خێزانی ڕۆتشیڵد
From Wikipedia, the free encyclopedia
بنەماڵەی ڕۆتشیڵد بنەماڵەیەکی جووی بە ڕەچەڵەک خەڵکی فرانکفورتی ئەڵمانیان، دامەزرێنەری ئەو بنەمەڵەیە لەلایەن مایر ئەمشێل ڕۆتشیڵدەوە بوو لە ساڵانی (١٧٤٤-١٨١٢)، ڕاوێژکاری دارایی بووە و لە کۆمپانیای لاندگریف هێس-کاسێل لە شاری ئازادی فرانکفۆرت و ئیمپراتۆریەتیی ڕۆمیی پیرۆز کاری کردووە و لە سەدەی ١٨دا کاروباری بانکی خۆیی دامەزراندووە، ڕۆتشیڵد بە پێچەوانەی زۆربەی جولەکەکانی دیکەی پێش خۆی توانی خێزانێکی بانکی نێودەوڵەتی دابمەزرێنێت و سامانی خۆی بگوازێتەوە بۆ پێنج کوڕەکەی، کە چالاکیی بازرگانییان لە لەندەن، پاریس، فرانکفورت، ڤیێناو ناپۆلی دامەزراند[1]، ئەم بنەماڵەیە لە ئیمپراتۆریەتی ڕۆمانی پیرۆز و شانشینی ڕۆمانی پیرۆزدا بۆ پلەی بنەماڵەیەکی ئاغا بەرز بووەوە[2] [3]، مێژووی دۆکیومێنتکراوی ئەم خێزانە لە سەدەی ١٦ لە فرانکفۆرت دەست پێدەکات. ناوەکەی لە ماڵی خێزانەکەی (ڕۆتشیڵد) وەرگیراوە کە لەلایەن ئیسحاق ئێلچانان باچاراکەوە لە ساڵی ١٥٦٧ لە فرانکفۆرت دروستکراوە. [4]
لە ماوەی سەدەی نۆزدەهەمدا بنەماڵەی ڕۆتشیڵد خاوەنی گەورەترین سامانی تایبەت بوون لە جیهان و لە مێژووی جیهانی مۆدێرن [5]، سامانی ئەو خێزانە لە ماوەی سەدەی بیستەمدا دابەزینی بەخۆیەوە بینی و لە نێوان چەند نەوەیەکی منداڵ و نەوەدا دابەش بوو، ئەمڕۆ بەرژەوەندییەکانیان چەندین بوار دەگرێتەوە لەوانە خزمەتگوزاری دارایی، خانووبەرە، کانگا، وزە، کشتوکاڵ، شەرابسازی و ڕێکخراوە قازانج نەویستەکان، بیناکانیان دیمەنی باکووری ڕۆژئاوای ئەوروپا دەڕازێننەوە.
زۆرجار بابەتەکان سەبارەت بە پەیوەندی بنەماڵەی ڕۆتشیڵد بە تیۆرییەکانی پیلانگێڕییەوە دەوروژێنرێن، بەڵام زۆرێک لەو بابەتانە لە بنەچەی دژە جوولەکەکانەوە سەرچاوە دەگرن.