Krëpë
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Krëpë – jadalné semiona zbòżów abò zbòżów rzekòmëch, czãsto w letkò rozdrobniony pòstacëji (le nié tak baro jak mąka) abò blós pòzbawiony cwiardi łusczi. Dzãka wësoczi zawôrtoscë skrobi pòsôdają wësoką kôrmną wôrtosc. Krëpóma nazéwóné są kasze òtrzimóné z zôrna, chtërno òstało tylkò òbłuszczoné i ewentualno wëpòlérowóné, przë zachòwanim sztôłtu zôrna.[1]
Krëpë to produkt z fùlownégò zôrna, chtëren zawiérô nôceniészé jegò składniki: łusczi i zôrodczi. To dzãka temù krëpë bògaté są m.jin.w magnés, cynk, żelaz,pòtas, fòsfòr, witaminë z grëpë B i witaminã E. Czim grëbszé krëpë (bùkwitné, jãczmianné), tym wicé zawiérô błonnika, chtëren rëchtuje robòtã flaków, wchłôniô nadmiar chòlesterolu, tłùszczów. Produktë te zawiérają téż rutynã, chtërna wzmôcniô krwionosné nôczënia.[2]
Òd wieków ùżiwóné jakò jeden z pòdstawòwëch składników kùlinarnëch na swiecie. Òd kùńca XVI wiekù krëpë ùchòdzałë w pòlsczi kùchni za primitwną jôdã, chtërną żëwilë sã główno lëdzë bidny i chòri.[3] W rokù 1610 Szymón Syreńsczi, zanotowôł w Zélnikù Lëdze stôrégò wiekù pùczi chleba nie ùżiwalë, grysu z jãczmiénia òtłùszczonégò, samòszé i pszéńcë ùżiwôlë, pòtemù za znajomòscą chleba òpùscëlë tã pòtrawã, dlô chòrëch ją doktoróm òstawiwszë, chtërną pòtemù kaszywã i kaszą nazwóno. Markiz de Beauplan w swòjim òpisenkù wschòdniëch pòłaców Małopòlsczi[4] pòstrzód pòtrawów prostégò rusczégò lëdu wëlicziwô: pierodzi, plińcë z bùkwitu, kapùstã pòdôwóną ze szpiekã, groch, klusczi i krëpë. W rokù 1682 Stanisłôw Czerniecczi, kùchôrz wòjewòdë krakowsczégò w dzele Compendium ferculorum pòstrzód 333 receptów wëmiéniô blós jeden co wëzwëskùje krëpë, je to brejka ùgòtowónô na mlékù z dodôwkã jaja, rodzynków i cynamònu, na kùńcu ùpiekłô w piekarnikù. Na przëgrańczu pòlskò-rusczim jadło sã kaszã (krëpë) jãczmianną, ówsną i òrkiszową, bùkwitny chãtno sã nie jôdało.[5]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
