میرنشینی ئیسلامیی بیارە
دەسەڵاتی ئیسلامی From Wikipedia, the free encyclopedia
دەسەڵاتی ئیسلامی From Wikipedia, the free encyclopedia
میرنشینی ئیسلامیی بیارە وڵاتێکی کوردی دانپێدانەنراو بوو لەسەر بنەمای یاسای شەریعەتی ئیسلامی فەرمانڕەوایی دەکرد، کە لە ساڵی ٢٠٠١ لە عێراق سەربەخۆیی ڕاگەیاند و لە ٢٠٠٣ کۆتایی پێھات.
| Islamic Emirate of Byara میرنشینی ئیسلامی بیارە |
||||
|---|---|---|---|---|
|
||||
 نەخشەی میرنشینی ئیسلامی بیارە (ڕەش) کە پارێزگای ھەڵەبجە دەگرێتەوە
|
||||
| پایتەخت و گەورەترین شار | بیارە | |||
| زمانە فەرمییەکان | زمانی کوردی | |||
| دەوڵەت | ئیمارەتی ئیسلامی | |||
| - | میر | مەلا کرێکار | ||
| - | یاریدەدەرەکان | عەلی باپیر و وەریا ساڵح | ||
| دامەزران | ئەیلولی ٢٠٠١ | |||
| دراو | تمەنی ئێرانی، دیناری عێراقی (دیفاکتۆ) | |||
لە ئەیلوولی ۲۰۰۱، لە ناوچەی بیارە، کە دەکەوێتە ناوچەی هه‌ورامان لەسەر سنووری ئێران و عێراق، گرووپێکی جیھادیی کورد بە ناوی ئەنسارولئیسلام، میرنشینی ئیسلامیی بیارەیان دامەزراند، کە بیارە ناوەندەکەی بوو. مەلا کرێکار، سەرکردەی ئەنسارولئیسلام بەرپرسی میرنشین بوو، وریا ساڵح و عەلی باپیر جێگرەکەی بوون. ئەم میرنشینە یەکەم جار بوو کە ئیسلامیەکانی کورد لە کۆنترۆڵکردنی خاک و دانانی یاسای شەریعەتدا سەرکەوتوو بوون. جیھادییە کوردەکان لە ئێرانەوە پشتیوانییەکی گرنگیان لە سنووربەزاندنەوە پێشکەش بە میرنیشینەکەوە دەکرد. کاتێک ئەو ناوچەیە لە ژێر گەمارۆدا بوو، جیھادییە کوردەکانی رۆژهەڵات تۆڕیان دانا کە بە شێوەیەکی نایاسایی بە قاچاخ دەچوونە ناوچەکە و یارمەتی میرنشینەکەیان دەدا.[1][2][3]
میرنشینیی ئیسلامی بیارە لە دۆخێکی ترسناکدا بوو. هەموو شوێنێک لە دوورەوە لەلایەن دوژمنانەوە دەورە دراون، وەک هەرێمی کوردستان، عێراق، ئێران، تورکیا و سوریا، هەرچەندە ٢ی کۆتایی بێکاریگەر بوون چونکە زۆر دوور بوون. یەکێک لە هۆکارەکانی مانەوەی، ئەوە بوو کە کوردانی ڕۆژھەڵاتی کوردستان بە نایاسایی کەلوپەلیان دەهێنایە ناوچەکە و لەبەر ئەوەی ئوسامە بن لادن هاوکاری و پارەی بۆ بیارە ناردبوو.[4] چەکدارانی ئەنسارولئیسلام لە میرنشینی ئیسلامی بیارە هەردوو ناسنامەی کورد و موسڵمانیان لە باوەش گرت و بانگەشەیان بۆ ژیانێکی ئایینی و کولتووری و نەریتی دەکرد، هەربۆیە بۆچی چەکدارانی ئەنسارولئیسلام جلوبەرگی کوردییان لەبەر دەکرد و تەنها بە کوردی قسەیان دەکرد، و هاندەرانی لایەنگرانی خۆیان هان دەدا بۆ ئەوەی هەمان شت بکەن. هەروەها ئەنسارولئیسلام تۆمەتبار کراوە بە ئەنجامدانی دڕندەیی بەرامبەر بۆ سەر غەیرە موسڵمانان، جێبەجێکردنی یاسای توندی شەریعەت، لەناوبردنی هەر شتێک کە بانگەشەی "نائیسلامی" دەکات، هەروەها پیسکردنی مەزارگە سۆفییەکان. هەروەها هیومان ڕایتس وۆچ ئەنسارولئیسلامی بە ئەشکەنجەدانی دیلەکان و لەسێدارەدانی هەر پێشمەرگەیەکی دیل، سوپای عێراق، یان سەربازێکی سوپای ئەمریکا تۆمەتبارکرد، بەزۆری بە سەربڕین.[5][6][7]
لە ئۆپەراسیۆنی ڤایکینگ ھامەر، دوای ئەوەی ئەمریکا لە ساڵی ٢٠٠٣دا سەرکردایەتی زنجیرەیەک هێرشی مووشەکیی کردە سەر بیارا میرنشینیەکە کۆتایی هات، پاشان هێرشێکی دەستپێکرد. دوای لەدەستدانی میرنشینی، چەکدارانی ئەنسار لە سنووری ئێران و عێراق کۆبوونەوە و کوردەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستان کە مافی پەنابەرییان بە چەکدارانی ئەنسار لە ئێران دا، سەربازانی ئەنساریان لە ناوچە ئارامەکاندا نیشتەجێ کرد. بەشێک لە جیهادیەکان لە ئێران نیشتەجێ بوون و هەندێکی تریش دوای هێوربوونەوەی شەڕ گەڕانەوە بۆ عێراق.[8][9][10][11][12][13]
لە کۆتایی ساڵی ٢٠١٦ و لە دەوروبەری ١٥ ساڵەی بەیارە، مەلا کرێکار ڕایگەیاند کە "هیوادارم بە زووترین کات لە عێراق جیا ببینەوە. بە دڵ و گیان پشتگیریی دەبم. ئێمە لە ساڵی ١٩٢١ بە هێزەوە لکێندراین بە دەوڵەتی عێراقەوە، دەوڵەتێک کە ئا دەوڵەتی شکستخواردوو بە هەموو مانایەک، یەکەم جار کە عێراق فڕۆکەی کڕی، شانشینی کوردستان و سلێمانییان بۆردومان کرد، ئەگەر بەشێکی بچووکی کوردستان لە عێراق داببڕدرێت و سەربەخۆیی ڕابگەیەنێت، من بە تەواوی پشتگیریی دەکەم". هەروەها ئاماژەی بەوەشکرد، هیچ نەرێنییەک بەرامبەر هیچ بەرپرسێکی حکومەتی کوردی نییە. ھۆشیار زێباری دووپاتی کردەوە کە حکومەت ئاشتی لەگەڵ کرێکار کرد.[14]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
