Эволюци
From Wikipedia, the free encyclopedia
Эволюци (латаар evolutio — «далбайлгалта») — бол нэгэ үеһөө дараагай үедэ шэлжэхэ удамшаха хубисал юм. "Evolutio" гэдэгынь дээшэлүүлхэ, дэлгэрүүлхэ гэһэн удхатай латин үгэһөө улбаатай. Эволюци хэмээхэ нэрэ томьёое анха 1762 ондо Швейцариин эрдэмтэн Шарль Бонне хэрэглэбэ. Эволюциин онолые анха 19-р зуунай үедэ Англиин эрдэмтэн Чарльз Дарвин болбосоруулаа. Оршон үедэ эволюциин онолой шудалгаа макроэволюци, микроэволюци гэһэн үндэһэн хоёр түбшэндэ ябагдажа байна. Шэнэ зүйл гаран бүрилдэхэд хүргэдэг популяциин генетикэ, экологиин эргэлтэ бусалтагүй өөршэлэлтын тухай ойлголтые микроэволюци гэдэг. Харин макроэволюциинь зүйлһөө дээшэхи, баг, обог, түрэл гэхэ мэтэ ангилал зүйн нэгэжүүдын гаралга, хүгжэл, өөршэлэлтэтэй холбоотой эволюциин үйлэ ябаса юм. Биологиин эволюциинь ниигэмэй эволюциһээ дараахи 3 шэнжээрээ илгаатай:
- Эргэлтэ бусалтагүй процесс
- Биологиин ашагтай шэнжын өөршэлэлтэ
- Залгамжа удамшалда үндэһэлдэг
Биологиин хубисал-эволюци бол биологиин шэнжэлхэ ухаанай үндэһэн тулгуури онолнуудай нэгэ мүн. Янза бүриин шалтагаанаар амиды бэеын генэй түбшэндэ гараһан өөршэлэлтэ байгаалиин шалгаралда эбээгдэбэл тухайн бүлэг амитан хубиһан хүгжэдэг амиды байгаалиин юрэнхы зүй тогтолой онолые эволюци гэнэ. Энэ хүгжэлэй гол эхэ үүдэбэриинь тухайн амитанай гендэ гараһан янза бүриин шалтагаантай санамсарггүй өөршэлэлтэ байдаг. Эволциие үйлэшэлжэ бай саг хугасаа, абажа үзэжэ байгаа сар хүрээнһээ хамааруулан макроэволюци, микроэволюци гэжэ хубаажа үзэдэг.