Iris és un gènere de plantes amb flor monocotiledònies de la família de les iridàcies (Iridaceae ). El nom "iris" prové del grec per l'arc de Sant Martí . Algunes espècies del gènere Iris es coneixen amb el nom de lliri . Sovint "iris", el mateix nom del gènere, s'utilitza per a designar-ne moltes espècies. Hi ha espècies d'iris que tenen usos medicinals.[1]
Iris (Van Gogh), 1889
Dades ràpides Dades, Font de ...
Tanca
El mes de maig de l'any 1889 Vincent van Gogh va ingressar a l'hospital psiquiàtric de Sant Romieg de Provença , on una de les seves obres va ser la pintura Iris (Paul Getty Museum, Los Angeles). Durant la seva estada allà, el jardí de la clínica es va convertir en un dels temes principals per a la seva pintura.[2]
El gènere Iris té unes 300 espècies. Moltes són híbrids naturals. Les classificacions modernes han subdividit el gènere des que W. R. Dykes, en el seu llibre del 1913, el va dividir, qualificant les subdivisions com a "seccions". Les divisions que va fer Dykes bàsicament persisteixen, ans que ara s'anomenen "subgèneres ".[3]
En general les classificacions modernes en reconeixen sis subgèneres, dels quals cinc pertanyen a Euràsia . Limniris , el sisè subgènere, té una distribució holàrtica :
Iris
Limniris
Nepalensis
Scorpiris
Xiphium
Hermodactyloides
Els dos subgèneres més grans estan dividits en seccions.
Secció Iris
Iris albertii
Iris albicans –
Iris amoena DC. (= I. variegata ?)
Iris aphylla L. (inclou I. benacensis , I. nudicaulis )
Iris attica (Boiss. i Heldr. ) Hayek
Iris × buriensis Lem.
Iris croatica
Iris cypriana Foster i Baker
Iris flavescens Delile (= I. variegata ?) - Iris groc
Iris furcata Bieb.
Iris germanica L. – Lliri blau , lliri morat, grejol, garitjol blau o gínjol blau (inclou I. × barbata )
Iris × germanica nothovar. florentina Dykes - Lliri de Florència , flor de lis o lliri d'olor
Iris glaucescens Bunge
Iris glockiana O.Schwarz
Iris illyrica (sovint anomenat I. pallida )
Iris imbricata Lindl.
Iris junonia Schott ex Kotschy
Iris × lurida Aiton (I. pallida × I. variegata , inclou I. neglecta , I. squalens )
Iris lutescens Lam. (inclou I. italica ) - Lliri menut
Iris marsica I.Ricci i Colas.
Iris mesopotamica – Lliri de Mesopotàmia
Iris orjenii –
Iris pallida – Lliri de Dalmàcia
Iris perrieri Simonet ex P.Fourn.
Iris pseudopumila Tineo
Iris pumila L.
Iris purpureobractea B.Mathew i T.Baytop
Iris reichenbachii Heuff.
Iris sambucina L.
Iris scariosa Willd. ex Link
Iris schachtii Markgr.
Iris suaveolens Boiss. i Reut. (inclou I. iliensis )
Iris subbiflora Brot.
Iris taochia Woronow ex Grossh.
Iris timofejewii Woronow
Iris variegata L. – Lliri d'Hongria
Secció Oncocyclus
Iris acutiloba C.A.Mey. (inclou I. ewbankiana )
Iris assadiana Chaudhary , Kirkw. i C.Weymolauth
Iris atrofusca Bak.
Iris atropurpurea Bak.
Iris barnumae Bak. & Fost.
Iris bismarckiana Reg. – Lliri de Nazaret
Iris camillae Grossh.
Iris gatesii Foster
Iris haynei (Bak.) Mallet.
Iris hermona Dinsmore – Lliri d'Hermon
Iris iberica Hoffm.
Iris kirkwoodi (inclou I. calcarea )
Iris lortetii Barbey ex Boiss.
Iris mariae Barbey.
Iris meda Stapf
Iris paradoxa Steven
Iris petrana Dinsm.
Iris polakii Stapf
Iris sari Schott ex Bak.
Iris sofarana Fost.
Iris susiana L. – Lliri franciscà o lliri de cebeta
Secció Hexapogon
Iris falcifolia Bunge
Iris longiscapa Ledeb.
Secció Psammiris
Iris bloudowii Ledeb.
Iris humilis Georgi
Iris kamelinii Alexeeva
Iris mandschurica Maxim.
Iris potaninii Maxim.
Iris vorobievii N.S.Pavlova
Secció Pseudoregelia
Iris goniocarpa Bak.
Iris hookeriana Fost.
Iris kamaonensis Wall.
Iris sikkimensis Dykes - Lliri de Sikkim
Iris tigrida Bunge ex Ledeb.
Secció Regelia
Iris hoogiana Dykes
Iris korolkowii Regel
Iris stolonifera Maxim.
Subgènere Limniris
Secció Limniris
Iris acoroides Spach
Iris bracteata – Siskiyou
Iris brevicaulis Raf.
Iris bulleyana Dykes
Iris caespitosa Pall. & Link
Iris chrysographes
Iris chrysophylla
Iris clarkei Bak.
Iris crocea Jacquem. ex R.C.Foster (inclou I. aurea )
Iris delavayi Micheli
Iris demetrii Achv. i Mirzoeva
Iris douglasiana
Iris ensata Thunb. (inclou I. kaempferi )
Iris fernaldii
Iris foetidissima
Iris forrestii Dykes
Iris fulva Ker-Gawl.
Iris giganticaerulea
Iris graminea L.
Iris grant-duffii Bak.
Iris hartwegii
Iris hexagona Walt.
Iris hookeri Penny
Iris innominata
Iris kerneriana Asch. & Sint.
Iris koreana Nakai
Iris lactea Pall.
Iris laevigata (Iris del Japó)
Iris lazica Albov
Iris loczyi Kanitz
Iris longipetala Herb.
Iris lorea Jank.
Iris ludwigii Maxim.
Iris maackii Maxim.
Iris macrosiphon
Iris missouriensis
Iris monnieri DC.
Iris munzii – Iris de Tulare
Iris nelsonii Randolph
Iris notha M.Bieb.
Iris orientalis Mill.
Iris pontica Zapal.
Iris prismatica Pursh ex Ker-Gawl.
Iris pseudacorus – Lliri groc , flor de lis
Iris purdyi
Iris × robusta E.Anders. (I. versicolor × I. virginica )
Iris ruthenica Ker-Gawl.
Iris × sancti-cyri Rouss. (I. hookeri × I. versicolor )
Iris sanguinea Hornem. ex Donn
Iris setosa Pallas ex Link
Iris sibirica – Lliri de Sibèria
Iris sintenisii Janka
Iris sintenisii ssp. brandzae Prodan
Iris songarica Schrenk
Iris spuria
Iris spuria ssp. maritima –
Iris tenax – Iris d'Oregon
Iris tenuifolia Pall.
Iris tenuissima Dykes
Iris thompsonii R.C.Foster (abans I. innominata )
Iris tridentata Pursh
Iris unguicularis Poir. (inclou I. speciosa , I. stylosa )
Iris uniflora Pall.
Iris ventricosa Pall.
Iris verna L.
Iris versicolor – Iris arlequí
Iris × vinicolor Small – Iris morat (I. fulva × I. giganticaerulea )
Iris virginica L.
Iris wilsonii C.H.Wright
Secció Lophiris
Iris confusa
Iris cristata
Iris gracilipes A.Gray
Iris japonica Thunb.
Iris lacustris
Iris milesii Foster
Iris tectorum Maxim.
Iris tenuis S.Wats.
Iris wattii Baker ex Hook.f.
Subgènere Xiphium
Abans gènere Xiphion .
Secció Xiphium
Iris boissieri Henriq
Iris filifolia Boiss.
Iris juncea Poir.
Iris latifolia – Iris Anglès
Iris serotina Willk. in Willk. & Lange
Iris tingitana Boiss. & Reut. – Lliri del Marroc
Iris xiphium – Lliri de cebeta , lliri de cabeceta, lliri lila, iris blau
Subgènere Nepalensis
Abans gènere Junopsis .
Secció Nepalensis
Iris collettii Hook.
Iris decora Wall.
Subgènere Scorpiris
Abans gènere Juno .
Secció Scorpiris
Iris albomarginata R.C.Foster
Iris aucheri (Baker) Sealy (inclou I. sindjarensis )
Iris bucharica Foster
Iris caucasica Hoffm. - Lliri del Caucas
Iris cycloglossa Wendelbo
Iris fosteriana Aitch. & Baker
Iris graeberiana Tubergen ex Sealy
Iris magnifica Vved.
Iris narynensis O.Fedtsch.
Iris nusairiensis Monterode
Iris palaestina (Bak.) Boiss. - Lliri de Palestina
Iris persica L. - Lliri de Pèrsia
Iris planifolia (Mill.) Fiori i Paol.
Iris pseudocaucasica Grossh.
Iris regis-uzziae Feinbrun
Iris rosenbachiana Reg.
Iris vicaria Vved.
Subgènere Hermodactyloides
Abans gènere Iridodictyum .
Secció Hermodactyloides
Iris bakeriana Foster
Iris danfordiae (Baker) Boiss.
Iris histrio Rchb.f.
Iris histrioides (G.F.Wilson ) S.Arn.
Iris kolpakowskiana Regel
Iris pamphylica Hedge - Lliri de Pamfília
Iris reticulata Bieb.
Iris vartanii Fost.
Iris winogradowii Fomin
Iris del Japó hanashōbu (Iris ensata ) , cv. 'Kumoinogan'
Iris graminea
Iris oriental , Iris orientalis
Iris del Japó Ayame (Iris sanguinea )
Iris reticulata
Lliri de Palestina (Iris palaestina )
Iris aphylla
Iris reichenbachii
Lliri de cebeta , Iris xiphium var. lusitanica
Iris wattii
Lliri de Nazaret , Iris bismarckiana
Iris humilis ssp. arenaria
Dyke (1913), Rodionenko (1961)