جەیمس گان (گەردوونناس)

جەیمس ئێدوارد گان لەدایکبووی ٢١ی تشرینی یەکەمی ١٩٣٨، پرۆفیسۆری فەلەکناسی یوجین هیگینزە لە زانکۆی پرینستۆن . کاری تیۆری سەرەتایی گان لە بواری فەلەکناسیدا یارمەتیدەر بووە لە دامەزراندنی تێگەیشتنی ئێستا لە چۆنیەتی دروستبوونی گەلەئەستێرەکان ، و تایبەتمەندییەکانی بۆشایی نێوان گەلەئەستێرەکان. هەروەها پێشنیاری تاقیکردنەوەی گرنگی چاودێری کرد بۆ پشتڕاستکردنەوەی بوونی ماددە تاریکەکان لە گەلەئەستێرەکاندا، و پێشبینی بوونی کۆڵی گان-پیتەرسۆنی کرد لە سپێکتری کوازارە دوورەکاندا.

ڕەنگە گەردوونناسی لە زانستێک بچێت، بەڵام زانست نییە... بنەمایەکی بنەڕەتی زانست ئەوەیە کە دەتوانیت دووبارەبوونەوەی ئەنجام بدەیت تاقیکردنەوەکان، و ناتوانیت لە گەردوونناسیدا ئەوە بکەیت.

James E. Gunn^[1]

جەیمس ئێدوارد گان
</img> جەیمس ئی.گان (وێنەی ٢٠٠٠)
لەدایک بوون	( ١٩٣٨-١٠-٢١ ) ٢١ی تشرینی یەکەمی ١٩٣٨ (تەمەن 85) </br> لیڤینگستۆن لە ویلایەتی تەکساس
ئەلما mater	زانکۆی ڕایس </br> کالتێک
زانراو بۆ	گان-پیتەرسۆن لە کۆلکەدا
خەڵاتەکان	خەڵاتی هاینمان (١٩٨٨) </br> مەدالیای زێڕی کۆمەڵەی شاهانەی فەلەکناسی (١٩٩٤) </br> خەڵاتی جۆزێف وێبەر بۆ ئامێرسازی فەلەکناسی (٢٠٠٢) </br> خەڵاتی کرافۆرد (٢٠٠٥) </br> خەڵاتی گروبەر (٢٠٠٥) </br> مەدالیای نیشتمانی زانست (٢٠٠٨) </br> مەدالیای بروس (٢٠١٣) </br> خەڵاتی کیۆتۆ (٢٠١٩)

زۆربەی کارەکانی دواتری گان سەرکردایەتیکردنیان لە پڕۆژە گەورەکانی چاودێریکردندا هەبووە. ئەو پلانی بۆ یەکێک لە یەکەم بەکارهێنانەکانی تەکنەلۆژیای کامێرای دیجیتاڵی بۆ چاودێریکردنی بۆشایی ئاسمان داڕشت، پڕۆژەیەک کە بووە هۆی ڕووپێوی ئاسمانی دیجیتاڵی سلۆن, فراوانترین نەخشەسازی سێ ڕەهەندی گەردوون کە تا ئێستا ئەنجامدراوە. هەروەها ڕۆڵێکی گەورەی هەبووە لەگەڵ کامێرای مەیدانی فراوان و هەسارەیی لەسەر تەلەسکۆپی بۆشایی ئاسمانی هابل .

گان لە ساڵی ١٩٥٧ لە قوتابخانەی ئامادەیی ئەی سی جۆنز لە شاری بیڤیل لە ویلایەتی تەکساس دەرچووە. بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە زانکۆی ڕایس لە شاری هیوستن لە ویلایەتی تەکساس لە ساڵی ١٩٦١ بەدەستهێناوە و دکتۆرایشی بەدەستهێناوە. لە پەیمانگای تەکنەلۆژیای کالیفۆرنیا (کاڵتێک) لە ساڵی ١٩٦٥. دوای دوو ساڵ پەیوەندی بە فاکەڵتی زانکۆی پرینستۆن کرد. دواتر لە زانکۆی کالیفۆرنیا لە بێرکلی و کالتێک کاری کردووە پێش ئەوەی بگەڕێتەوە بۆ پرینستۆن. هاوسەرگیری لەگەڵ زانای فەلەکناسی جیلیان کناپ کردووە و دوو منداڵیان هەیە بە ناوەکانی هومبێرتۆ و مارلینی گان.

ڕێزلێنان

• ١٩٧٧ – ئەندامی هەڵبژێردراوی ئەکادیمیای هونەر و زانستی ئەمریکی ^[2]
• ١٩٧٧ – ئەندامی هەڵبژێردراوی ئەکادیمیای نیشتمانی زانستەکان ^[3]
• ١٩٨٣ – ماکئارسەر فیلۆ
• ١٩٨٧ – خەڵاتی خوێندکاری پێشووی بەرز، زانکۆی ڕایس
• ١٩٨٧ – ئەندامی هەڵبژێردراوی کۆمەڵەی فەلسەفی ئەمریکی ^[4]
• ١٩٨٨ – خەڵاتی هاینمان
• ١٩٩٤ – مەدالیای زێڕی کۆمەڵەی فەلەکناسی شاهانە
• ٢٠٠١ – خەڵاتی پێتری, کۆمەڵەی فەلەکناسی کەنەدا
• ٢٠٠٢ – خەڵاتی جۆزێف وێبەر بۆ ئامێری فەلەکناسی
• ٢٠٠٢ – خەڵاتی خوێندکاری پێشووی بەرز، پەیمانگای تەکنەلۆژیای کالیفۆرنیا
• ٢٠٠٥ – خەڵاتی کرافۆرد لەگەڵ جەیمس پیبلز و مارتن ڕیس
• ٢٠٠٥ – هێنری نۆریس ڕوسیل وانەبێژی کۆمەڵەی فەلەکناسی ئەمریکی
• ٢٠٠٥ – خەڵاتی گەردوونناسی گروبەر
• ٢٠٠٦ – بڕوانامەی فەخری لە زانکۆی پۆرتسمۆس بەدەستهێنا
• ٢٠٠٨ – مەدالیای نیشتمانی زانست ^[5]
• ٢٠١٣ – مەدالیای بروس لە کۆمەڵەی فەلەکناسی زەریای هێمن
• ٢٠١٩ – خەڵاتی کیۆتۆ لە زانستە بنەڕەتییەکان (زانستەکانی زەوی و هەسارەکان، فەلەکناسی و فیزیای فەلەکناسی) ^[6]

سەرچاوەکان

1. Cho, A. (September 28, 2007). "COSMOLOGY: A Singular Conundrum: How Odd Is Our Universe?". Science. American Association for the Advancement of Science (AAAS). 317 (5846): 1848–1850. doi:10.1126/science.317.5846.1848. ISSN 0036-8075. PMID 17901307. S2CID 7148105.
2. "James Edward Gunn". American Academy of Arts & Sciences (بە ئینگلیزی). Retrieved March 23, 2021.
3. "James E. Gunn". www.nasonline.org. Retrieved 2022-05-05.
4. "APS Member History". search.amphilsoc.org. Retrieved 2022-05-05.
5. Kitta MacPherson (September 17, 2009). "Gunn wins National Medal of Science". Princeton University. Retrieved September 17, 2009.
6. "James Gunn | Kyoto Prize". 京都賞 (بە ئینگلیزی). Retrieved 2022-06-18.

• دەروازەی ژیاننامە
• دەروازەی گەردوون
• دەروازەی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
• دەروازەی زانکۆکان

کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە جەیمس گان (گەردوونناس) تێدایە.