From Wikipedia, the free encyclopedia
Гараг (самгардяар ग्रह — graha) — одон гү, али одоной үлэгдэлые тойрон эрьехэ, бүмбэрсэг хэлбэритэй байгаад хүрэлсэхысэ татадаг хүсэтэй, сүмэй нэгэдэхэ урбал ябагдахада хүрэлсэхэгүй хэмжээтэй, өөрын оршомой зайе заахан бэенүүдһээ сүлөөлһэн, өөртэйнь харисуулхыса хэмжээнэй бэе ойро оршомдонь оршохогүй байха одон ороной бэе юм.[1][2]
Гарагуудые эртэнэй соёл эргэншэлнүүд бурхан эсэбэл бурханай элшүүд хэмээн үзэдэг байба. Одоошье гэһэн гарагуудые хүнэй амидаралда нүлөөлдэг гэһэн этигэл байдагынь астрологи, зурхай юм. Шэнжэлхэ ухаанай мэдэлгэ ехэдхэһэнээр гарагай тодорхойлолто өөршэлэгдэжэ, өөр өөр бэетүүдые оролсуулха болоһон. Мүнөө үедэшье гэһэн бүхэнэй хүлээн зүбшөөрдэг гарагай тодорхойлолто гэжэ үгы. 2006 ондо Олон Уласай Одон Ороной Холбоо наранай аймаг дахи гарагуудай талаарха алба ёһоной тогтоолые гаргаһаншье энэнииешье гэһэн зарим эрдэмтэд хүлээн зүбшөөрөөгүй байна.
Эртэнэй Римэй эрдэмтэн Птолемей гарагуудые эпицикл байдалаар дэлхэйе тойрожо эргэдэг хэмээн үзэжэ байба. Хэдыгээр гарагуудынь тойрожо эргэдэг гэһэн һанаа олон удаа гаража байһаншье 17-р зуунда лэ Галилео Галилейн дуран абайн туһаламжатайгаар хэһэн ажаглалтаар энэ һанаа дэмжэгдэхэ болоһон байна. Энэ ажаглалтын үрэ дүнгэй нарин шудалгагаар Иоханнес Кеплер гарагуудые тойрог буса эллипс байдалаар эргэдэгые нээбэ. Ажаглаха багажууд һайжарһанаар гарагуудынь дэлхэйн адлигаар налуу тэнлэг дээрэ эргэжэ, мүльһэн туйл, уларилтай; сансарын эрин үе эхилһэнээр сансарын хүлгүүдэй ашаар галта уула, хара һалхин, тектоникэ, гидрологиин онсолготойе одон орон шудалшад нээһэн байна. 1992 онһоо наранай аймагһаа гадана, бусад одониие тойрожо эргэхэ олон зуун гараг олдоһоноор тэнгэриин заадаһан галактика дахи гарагуудынь бидэнэйхитэй эжэл онсолготойе тогтообо.
Гарагуудынь юрэнхыдөө хоёр хэһэгтэ хубаагдадаг: нягта багатай, томо хэмжээнэй хиин гараг болон бишыхан, шулуурхаг хүрһэтэ гараг. Олон Уласай Одон Ороной Холбооной тодорхойлолто ёһоор наранай аймагта найман гараг оршоно. Наранһаа тоолобол дүрбэн хүрһэтэ гараг: Һагба, Баасан, Дэлхэй, Мягмар; дүрбэн хиин гараг: Пүрбэ, Бямба, Тэнгэриин ван, Далайн ван. Эдэгээрһээ гадана мүн одоогоор нээгдэһэн табан одой гарагтай: Церера, Дэлхэйн ван (хуусанаар ёһо дахи гараг хэмээгдэжэ байһан), Макемаке, Хаумеа, Эрида. Һагба, Баасан, Церера, Макемакые эд тоособол эдэгээрынь бүгэдэ байгаалиин дахуултай.
2009 оной 6 һарын байдалаар наранай аймагһаа гадуур оршохо 353 гараг олдобо. Эдэгээр дотор дэлхэйтэй ойролсоо хэмжээнэйшье, абарга томо хиин гарагай хэмжээтэй гарагууд байна.[3]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
