هێزی زەمینی عێراق (بە عەرەبی: القوات البرية العراقية)، یان سوپای عێراق (بە عەرەبی: الجيش العراقي)، پێکهاتەی هێزی زەمینی هێزە چەکدارەکانی عێراقە. تا کودەتای تەمموزی ١٩٥٨ بە سوپای شاهانەی عێراق ناسرابوو.[1]
سوپای عێراق لەلایەن بەریتانیاوە لە قۆناغی نێوان جەنگەکانی کۆنترۆڵی دیفاکتۆی بەریتانیا لە عێراقی ئیجباریدا دروستکرا. دوای داگیرکردنی عێراق لەلایەن هێزەکانی ئەمریکاوە لە ساڵی ٢٠٠٣، سوپای عێراق بە درێژایی هێڵەکانی ئەمریکا بە بڕێکی زۆر هاوکاری سەربازی ئەمریکا لە هەموو ئاستێکدا ئاوەدانکرایەوە. بەهۆی ئەو یاخیبوونەی عێراقییەوە کە پاش ماوەیەکی کەم لە لەشکرکێشییەکە دەستی پێکرد، دواتر سوپای عێراق بە شێوەیەک داڕێژرا کە لە سەرەتادا هێزێکی دژە یاخیبوون بێت.[2] لەگەڵ کشانەوەی هێزەکانی ئەمریکا لە ساڵی ٢٠١٠، هێزە عێراقییەکان بەرپرسیارێتی تەواوی ئاسایشی خۆیان لە ئەستۆ گرتووە. وتارێکی نیویۆرک تایمز پێشنیاری ئەوە دەکات کە، لە نێوان ساڵانی ٢٠٠٤ بۆ ٢٠١٤، ئەمریکا ٢٥ ملیار دۆلاری وەک مەشق و ئامێرەکانی سوپای عێراق دابین کردووە جگە لە بڕە پارەیەکی گەورەتر لە گەنجینەی عێراق.
مێژوو
هێزە چەکدارە نوێیەکانی عێراق لەلایەن شانشینی یەکگرتووەوە لە ماوەی دەسەڵاتیان بەسەر عێراقدا دوای جەنگی جیهانی یەکەم دامەزران. پێش ئەوەش لە ساڵی ۱٥۳۳ تا ۱۹۱٨ عێراق لەژێر دەسەڵاتی ئیمپراتۆریەتی عوسمانیدا بووە و وەك بەشێك لە سەربازی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی شەڕی كردووە. سەرەتا بەریتانییەکان سەربازە لیڤیەکانی عێراقیان دروستکرد، کە لە چەند کەتیبەیەک لە سەرباز پێکهاتبوو کە ئەرکی سەرەکییان پاراستنی بنکەکانی هێزی ئاسمانی شاهانە بوو کە لەندەن عێراقی پێ کۆنترۆڵ دەکرد. لیڤیەکان گونجاو بوون بۆ ئەرکی مەبەستداریان کە بەرگریکردن لە فڕۆکەخانەکانی فەرماندەیی عێراقی بەڕیتانی بوو، بەڵام هەڕەشەی شەڕ لەگەڵ کۆماری تورکیای تازە پێکهێنراو، ئینگلیزەکانی ناچار کرد هێزە سەربازییە ڕەسەنەکانی عێراق فراوان بکەن..[3]
ئەنقەرە ڕایگەیاند ویلایەتی موسڵی عوسمانی کرد وەک بەشێک لە وڵاتەکەیان، لە کاتی بەرخۆدانیان لە بەرامبەر دابەشکردنی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی. ئەم پارێزگایە هاوتایە لەگەڵ سێیەمی باکووری عێراقی نوێ کە زیاتر کوردستانی عێراقە و کێڵگە نەوتییە دەوڵەمەندەکانی کەرکوک دەگرێتەوە. لە ساڵی ۱۹۲۰ سەربازانی تورکیا دزەیان کردە ناو کوردستانی عێراق و گارنیۆنە بچووکەکانی بەریتانیایان بە زۆر لە سلێمانی و ڕەواندوز لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان دەرهێنا. ئەمەش وایکرد بەریتانییەکان لە ٦ی کانونی دووەم ١٩٢١دا سوپای عێراق پێکبهێنن (دواتر بە ڕۆژی سوپای عێراق ناودەبرێت)، دواتر لە ساڵی ١٩٢٧دا هێزی ئاسمانی عێراق پێکبهێنن فەیلەقی نوێی ئەفسەرانی عێراق، کە فەرماندە باڵاکان لەلایەن ئەفسەرانی بەریتانیەوە سەرپەرشتی دەکرێن، هەروەها زۆربەی پۆستەکانی مەشقکردن.[4]
چاکسازی لە سوپادا
بە پشت بەستن بە چاوەڕوانی ئیدارەی بوش کە پاش ڕووخانی ڕژێمی سەدام حسێن، سەربازانی هاوپەیمانان وەک ڕزگارکەر پێشوازییان لێ بکەن. پلاندانەرانی پێش جەنگی ئەمریکا چاوەڕوانی بەرخۆدانێکی کەمیان لە گەلی عێراق دەکرد. پلانیان دانابوو سوپایەكی نوێ دابمەزرێنن بۆ ئەنجامدانی ئۆپەراسیۆنی بەرگری لەدژی دوژمنانی دەرەكی. پلانێک داڕێژرا بۆ ئەوەی لە ماوەی سێ ساڵدا سوپایەکی نوێ دروست بکرێت کە لە ٤٦ هەزار سەرباز پێکهاتبوو کە لە ٢٧ کەتیبە دابەشکرابوون بەسەر سێ فیرقەدا.[5]
بارودۆخی ئێستا
سوپای عێراق لە ١٠ فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنەکان پێکدێت، یەکەکانی عێراقیش لەلایەن فەرماندەیی ئۆپەراسیۆنە هاوبەشەکانەوە بەڕێوەدەبرێن، فەرماندەیی هێزی وشکانیش راستەوخۆ فیرقەکانی سوپا بەڕێوەنابات. سوپای عێراق بەسەر ١٤ فیرقەدا دابەشکراوە و لە بەرامبەردا دابەشکراوە بەسەر ٥٨ لیوادا، واتە ١٨٨ کەتیبەی شەڕکەر و لە ساڵی ٢٠١٠ ژمارەی کەتیبەی شەڕکەر بووە ٢٠٠ لیوا. هەر فیرقەیەک بەسەر چوار لیوادا دابەشکراوە، فەوجێکی ئەندازیاری و فەوجێکی تۆپخانە.
سەرچاوەکان
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
