موحەممەد ئەحمەد (مەھدی)
From Wikipedia, the free encyclopedia
محەممەد ئەحمەد بن عەبدوڵا (بە بە عەرەبی: محمد أحمد ابن عبد الله: ابن محمد أحمد عبد اللە؛ ١٢ی ئابی ١٨٤٤، ٢٢ی حوزەیرانی ١٨٨٥) سەرکردەیەکی ئایینی سوفی 'نوب'ی بوو لە ڕیزبەندی 'سامانییە' لە سودان کە لە گەنجێتیدا ئیسلامی سوننیی خوێندوە. لە ساڵی ١٨٨١دا، بانگەشەی ئەوەی کرد کە مەھدییە. ئەو سەرکردایەتی جەنگێکی سەرکەوتووی کرد دژ بە دەسەڵاتی سەربازی عوسمانی-میسری لە سودان و سەرکەوتنی بەرچاوی بەسەر بەریتانییەکاندا بەدەستھێنا، لە گەمارۆی خەرتووم. ئەو دەوڵەتێکی گەورەی ئیسلامی دامەزراند کە لە دەریای سوورەوە تا ئەفریقای ناوەڕاست درێژەی کێشا، و بزووتنەوەیەکی دامەزراند و دوای سەدەیەک لە سودان کاریگەر بوو.[1]
محەممەد ئەحمەد | |||||
---|---|---|---|---|---|
Ruler of Sudan | |||||
فەرمانڕەوایی | 1881–1885 | ||||
جێگر | عەبدوڵاھی ئیبن محەممەد 'خەلیفە' | ||||
| |||||
لەدایکبوون | (1844-08-12) 12ی ئابی 1844 Labab Island, Turkish Sudan | ||||
مردن | ٢٢ی حوزەیرانی ١٨٨٥(١٨٨٥-٠٦-٢٢) (٤٠ ساڵ ژیاوە) خەرتووم، سودانی مەھدی | ||||
ناشتن | ئۆمدورمان، سودان |
لە ڕاگەیاندنی سودانی مەھدییەوە لە حوزەیرانی ١٨٨١ەوە تا ١٨٩٨، ژمارەیەکی زۆر لە لایەنگرانی مەھدی، ئەنسەرەکان، زۆرێک لە تیۆلۆجی و سیاسی دامەزراند.[2] دوای مردنی چاوەڕواننەکراوی محەممەد ئەحمەد لە ٢٢ی حوزەیرانی ١٨٨٥، جێگری سەرکردەکەی بەناوی عەبدوڵاھی ئیبن محەممەد دەستی بەسەر بەڕێوەبردنی دەوڵەتی مەھدی نوێدا گرت.
دوای مردنی ئەحمەد، عەبدوڵاھی وەک خەلیفە فەرمانڕەوایی کرد، بەڵام حوکمڕانی ئۆتۆکراتی و ڕاستەوخۆ ھێزی سەربازی بەریتانی بەکاردەھێنا، دەوڵەتی مەھدی وێران کرد دوای داگیرکاری ئینگلیزی-میسری لە سودان لە ساڵی ١٨٩٩. سەرەڕای ئەوەش، مەھدی ھێشتا کەسایەتییەکی ڕێزلێنراوە لە مێژووی سودان. لە کۆتایییەکانی سەدەی بیستەمدا، یەکێک لە نەوەکانی بەناوی سادیق مەھدی، دوو جار وەک سەرۆک وەزیرانی سودان خزمەتی کردووە (١٩٦٦ و ١٩٨٦). ئەو خوازیاری سیاسەتێکی دیموکراتییانە بوو.[1]