполянский В. А. Хронометрия — М.: Машиностроение, 1974
Яройя-Смирнова В. Н. Истоки концептуализации времени в древнегреческой философии и современные направления анализа времени //Тр. Тбилис. ун-та.— Тбилиси, 1989.— Т. 292.