ئیستۆنیا
وڵاتێک لە باکووری ڕۆژھەڵاتی ئەورووپا From Wikipedia, the free encyclopedia
ئیستۆنیا بە فەرمی کۆماری ئیستۆنیا (بە ئیستۆنی: Eesti Vabariik) وڵاتێکە دەکەوێتە ناوچەی دەریای باڵتیک لە باکووری ئەورووپا. لە باکوورەوە ھاوسنوورە لەگەڵ کەنداوی فینلاند، لە ڕۆژاوا بە دەریای باڵتیک، لە باشوورەوە لەگەڵ لاتڤیا (٣٤٣ کم)، لە ڕۆژھەڵاتەوە لەگەڵ دەریاچەی پیپوس و ڕووسیا (٣٣٨.٦ کم). ڕووبەری ئیستۆنیا ٤٥٢٢٧ کیلۆمەتر چوارگۆشەیە و کەشوھەوا وەرزییەکەی فێنکە. زمانی ئیستۆنی تاکە زمانی فەرمییە لە وڵاتەکەدا. ئیستۆنیا کۆمارێکی دیموکراسی پەرلەمانییە و بەسەر ١٥ پارێزگادا دابەشکراوە. پایتەخت و گەورەترین شاری تالینە. بە ژمارەی دانیشتووانی ١،٣١٩،١٣٣ ملیۆن کەس، ھەروەھا یەکێکە لە وڵاتانی کەم گەشەسەندوو لە ڕووی ژمارەی دانیشتووانەوە لە یەکێتیی ئەورووپا و ناوچەی یۆرۆ و ڕێکخراوی پەیمانی باکووری ئەتڵەسی. بەرزترین بەرھەمی ناوخۆیی ھەبوو بۆ ھەر تاکێک لە نێوان کۆمارەکانی پێشووی سۆڤیەتدا. کۆماری ئیستۆنیا کە لەلایەن بانکی نێونەتەوەیییەوە بە «ئابوورییەکی داھات بەرز» و لەلایەن سندووقی دراوی نێونەتەوەیییەوە بە «ئابووری گەشەسەندوو» وەسفکرا، دواتر کۆماری ئیستۆنیا بووە ئەندامی ڕێکخراوی ھاوکاری و گەشەپێدانی ئابووری. ئیستۆنیا لەلایەن نەتەوە یەکگرتووەکانەوە وەک وڵاتێکی پێشکەوتوو پۆلێن کراوە و پێوەرەکانی گەشەپێدانی مرۆیی زۆر بەرزە. ھەروەھا بە ئاستێکی بەرزی ئازادی ڕۆژنامەگەری و ئازادی ئابووری و ڕامیاری و پەروەردە و فێرکردن بەھرەمەندە.[8][9][10]
| کۆماری ئەستۆنیا Eesti Vabariik |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| سروود: Mu isamaa, mu õnn ja rõõm (English: "My Fatherland, My Happiness and Joy") |
||||||
 ھەڵکەوتەی ئیستۆنیا (dark green) – لە ئەورووپا (green و dark grey) ھەڵکەوتەی ئیستۆنیا (dark green) – لە ئەورووپا (green و dark grey) |
||||||
| پایتەخت و گەورەترین شار | تاڵین 59°25′N 24°45′E | |||||
| زمانە فەرمییەکان | ئەستۆنی1 | |||||
| زمانە ناوچەییەکان | ڤۆرۆ، سێتو | |||||
| گرووپە ڕەگەزییەکان (2010) | ٦٨٫٨٪ ئەستۆنیایی, ٢٥.٥٪% ڕووسی، ٢٫١٪ ئوکراینی، ١٫٢٪ بیلاڕووسی، ٢٫٤٪ ھیتر و دیارینەکراو[1] |
|||||
| ناوی هاووڵاتی | Estonian | |||||
| دەوڵەت | Parliamentary republic | |||||
| - | سەرۆک | کیرستی کالجولەید | ||||
| - | سەرۆک وەزیران | جوری ڕاتاس | ||||
| سەربەخۆیی لە | ڕووسیا | |||||
| - | Autonomy declared | 12 April 1917 | ||||
| - | Independence declared Officially recognised |
24 February 1918 2 February 1920 |
||||
| - | 1st Soviet occupation | 1940–1941 | ||||
| - | German occupation | 1941–1944 | ||||
| - | 2nd Soviet occupation | 1944–1991 | ||||
| - | Independence restored | 20 August 1991 | ||||
| ڕووبەر | ||||||
| - | سەرجەم | ٤٥,٢٢٧ کیلۆمەتری چوارگۆشە (132nd2) ١٧,٤١٣ مایلی چوارگۆشە |
||||
| - | ئاو (%) | 4.45% | ||||
| ژمارەی دانیشتوان | ||||||
| - | بەراوردی 2010 | 1,340,194[2] (151st) | ||||
| - | سەرژمێریی 2000 | 1,370,052[3] | ||||
| - | چڕی | 29 کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (181st) ٧٥کەس لە مایلی چوارگۆشە |
||||
| GDP (PPP) | بەراوردی ٢٠١١ | |||||
| - | سەرجەم | $25.784 billion[4] | ||||
| - | سەرانە | $19,375[4] | ||||
| GDP (nominal) | بەراوردی ٢٠١١ | |||||
| - | سەرجەم | $20.325 billion[4] | ||||
| - | سەرانە | $15,272[4] | ||||
| Gini (٢٠٠٩) | ٣١.٤ | |||||
| HDI (2011) |  0.835[5] (very high) (٣٤th) |
|||||
| دراو | Euro3 (EUR) |
|||||
| ناوچەی کاتی | EET (UTC+2) | |||||
| - | ھاوین (DST) | EEST (UTC+3) | ||||
| لای لێخوڕین | right | |||||
| پاوانی ئینتەرنێت | .ee4 | |||||
| کۆدی تەلەفۆن | 372 | |||||
| 1 | Võro and Seto in southern counties are spoken along with Estonian. Russian is still unofficially spoken in Ida-Virumaa and Tallinn, due to the Soviet program promoting mass immigration of urban industrial workers from the USSR in the post-war period. | |||||
| 2 | ٤٧٬٥٤٩ km2 (١٨٬٣٥٩ sq mi) were defined according to the Treaty of Tartu in 1920 between Estonia and ڕووسیا. Today the remaining ٢٬٣٢٣ km2 (٨٩٧ sq mi) are still occupied and part of ڕووسیا. The ceded areas include most of the former Petseri County and areas behind the Narva river including Ivangorod (Jaanilinn).[6][7] |
|||||
| 3 | Before 2011: Estonian kroon (EEK; 1 EUR = 15.6466 EEK). | |||||
| 4 | .eu is also shared with other member states of the European Union. | |||||
بنەڕەتی ناو
ناوی ئیستۆنیا دەگەڕێتەوە بۆ نووسەری ڕۆمانی تاسیتۆس، وەک چۆن لە پەرتووکی (Germania) باسی کۆمەڵێک کەسی کردووە بەناوی (Eesti). لە داستانە کۆنەکانی نۆرزیدا ئاماژەیە بۆ وڵاتێک بە ناوی ئیستلاند کە بە زمانە ژێرمانییە مۆدێرنەکان ئیستۆنیایە.
پێکھاتەی دانیشتووان
| ژمارەی دانیشتوانی ئەستۆنیا بەپێی نەتەوە (٢٠١٢)[1] | ||||
|---|---|---|---|---|
| ئیستۆنی | ٦٨٫٧٪ | |||
| ڕووسی | ٢٤٫٨٪ | |||
| ئۆکرانی | ٢٫٠٪ | |||
| بیلاڕووسی | ١٫١٪ | |||
| فینلەندی | ٠٫٨٪ | |||
| دیکە | ١٫٦٪ | |||
دانیشتوان
بەپێی ئامارەکانی ساڵی ٢٠١٤ ژمارەی دانیشتوانی وڵاتی ئەستۆنیا ١,٢٨٣,٧٧١ کەس بووە کە دەکاتە ٠.٠٢ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی جیھان. تەمەنی مام‌ناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ٤١.١ ساڵە. ھەروەھا ٧٠ لەسەدی دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین.[11]
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
پەراوێزەکان
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
