دەوڵەت (لە عەرەبییەوە: دولة، "دارایی، سامان، ماڵ"؛ وشەی ھاوسەنگی کوردی دووگەل-ە)[1] بریتییە لە دارایی و سامانی سیاسیی خەڵکێکی ڕێکخراو لە ھەرێمێکی دەورگیراودا.[2]
دەوڵەت پلە و پایەی سیاسیی خەڵکە،[2] جڤاتێکی سیاسیی ڕێکخراوە کە لەژێر سێبەری حکوومەتێکدا دەژی.[3]
لێرەدا، دەوڵەت ھەمان کۆمەڵگەی سیاسی‌ییە کە لەپاڵ کۆمەڵگەی مەدەنیدا ڕادەوەستێت.[4]
- ئەم وتارە سەبارەت بە واتای گشتیی دەوڵەت نووسراوە. بۆ دەوڵەت وەکوو کەسایەتیی نێونەتەوەیی دەوڵەتی حاکم ببینە.
دەوڵەتان بۆیان ھەیە سەروەر بن، واتە بتوانن بەکارگرتنی ھێز بە جۆرێک بۆ خۆیان پاوان بکەن و پشت بە خۆیان ببەستن و بوونیان گرێدراوی ھێز یان دەوڵەتێکی تر نەبێ. زۆرێک لە دەوڵەتان دەوڵەتی یەکگرتوون (ئەیالەت و ویلایەت-یشیان پێ دەوترێ) و بەشداریی یەکەیەکی یەکگرتوو دەکەن، وەکوو ئەیالەتەکانی ئەمریکا. ھەندێک لە دەوڵەتانیش پاڵبەستوو بە دەوڵەتانی دەرەکین.
دەوڵەتگەلی سەروەر
دەوڵەتی سەروەر (Sovereign state) ئەو دەوڵەتەیە کە خاوەنی سەروەری بێ لە ناوەوە و لە دەرەوەی مەڵبەندی خۆیدا و بۆ مانەوەی تەنیا پشت بە خۆی ببەستێ، نە بە ھێز یان دەوڵەتێکی دەرەکی.
دەوڵەتگەلی یەکگرتوو
دەوڵەتی یەکگرتوو (Federated state) کۆمەڵەیەکی ھەرێمی و دەستوورییە کە پارچەیەک لە یەکەی فێدراڵ پێک دێنێ. جیاوازیی ئەم جۆرە دەوڵەتانە لەگەڵ دەوڵەتانی دەسڕۆ لەودایە کە ئەمان بەشێک لە دەسڕۆییی خۆیانیان بەخشیوە بە حکوومەتی فێدراڵ.
دەوڵەتگەلی نەتەوەیی
دەوڵەتی نەتەوەیی (Nation state) ئەو دەوڵەتەیە کە بۆ دەستەبەرکردنی سەروەریی نەتەوەیەک پێک ھاتووە.
- دەوڵەت شار
- دەوڵەتی لاسار
- دەوڵەتی ئازاد
- دەوڵەتی پۆلیسی
- دەوڵەتی جەنگی
- دەوڵەتی کاتی
- دەوڵەتی خۆشبژیوی
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
