تیۆریی فۆرمەکان یا تیۆریی ئایدیاکان ئەو تیۆرییە یا ئەو جیھانبینییە فەلسەفییەی ئەفلاتوونە کە دەڵێ جیھانی فیزیکی لە چاو جیھانی ئایدیاگەلی ھەمیشەیی و بنچینەیی و نەگۆڕدا، کەمتر ڕاستەقینە و واقیعییە. بە پێی ئەم تیۆرییە، ئایدیاکان یا فۆرمەکان زاتی ناماددیی شتەکانن، یانی ھەموو شتە ماددییەکانی جیھانی ئێمە کۆپی و دەمەلاسکەی ئەوانەن. ئەفلاتوون تەنیا لە زمانی کەسایەتییەکانی ناو دیالۆگەکانیەوە (پێش ھەموو کەس لە زمانی سوقراتەوە) باسی ئایدیا و فۆرم دەکا. قسەکانی وانیش ئەوە دەخاتە مێشکەوە کە تەنیا شتانی ھێژای توێژینەوە کە دەتوانن ناسیاری و زاناییمان بۆ بەرھەم بێنن ھەر ئەم ئایدیا و فۆرمانەن.[1]
تیۆریی فۆرمەکان بە چارەسەرێکی کلاسیکی پرسی تێکڕایییەکان ڕەچاو دەکرێ.[2]
فۆرم
فەیلەسووفە پێشسوقراتییەکان، لە تالیسەوە بەم لا، سەرنجیان دا کە دیمەن و ڕواڵەت دەگۆڕدرێ و، دەستیان کرد بە پرسین کە ئەو شتە کە دەگۆڕدرێ «لە واقیعدا» چییە؟ بۆ دۆزینەوەی وەڵامی ئەم پرسیارە تێگەیشتەی جەوھەریان داھێنا، واتە ئەو شتەی بەڕاستی ھەیە و دەبیندرێ و لە بنی گۆڕانکارییەکاندا جێی گرتووە. ئەمە دۆخ و پێگەی شێوە و ڕواڵەتی شتەکانی کرد بە بابەتی باس و لێوردبوونەوەی زیاتر. ئێستە پرسیار ئەمە بوو بەڕاستی فۆرم و شێوە چین و چۆناوچۆن بۆ سەر جەوھەر دەبردرێنەوە؟
ھۆی ئەوە کە ئەفلاتوون لە دیالۆگ و لە قسە ئاسایییەکانیدا باسی فۆرم دەکا و دەیەوێ ڕوونی بکاتەوە، ئەوەیە کە لە واقیعدا، ھەر شتێ یان ھەر چۆنایەتییەک فۆرمێکی ھەیە: سەگ، مرۆڤ، کێو، ڕەنگ، بوێری، خۆشەویستی و، باشی. فۆرم پرسیاری «ئەوە چییە؟» وەڵام دەداتەوە. ئەفلاتوون ھەنگاوێک بەرەو پێشتر چوو و پرسی «ئەدی فۆرم خۆی چییە؟» ئەو پێی وا بوو شت لە زات و لە واقیعدا فۆرمە و دیاردەکان سێبەر و لاساییی فۆرمن. وێنە و نموونەگەلێکی تیژپەڕ و کەمدەوام لە فۆرمەکەن لە ھەلومەرجگەلی جیاجیادا. بە قەبووڵکردنی ئەوە کە فۆرم شتێکی ھەڵاواردەی تاقانەیە بەڵام دەتوانێ خۆی زۆرتر لە یەک جار لە شتگەلی تایبەتدا بنوێنێتەوە، پرسی تێکڕایییەکانیش - ئەوەی کە چۆن شتێک کە گشتی و تێکڕایییە دەتوانێ چەند شتی تاک و تایبەت بێ - چارەسەر دەبێ.
بەستەرە دەرەکییەکان
سەرچاوەکان
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
