ЦӀий

ЦӀий (лат. sanguis) — организман чуьра тӀуьна а, лела а вовшахтасаран хьаса. Лаьтта тӀуьначу хьолехь — плазмех — а цунна чохь йолчу кепатоьхна дакъолгех (клеткех а, клеткех евллачех а): эритроцитех, лейкоцитех, тромбоцитех. Лела къевлина пхенийн системехула тоьтту цхьаьна эшшара детталучу аго дегӀан кхечу хьесех кхетта а дац гистогематикин пардо хиларна.

ХӀокху терминан кхин а маьӀнаш ду, хьажа ЦӀий (маьӀнаш).

БукъадаьӀахк йолчеран цӀийн цӀен бос бу (сирлачун тӀера таьӀна-цӀен тӀекхаччалц) эритроциташкахь кислород дӀахьогемоглобин хиларна.Адаман кислородах дуьзна цӀий (некъийн) сирла-цӀен хуьлу, иза доцург (пхенийн) алсама таьӀна хуьлу. Цхьайолчу моллюскийн а, гезгийн тайпанийн а цӀий (нийса аьлча, гемолимфа) айсийна хуьлу гемоцианинан бахьнехь^[⇨].

Юккъера барам стеган цӀийн барам 5,2 л, зударийн — 3,9 л^[1]:93, ткъа дуьнен тӀедевлла берийн — 200—350 мл^[2]. ЦӀийн дозаллин дакъа воккхачу стеган хуьлу 6—8 %^[2].

Адаман цӀий кхоллало цӀий доккху гӀодан клеткех, церан барам бу 30 000 гергга, коьртаниг даьӀахкан тӀамрехь, ткъа кхин а дуткъа йуьхьанпейеран бляшкашкахь, тимусехь, йекхоийн шоддашкахь а Ӏонжарехь а^[2].

ЦӀий Ӏамош долу медицинин декъах гематологи.

Билгалдахарш

1. И. С. Балаховский (биохимия), Б. H. Борисов, Б. E. Мовшев, Фёдоров (биофизика), А. П. Громов (судебно-медицинское исследование), Н. В. Демидова, Г. И. Козинец (методология исследований), Э. И. Терентьева (морфология), E. М. Крепе (физиология), Л. А. Махонова (педиатрия), В. М. Русанов (препараты крови), Ю. Н. Токарев (генетика), М. А. Умнова (иммунология), Ф. Э. Файнштейн (гематология). ЦӀий // Большая медицинская энциклопедия / гл. ред. Б. В. Петровский. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1980. — Т. 12 : Криохирургия — Ленегр. — С. 93—132. — 150 300 экз.
2. Воробьёв, Смирнов, 2010, с. 86—88.