شەڕی ٢٠١٤ی مووسڵ

شەڕی ٢٠١٤ی موسڵ لە ناوەڕاستی مانگی حوزەیرانی ٢٠١٤ دا دەستی پێ کرد، کاتێک کە دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (بەکورتی: داعش) و هێزە هاوپەیمانەکانی هێرشێکی گەورەیان کردە سەر باکوری عێراق و دژ بە حکوومەتی عێراق جەنگان، ئەمە جگە لەوەی کە لە کانوونی یەکەمی ٢٠١٣دا لە پارێزگای ئەنبار شەڕ لەنێوان هەردوو لا درووست بووبوو.

شەڕی ٢٠١٤ی مووسڵ
بەشێک لە یاخیبوون لە عێراق، درێژەکێشانی شەڕی ناوخۆیی سووریا و شەڕی دژە تێرۆر
بارودۆخۆی عێراق لەتەمموزی ٢٠١٤ ـەوە. ڕەساسی - خاکی کۆنترۆڵکراو لەلایەن یاخیبووان. زەرد - خاکی کوردی. بۆ نەخشەیەکی ئێستاکی بارودۆخی سەربازی، بڕوانە ئێرە.
ڕێکەوت ٥–٢٥ ی حوزەیرانی ٢٠١٤ (٢ ھەفتە، و ٦ ڕۆژ) شوێن پارێزگاکانی نەینەوا، کەرکووک، سەڵاحەدین و دیالە ئەنجام سەرکەوتنی یەکلایبووەوەی یاخیبووان گرتنی شارەکانی باکووری عێراق لە مووسڵەوە بۆ تکریت لەلایەن داعش و دڵسۆزانی حیزبی بەعس [1] دژە-هێرشەکانی حکوومەت توانیی چەند شارۆچکەیەکی نزیک بەغداد بگرێتەوە [2][3] هێزە کوردییەکان کۆنترۆڵی کەرکووک، بەشەکانی باکووری نەینەوا و باکووری ڕۆژهەڵاتی دیالەیان کرد[4] خۆ-ڕاگەیاندنی خەلافەت شەڕی تکریت
جەنگاوەران
کۆماری عێراق هێزەکانی ئاسایش میلیشیای تایبەتی شیعە[5][6] بەرەی تورکمانی عێراق[7] سووریا هێزی ئاسمانی سووریا[8] ئێران[9] سپای پاسداران[10] بەپاڵپشتیکردنی:  United States[11][12]  Russia[13]  کوردستان پێشمەرگە[14]	دەوڵەتی ئیسلامی[15] ئەنسارولئیسلام[16] پەڕگە:IAILogo.png سووپای ئیسلامی عێراق[17] حەماسی عێراق[18] دڵسۆزانی حیزبی بەعس[19][20][21] پەڕگە:Logo of the Army of the Men of the Naqshbandi Order.png سوپای نەقشبەندی[22] ئەنجومەنی سەربازیی گشتیی شۆڕشگێڕانی عێراق[16][23] پەڕگە:Logo of the Supreme Command for Jihad and Liberation.png سەرکردایەتی باڵای جیھاد و ئازادکردن بەرەی نوسرە [24]
فەرماندە و سەرکردەکان
نووری مالیکی قاسم سولەیمانی عیسام حەللاق مەهدی ئەلغەرڕاوی عەبوود قەنبەر عەلی غەیدان سەعد میعان سەباح ئەلفەتلاوی مەسعوود بارزانی شێخ جەعفەر شێخ مستەفا مستەفا سەید قادر	ئەبووبەکر بەغدادی ئیسماعیل جبووری عیزەت دووری[19][25][26] محەممەد یوونس ئەلئەحمەدی[27]
هێز
٢٥٠٠٠[28]- ٣٠٠٠٠[29] (دوو بەشی سووپا) ١٠٠٠٠ پۆلیسی فیدراڵی ٣٠٠٠٠ پۆلیسی ناوخۆی ٢٠٠٠ چەکداری هێزی قوودس[9] ≈٣٠٠ ڕاوێژکاری سەربازی ئەمەریکی[30][31][32] ٨٠٠٠٠ - ١٩٠٠٠٠[33]	١٥٠٠٠~[28][34]
زیان و تیاچوونەکان
بەگووتەی یاخیبووان: ١٠٠٠ - ١٧٠٠ لەسێدارەدراو[35][36] لە ٤٥٠٠ گیراو[37] بەگووتەی حکوومەت: سەدان کوژراو،[38] ١٩٠٠ ونبوو،[39] ٩٠٠٠٠ هەڵهاتوو[40] ئێران: ٦ کوژراو[41][42][43] هێزە کوردییەکان: ١٢-١٥[44][45][46][47]	٦٠٧+ کوژراو (بەگووتەی حکوومەت و سەرچاوەی سەربەخۆ)[35][48][49][50][51][52]
١٢٣٥–١٢٦٥ کوژراوی سیڤیل (تا ٢٥ی حوزەیران)[53][54][55]
زۆرتر لە ١ ملیۆن کەس لەشارەکانیان ئاوارە بوون[56] ٩٥ هاوڵاتی تورک گیران[57]

داعش و هاوپەیمانانی چەند شار و ناوچەیەکیان گرت، بەدەستپێک لە هەرێرشکردنە سەر سامەڕا لە ٥ی حوزەیراندا، دوا بەدوای ئەویش لەشەوی ٩ی حوزەیراندا مووسڵ و دواتریش لە ١١ی حوزەیراندا تکریتیان گرت. پاش هەڵهاتنی سپای عێراق لەدەست چەکدارانی داعش و هەوپەیمانانی بەرەو باشوور و خوارووی بەرەی جەنگ، هێزی پێشمەرگەی کوردستان تەواوی شاری کەرکووکی کۆنترۆڵکرد، کە شارێکی جێناکۆکی نێوان جکوومەتی عێراق و حکوومەتی هەرێمی کوردستان بوو.

لە کۆتاییەکانی مانگی حوزەیراندا، عێراق سنوورەکانی لەگەڵ ئەردەن و سوریا لەدەست دا. سەرۆک وەزیرانی عێراق، نووری مالیکی، لە ڕۆژی ١٠ی حوزەیراندا داوای کرد کە باری نائاسایی لە وڵاتدا ڕابگەیەنرێت، ئەمەش پاش هێرش بۆ سەر موسڵ، کە لەشەوی هەمان ڕێکەوتدا گیرا. سەرباری ئەو قەیرانی ئاسایشەی کە وڵاتی تێکەوتبوو، بەڵام پەرلەمانی عێراق ڕێگەی نەدا مالیکی باری نائاسایی ڕابگەیەنێت؛ زۆرێک لە نوێنەرانی عەرەبە سووننەکان و کوردەکان لە پەرلەمانی عێراق دانیشتنەکەیان بایکۆت کرد بەهۆی ئەوەی کە دژی فراوانکردنی دەسەڵاتەکانی مالیکی بوون.

سەرچاوەکان

1. Urban، Mark. «Iraq crisis: Where next in the struggle for the country?». BBC.
3. «Iraq Army recaptures Salahuddin cities and towns from ISIL». Iraqinews.com. لە ڕەسەنەکە لە ١ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
4. «Warum die Kurden die großen Gewinner sind». Süddeutsche zeitung. ١٨ی حوزەیرانی ٢٠١٤.
5. «Iraq says slows Islamist rebel advance, regains some territory». ١٤ی حوزەیرانی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ١٢ی ئەیلوولی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی تەممووزی ٢٠١٤ ھێنراوە.
6. «Tony Blair: 'We didn't cause Iraq crisis». BBC. ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٤.
7. In Pictures: Tension in Kirkuk^{[بەستەری مردوو]}
8. Nabhan، Ali A. «Syrian Warplanes Strike Western Iraq, Killing at Least 50 People». The Wall Street Journal. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
9. «Iran sends troops into Iraq to aid fight against Isis militants». The Guardian. 14 June 2014. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
10. Fassihi، Farnaz (١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٤). «Iraq Scrambles to Defend Baghdad». The Wall Street Journal. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
11. Iraq regains fighter power with F-16IQ delivery - 6/5/2014 - Flight Global
12. The good and the bad: President Obama's military options in Iraq
13. «Iraq receives Russian fighter jets to fight rebels». BBC News. ٢٩ی حوزەیرانی ٢٠١٤. لە ٢٩ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
14. «Amid turmoil, Iraq's Kurdish region is laying foundation for independent state». Washington Post. لە ١٣ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە. Kurdistan's military forces ... have taken over many of the northernmost positions abandoned by the national army, significantly expanding the zone of Kurdish control... "In most places, we aren't bothering them [ISIS], and they aren't bothering us – or the civilians," said Lt. Gen. Shaukur Zibari, a pesh merga commander.
15. Iraq crisis: Isis declares its territories a new Islamic state with 'restoration of caliphate' in Middle East - Middle East - World - The Independent
16. Hassan، Hassan (١٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤). «More Than ISIS, Iraq's Sunni Insurgency». Carnegie Endowment for International Peace. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
17. «Islamic Army of Iraq founder: Isis and Sunni Islamists will march on Baghdad». The Daily Telegraph. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
18. IŞİD Nedir, IŞİD'in Hedefi Nedir, IŞID'i Kimler Destekliyor ٢٠ی حوزەیرانی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. (in Turkish)
19. «Iraq Crisis: Saddam Hussein's Generals Fighting with Jihadist ISIS Insurgency». International Business Times. ١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٤. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
20. Sam Frizell (21 June 2014). «Iraqi Official: Sunni Insurgents, Baathists Fighting One Another». Time. لە 27 June 2014 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= و |date= (یارمەتی)
21. Jacob Siegel. «Someone Is Spilling ISIS's Secrets on Twitter». The Daily Beast. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
22. http://www.nytimes.com/2014/06/19/world/middleeast/former-loyalists-of-saddam-hussein-crucial-in-helping-isis.html?hpw&rref=world&_r=0
23. «Military council of the rebels starts setting governors on their captured cities». Elaph. Osama Mahdi. لە ١٣ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
24. IŞİD ve El Nusra'nın birleştiği iddia edildi ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە. (بە تورکی)
25. http://www.nytimes.com/2014/06/13/world/middleeast/iraq.html?hpw&rref=world
26. Brian Ries (١٣ی حوزەیرانی ٢٠١٤). «Iraq Implodes: What You Need to Know». Mashable.com. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
27. Omar al-Jaffal Contributor, Iraq Pulse. «Ex-Saddam Baathists unite in Ninevah campaign – Al-Monitor: the Pulse of the Middle East». Al-Monitor. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە. {{cite web}}: |نووسەر= has generic name (یارمەتی)
28. «ISIS weighs approach on Baghdad». 11 June 2014. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی ئازاری ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی); پارامەتری نەناسراوی |deadurl= چاوپۆشیی لێ کرا (|url-status= پێشنیار کراوە) (یارمەتی)
29. «Iraq army capitulates to Isis militants in four cities». The Guardian. 11 June 2014. لە 11 June 2014 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= و |date= (یارمەتی)
30. U.S. sends 300 more troops to Iraq over security concerns ٧ی تەممووزی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە., reuters.com.
31. U.S. Advisors Arrive in Iraq to Begin Assessment ١٤ی تەممووزی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە., defense.gov.
32. Russian Jets and Experts Sent to Iraq to Aid Army, nytimes.com.
33. Peter Beaumont. «How effective is Isis compared with the Iraqi army and Kurdish peshmerga?». The Guardian. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
34. Cheshire، Tom. «Iraq: Iran Offers To Work With Arch Foe US». BSkyB. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە. ١٤ی حوزەیرانی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
35. «Iraq conflict: Images purport to show 'massacre' by militants». BBC News. 15 June 2014. لە 15 June 2014 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= و |date= (یارمەتی)
36. Jack Moore (١٣ی حوزەیرانی ٢٠١٤). «Iraq Isis Crisis: Mass Executions of Civilians and Soldiers in Mosul, Say UN». International Business Times.
37. «ISIS Claims Execution of 1,700 Iraqi Soldiers; Over 4500 Captured». The Shia Post. ١٣ی حوزەیرانی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. ٢٨ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
38. «NATO to meet as Kerry vows 'intense' US support for Iraq». InterAksyon. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. ٧ی تەممووزی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
39. «Iraq crisis: US could team-up with Iran – live updates». The Guardian. ١٦ی حوزەیرانی ٢٠١٤.
40. Morris، Loveday (٢٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٣). «Iraq disintegrating as insurgents advance toward capital; Kurds seize Kirkuk». The Washington Post. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
41. Golnaz Esfandiari (١٦ی حوزەیرانی ٢٠١٤). «Iran IRGC's First 'Martyr' Versus ISIL?». Radio Free Europe Radio Liberty.
42. Amir Vahdat (٢٥ی حوزەیرانی ٢٠١٤). «3 Iranian troops killed in attack near Iraq border». Navy Times. لە ڕەسەنەکە لە ٢٥ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی تەممووزی ٢٠١٤ ھێنراوە.
43. William Maclean (٦ی Juleی ٢٠١٤). «Iranian pilot killed defending Iraqi shrine: IRNA». Reuters. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٩ی تەممووزی ٢٠١٤ ھێنراوە. {{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |ڕێکەوت= (یارمەتی)
44. «Kurds accuse Iraqi army of helicopter and mortar attack, shaking fragile relations». The Washington Post. لە 16 June 2014 ھێنراوە. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |accessdate= (یارمەتی)
45. «Iraqi airstrike kills seven Kurdish security forces in Diyala: police». Reuters. ١٤ی حوزەیرانی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
47. «Mortar attack kills 3 in Iraq's Diyala». Xinhua News Agency. ١٥ی حوزەیرانی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ٢١ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
49. Spencer، Richard (١٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤). «Iraq crisis: Shia forces accused of sectarian massacre at prison». The Daily Telegraph. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
51. «Iraq security forces kill 60 ISIL south of Tikrit – AhlulBayt News Agency – ABNA – Shia News». Abna.ir. لە ڕەسەنەکە لە ٢٦ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.
52. Sixty-nine terrorist prisoners 'massacred by Iraqi police to stop them being freed by ISIS and then joining them' as Shi'ites get dirty
53. 25 June 2014 Last updated at (١ی کانوونی دووەمی ١٩٧٠). «US forces arrive in Baghdad to advise Iraqi troops». BBC. لە ڕەسەنەکە لە ٩ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ناوە ژمارەیییەکان: authors list (بەستەر)
54. Iraq's killing fields where ISIS massacred up to 190 prisoners in four days | Mail Online
55. BBC News - Iraq army 'routs Isis rebels' in offensive on Tikrit
56. «More than 1 million Iraqis have fled their homes as ISIS continues armed siege». CNN. 21 June 2014. {{cite news}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە: |date= (یارمەتی)
57. «ISIS captures hundreds of the military, and a fast fall of Northern Iraq». Alfajer. ١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٤.

• دەروازەی مێژوو
• دەروازەی سیاسەت
• دەروازەی ئێران
• دەروازەی شەڕ
• دەروازەی عێراق
• دەروازەی دەیەی ٢٠١٠