ئەمریکییە ئەفریقییەکان
From Wikipedia, the free encyclopedia
ئەفریقییە ئەمریکییەکان (بە ئینگلیزی: African Americans) گرووپێکی نەتەوەیی ئەمریکییەکانە کە ڕەچەڵەکی بەشێک یان تەواویان دەگەڕێتەوە بۆ گرووپە ڕەگەزییە ڕەشپێستە ئەفریقییەکان.[1][2] ئەم وشەیە بەزۆری ئاماژەیە بۆ ڕەشپێستە کۆیلەکراوەکانی ئەمریکا. ئەمریکییە ڕەشپێستەکان سێیەم گەورەترین گرووپی نەتەوەیی و ڕەگەزین لە ئەمریکا (دوای ئەمریکییە سپی پێستەکان و ئەمریکییە ھیسپانی و لاتینییەکان).[3][4][5] زۆربەی ڕەشپێستەکانی ئەمریکا لە سنووری ئەمریکای ئێستادا کۆیلە نین.[6][7] بە تێکڕا ڕەشپێستەکانی ئەمریکا ڕەچەڵەکی ڕۆژئاوا/ناوەندی ئەفریقا و ئەورووپییان ھەیە، ھەندێکیشیان ڕەچەڵەکی ھیندییان ھەیە. بەپێی ئامارەکانی نووسینگەی سەرژمێری ئەمریکا، کۆچبەرە ئەفریقییەکان بە گشتی خۆیان وەک ڕەشپێستی ئەمریکی ناناسێنن.[8] زۆرینەی ڕەھای کۆچبەرانی ئەفریقی لەبری ئەوە خۆیان لەگەڵ نەتەوەکانیان دەناسێنن. کۆچبەرانی ھەندێک وڵاتی کاری بی و ئەمریکای ناوەڕاست و ئەمریکای باشوور و ھەندێکی تر لەوانەیە ئەم وشەیە بۆ خۆیان بەکاربھێنن یان نەیکەن.[9] ھەمواری چواردەھەمی دەستووری ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا کە لە ساڵی ١٨٦٨ پەسەند کرا، بۆ یەکەمجار بە فەرمی ڕەشپێستەکانی ئەمریکای وەک «ھاوڵاتی ئەمریکی» ناساند. تا ساڵی ١٩٤٨ بەپێی ئەو یاسایانەی کە لەلایەن حکوومەتی ئەمریکاوە دەرکرابوون، قەدەغەکردنی کڕین یان ژیان لە خانوو یان گەڕەکێکدا لەلایەن ڕەشپێستەکانەوە بە تەواوی یاسایی بوو. سڵاو لە ھێزی ڕەش لە ئۆڵۆمپیاد، سڵاوی دەسەڵاتی ڕەشپێستەکان لە ئۆڵۆمپیادی ١٩٦٨دا ئاماژەیە بۆ ڕووداوێکی مێژوویی ئۆڵۆمپیادی ١٩٦٨ کە تێیدا دوو وەرزشکاری ڕەشپێستی ئەمریکی ناڕەزایەتیان دەربڕی بەرامبەر بە ڕەگەزپەرستی لە ئەمریکا.