شەڕی گالیپۆلی

شەڕی گالیپۆلی یان شەڕی چناق قەڵا (بە ئینگلیزی: Battle of Gallipoli) (بە تورکی: Çanakkale Savaşı)، نێوی شەڕێکە کە لە شەڕی جیھانیی یەکەم دا و لە نێوان ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی و ھێزی ھاوپەیمانان (ئینگلتەرا، فەڕەنسا و ئانزاکەکان لە تەنگەی ڕووباری داردانێل ڕووی دا. ئەم شەڕە کە زیاتر لە ھەشت مانگی خایاند، لە ٢٥٦ ئەپریلی ١٩١٥ دەستی پێکرد و لە کۆتایی دا لە دێسامبری ١٩١٥ بە دۆڕانی ھاوپەیمانان کۆتایی پێھات. لە کۆتایی شەڕەکە دا ھەردووک لا زیاتر لە نیو ملیۆن کەس کووژراو و برینداریان ھەبوو. لەم شەڕە دا کەشتییەکانی ھاوپەیمانان زیانێکی زۆریان بەرکەوت، بەڵام لە کۆتایی دا ئەوان براوەی شەڕی جیھانیی یەکەم بوون. مستەفا کەمال ئاتاتورک، ئەفسەرێکی تورک بوو کە لەم شەڕە دا ئاوازەی پەیدا کرد و دوای داڕمانی ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی بوو بە دامەزرێنەری توورکیای نوێ.

شەڕی گالیپۆلی (شەڕی چناق قەلا)
بەشێک لە شەڕی جیھانیی یەکەم
شەڕی گالیپۆلی، ئەپریلی ١٩١٥.
ڕێکەوت ٢٥ نیسان ١٩١٥ – 9 January 1916 (٨ مانگ، و ٢ ھەفتە، و ١ ڕۆژ) شوێن گالیپۆلی، ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی ئەنجام سەرکەوتنی ئیمپراتۆرییەتیی عوسمانی Stalemate on Gallipoli peninsula[1] leading to evacuation of Allied forces
شەڕکەرەکان
Allies  شانشینی یەکگرتوو  ئوسترالیا  India  Newfoundland  نیوزیلاند فەڕەنسا ئافریقای ڕۆژاوای فەڕەنسا	ھێزەکانی ناوەند  Ottoman Empire  Germany[2]  Austria-Hungary[3]
فەرماندە و سەرکردەکان
Sir Ian Hamilton Lord Kitchener John de Robeck Lord Birdwood	ئۆتۆ لیمان ڤۆن زاندێرس Mustafa Kemal Esat Pasha Vehip Pasha Cevat Pasha
ھێز
British Empire: ٤٨٩٬٠٠٠[4] فەڕەنسا: ٧٩٬٠٠٠[4] ٥ divisions (initial) 16 divisions (final)	Ottoman Empire: ٣١٥٬٥٠٠[4] 6 divisions (initial) 15 divisions (final)
زەرەر و زیانە گیانییەکان
220,000, 59% casualty rate[5]	251,000, 60% casualty rate[6]

تیپی تۆپخانەی عوسمانی لە چناق قەلا

دەدەوانە ئوسترالییەکان لە شەڕی گالیپۆلی

لە ھەندێک وڵاتی وەکوو ئوسترالیا، نیووزیلاند و تورکیا ھەمووساڵێک، یادەوەری ئەم شەڕە پیرۆز ڕادەگیرێ.

سەرچاوەکان

1. Les Carlyon, p.518
2. ھەڵەی لوا لە مۆدیوول:Citation/CS1/Date_validation لە ڕیزی 625:attempt to compare two nil values.
3. Jung Peter, Austro-Hungarian Forces in World War 1 (Part 1),(Osprey, 2003), p.47
4. Erickson, Edward J. (2001). Ordered to die: a history of the Ottoman army in the First World War. Westport, CT: Greenwood Publishing. ISBN 0-313-31516-7, page 94-95
5. Dennis, Peter. "Gallipoli Campaign." Microsoft Student 2006 [DVD]. Microsoft Corporation, 2005. Microsoft Encarta 2006. 1993–2005 Microsoft Corporation. All rights reserved.
6. «Sehitsayisi». canakkale1915.com website (بە Turkish). لە ڕەسەنەکە لە ٢ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ ھێنراوە.{{cite web}}: ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: زمانی نەناسراو (بەستەر)

• ویکی ئینگلیزی
• مەڵپەڕێکی تورکی لەبارەی شەڕەکە
• ڕۆژژمێری شەڕ

پیوند بە بیرون

کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە Battle of Gallipoli تێدایە.

• دەروازەی مێژوو
• دەروازەی شەڕ
• دەروازەی جەنگی جیھانیی یەکەم
• دەروازەی ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی
• دەروازەی تورکیا
• دەروازەی فەڕەنسا