Эрвин Шрёдингер
From Wikipedia, the free encyclopedia
Эрвин Рудольф Йозеф Александр Шрёдингер (1887 оной 8 һарын 12, Венэ, Австри-Унгар — 1961 оной 1 һарын 4, Венэ, Австри; Тиролиин Альпбахта хүдөөлэгдэһэн), Австриин физик, квантын механикые үндэһэлэгшэдэй нэгэн. Атомой онолые хүгжүүлжэ, долгиной ба квантын механикын үндэһые табилсаһанай ушар 1933 ондо физикын Нобелиин шагналта хүртэбэ. 1934 ондо СССР-эй Эрдэм ухаанай Академиин хари гэшүүн болобо.
Эрвин Шрёдингер | |
Erwin Schrödinger | |
Түрэһэн үдэр: |
1887 оной 8 һарын 12(1887-08-12)[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11] |
---|---|
Түрэһэн газар: | |
Эрхэтэнэй харьяалал: | |
Наһа бараһан үдэр: |
1961 оной 1 һарын 4(1961-01-04)[12][3][4][6][7][8][10][11] (73 наһатай) |
Наһа бараһан газар: | |
Шагнал: | |
Гарай үзэг: |
1910 ондо Венын ехэ һургуули дүүргэбэ. 1911 онһоо Венын ехэ һургуули Физикын хүреэлэндэ ажаллаба. 1920 ондо Штутгартын техникын дээдэ һургуулиин профессор боложо, 1921 ондо Бреслаугай ехэ һургуулиин багша, в 1921-27 оной хоорондо Цюрихэй техникын дээдэ һургуулиин профессор, 1927 онһоо хойшоо Берлинэй ехэ һургуулиин багша байгаа. 1933-1935 оной хоорондо Оксфордын ехэ һургуулида, 1936-1938 оной хоорондо Грацай ехэ һургуулида, 1938-1939 оной хоорондо Гентые ехэ һургуулида, 1940 онһоо Дублинай хаанай академидэ багшалаад, һүүлдэнь өөрынгөө байгуулһан Дээдэ шэнжэлэлгын хүреэлэнэй хүтэлбэрилэгшэ байгаа[13]. 1956 онһоо хойшо Венын ехэ һургуулиин профессор байгаа.
Гол туурбилнуудынь математикын физикын, харисангы юрэнхы онолой, атомой физикын ба биофизикын тухай байна. Шрёдингерэй эртын туурбилнуудай дунда кристалл решёткын онол ба мүнөө үеын колориметриин һуури болоһон 1920 оной үнгэ тухай математикын онол хамаарна. Шрёдингерэй гол габьяа хадаа долгиной механикые үндэһэлхэ ябадал (1925 оной эсэс - 1926 оной эхин) юм. Луи де Бройлиин материин долгин тухай таамаглалай һуурида атомой системэнүүдэй стационарна байдал тус системэдэ тохиромжотой долгиной зайн өөрынгөө һаблалга гэжэ үзэжэ болохо гэхые Шрёдингер үзүүлбэ; хараата буса квантын механикын үндэһэн тэгшэдхэлые (Шрёдингерэй тэгшэдхэл) оложо тэрэнэй онсогой даабариин шиидбэриие гаргаба. Микро бэетын түлэбые тайлбарилхдаа Эрвин Шрёдингер долгиной функци гэһэн ойлголтые физикэдэ түрүүшынхиеэ оруулһаниинь һунгадаг механикада Ньютоной хуулинуудай гүйсэдхэһэн үүргэ шэнги атомой зүй тогтолые тайлбарилхада шухала нүлөө үзүүлһэн бэлэй.[13] Шрёдингер долгиной механикын ба Вернер Һайзенбергын, Макс Борнын ба Паскуаль Йорданай «матрицын механикын» хоорондо холбоо баталжа физикын талаар тэдэнэй тэнсэдхэлые тодоруулба. Шрёдингерэй хүгжөөһэн математикын формализм ба тэрэнэй бии болгоһон долгиной функци квантын механикын эгээл зүб математикын аппарат болобо. Һүүлдэнь Шрёдингер ниитээр хүлеэн зүбшөөрһэн Копенһагенэй квантын механикын тайлбариие шүүмжэлһэн байгаа («Шрёдингерэй миисгэйн» парадокс).[14]
Эрвин Шрёдингер һонирхолтой гүн һанаата «Амидарал гээшэ юм бэ? Амиды эсэй физикын аспект» (What Is Life? The Physical Aspect of the Living Cell ) гэдэг номдоо шэнжэлэн шудалагшадай анхааралые татаһан тэнсэбэридэ буса термодинамика кинетикын нарин асуудалнуудые хүндэһэниинь тэрэнэй сэдьхэн бодохо үргэн диапазонһоо гэршэлнэ.[13]