From Wikipedia, the free encyclopedia
Душанбе (1929—1961 оной хоорондо — Сталинабад), Таджикистанай ниислэл хото. Гиссарай хонхорто далайн нюруу дээшэ 750—930 метрын үндэртэ, Душанбинка голдо (Варзоб мүрэн) Ехэ Гиссар һубаг орожо шудхадаг сэгтэ байрладаг. Нютаг дэбисхэрынь 300 км². Хүн зониинь 599,9 мянган ажаһуугшад (2004). Түмэр болон шоссегэй замай уулзабари, улас хоорондын ниидэхэ онгосын буудал.
| Душанбе хото | |||
|---|---|---|---|
 |
|||
|
|||
| Улас орон |  Таджикистан |
||
| Уласай хото |  Душанбе |
||
| Дүүргэ (4) | 4 дүүргэтэй | ||
| Газар нютаг | 126,6 км² | ||
| Газарай байса | д.т.д. 706 м | ||
| Хүн зон | 747,600 хүн | ||
| Нягтарал | 5066 хүн/км² | ||
| Сагай бүһэ | Таджикистанай саг (НЗНС+5) | ||
| Сахим газар | dushanbe.tj (таджикаар) | ||
Варзоб, Кофарнихон хоёр голой бэлшээридэ байрладаг Душанбе XX зуунай эхин үе хүрэтэр тосхон байгаа. 1920-1921 онуудта Бухарагай һүүлшын эмир болон Оросой улаан армиин эрхэдэ эзэлжэ дараалан орожо байба. 1925 ондо хото һэргээгдэжэ, Таджикистан өөртөө засаха холбооной социалис бүгэдэ найрамдаха уласай ниислэл болоһон байна. 1929 ондо хотын нэрые Сталинабад гээд өөршэлжэ, 1961 ондо эрьен нэрээ абаһан болон руссифицировалһан кирилл үзэгтэ тохируулһан Душанбе гэжэ нэрлэгдэбэ. Социализмын жэлнүүдтэ энэ хото хүбэн даабуу болон торгон үйлэдбэрилэлөөр түрэлжэжэ, хотын хүн зон ехэдхэбэ. 1992-1997 ондо үргэлжэлһэн Тажикистанай эрхэтэнэй дайнай үеэр хото багагүй мүхэһэн.
Душанбе хотодо сахилгаан энергетикын, машина бүтээлгын, металл эдлэл болбосоруулха, хүнгэн, хүнэһэнэй болон барилгын материалай үйлэдбэри. 90 үлүү шухала үйлэдбэри дунда: нэхэмэлэй, торгоной, мяхан консервын, цементын комбинадууд; хүдөө ажахын, нэхэмэлэй болон наймаанай машина бүтээлгын, автомашина заһабариха, утаһанай, хүргүүрэй (холодильник) бүтээхэ үйлэдбэри. Тусгаар амяарлан тогтоһоной һүүлдэ болон эхилһэн эрхэтэнэй дайнай һүүлдэ шахуу бүхы үйлэдбэринүүд зогсобо. Ниислэлэй арилжаанай түб — зүүн ороной юрын базаар болохо Баракат нэрэтэй томо хаалтатай заха зээли.
Ниислэл хотодо Таджикистанай Эрдэм ухаанай академи (1951 ондо байгуулагданхай) болон 18 эрдэм шэнжэлгын хүреэлэнгүүд, олон дээдэ һургуулинууд, энэ тоодо Таджикистанай үндэһэтэнэй ехэ һургуули, Орос-Таджик (Славян) ехэ һургуули, Лалын шажанай болон Техникын ехэ һургуулинууд, Фирдоуси Гүрэнэй нэрэмжэтэ номой сан, 5 музейнүүд, энэ тоодо Таджикистанай нэгэдэһэн, Эртэ урдын сагай үндэһэтэнэй музей, түүхын, этнографиин музейнүүд. 5 театрнууд, энэ тоодо оперо болон баледэй театр, драмын академиин театр, ородой драмын театр, залуушуулай театр, филармони, 70 үлүү кинотеатрнууд ажаллана. Радио- болон телецентртай.
Душанбегэй суурхаһан юумэнүүдэй дунда Фирдоуси нэрэмжэтэ номой сангай байшан, оперын театр (1939—1946), Садриддин Айниин мавзолей бунхан, Рохат гуанза (1958—1959). Хүшөөнүүд: Исмоил Сомони, (43-метрын аркатай хүшөө Оросто хайлуулжа 2001 ондо Саманид уласай 1100 жэлэй ойдо бариһан), Абу Али ибн Сине, Рудаки (1964), С. Айни (1956).
Душанбегэй хүн зонииень үндэһэтэн, яһатанай бүтэсээр ангилбал: 83.4% таджик, 9.1% узбек, 5.1% ород, 2.4% бусад болоно.
| Он | Хүнэй тоо |
|---|---|
| 1926 | 6,000 |
| 1936 | 83,000 |
| 1956 | 227,000 |
| 1971 | 388,000 |
| 1991 | 582,000 |
| 2002 | 579,000 |
| 2006 | 661,000 |
Душанбе хото доорохи 4 дүүргэтэй:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
