From Wikipedia, the free encyclopedia
Ewanieliô Łukasza (Łk abò Łuk) – Ewanieliô (z gr. Ευαγγελιον dobrô nowina) tradycyjno ùmieszczonô w kanonie Nowégò testamentu jakò trzecô. Ji aùtorã – pòdług tradicjë Łukôsz Ewanielista, lékôrz i towarzisz swiãtégò Pawła – je téż aùtorã Dzejów Apòstolsczich. Je jedną z ewanieliów synopticznych. Ewanieliã rozpòczinô zwrócenié sã do dostojnégò Teòfila”[1] – gr. Theophilos òznôczô przëjacela Bòga[2] i niekònieczno mùsy òznaczac miono, ale mòże bëc téż òglowimòkreslenim chrzescëjanina.
Aùtor Ewanieli Łukôsza je twż aùtorã jiny KnédżiNowégò Testamentu – Dzejów Apòstlosczich. Òbie te knédżi dedikòwóné są ti sami òsobie, łączi je pòdobieństwò stilu i pòglądë teòlogiczné. W ti kwestiëpanëje pòwszechnò zgòda ùczałich.[3] Tradicjò chrzescëjańskô sygającô pòłowë II wiekù n.e. przëpisëje aùtorstwò trzecy Ewanielië i Dzejów Apòstolsczich Łukaszowi, towarzëszowi misyjnych wanogów sw. Pawła, chtërnégò Paweł wëmieniô w lësce do zbòru w Kòlossach jakò ùkòchónégò lékarza.
Głownym argùmentã przemawiającym za susznoscą ùtożsômianiô aùtorstwa Trzecy Ewanielië i Dzejów Apòstolsczich z Łukasz, towarziszã Pawła, są czëre fragnentë w Dzejach Apòstolsczich: Dz. Ap. 16,10-17; 20,5-15; 21,1-18; rozdzałë 27 i 28. W tëch fragmentach narrator przëmôwiô w pierszi òsibie wielny lëczbë, co sugerëje, że pòdróżowôł z Pawłã.
Wedle wszelczégò prôwdopòdowieństwa Ewanieliô Łukasza i Dzeje Apòstolsczi pówstałë w tim samim czase, w datowaniu Ewanielië Łukasza wëzwëskùje sã argùmentë zaczerpniãté z tekstu Dzejów i òdwrotno..
W ti kwëstië są różńé òpinie ùczałich, w chtënëch mòżna wëróżniec trzë główné stanowiska.
Data wczesnô – przed rokã 70
Data strzódkòwô – kòl 80 – 85
Data póznô – pò 125
Łukaszowi przëpisëje sã wësoczé wëkształcenié z resztë ewanielistów. Jegò stil pisarsczi wëróżniwô sã wiôldżim piãknã i elegancją grecczégò dialektu. Bògactwò słowiznë dorównëje starożitnym pisôrzom. Pisôrz trzecy ewanielië je nôlepi òbeznóny z fachòwą terminologią z zakresu sądownictwa, pòliticzi czë administracjë. Badania nad tekstã Łukasza pòkazëją, że prawie 90% jegò słowiznë (razã z tekstã znajdëjącym sã blós w jegò dzele) wëstapùje w Septuagince, a ósoblëwie w tekstach historicznych Stôrégò Testamentu.
W prologù Ewanielië czëtómë, że ji aùtor òpierôł sã na jinëch Ewanieliach i na jinfòrmacjach zaczëtich ò “Naòcznych swiôdków” i “sługów słowa”. Na pòdstawie bënowi analize tekstu Ewanielię Łukasza uczałi sciwerdzëlë, że òpierôł sq na trzech zdrzódłąch: Ewanielië Marka, zdrzódle grecczim i na gwësnym materiale ò chratkterze pisónym abò gãbnym.
Liczné szczegółë w Ewanielië Łikasza sugerëją, że ji aùtor pisôł dla ôòtrzeb chrzescyjańsczi gimë złożony z wiernëch nawróconych z pògaństwa.
Zarówno w prologù do Ewanielië Łukasza jak i w prologù do Dzejów Apòstolsczich mómë dedikacjã do “dostojnégò Teòfila. Òkreslenié to nie mùszi óznaczac miona. Teòfil gr. Theophilos òznôczô przëjacela Bòga, co pedług ùniwersalizmù ddwù-dzeła – pisôł do kòżdégò, chto chcôł bëc prëjacelã Bòga.
Ewanieliô Łukasza mô ùkłôd pòdobny do Ewanielië Marka, z tim,że zawiérô dodatkòwò czãsc wstãpną – narodzenié i żëcé ùkrité Jana Chrzcëcela i Jezësa (,5-2,52). Kòlejné dzeła to:
Szczególné akcenta
W Ewanielië Łukasza wiele placu pòswiãcywô sã na:
Przekôzanié prôwdë ò Bòżim miłoserdzu
Uôzanié roli białków w ewanielizacjë, a òsoblëwie rolë Marië
Szczegółowi òpis narodzeniô Jezësa
Tekstowé wariantë Ewanielië Łukasza
Zwiastowanié (1,26-38)
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
