Азербайджан
From Wikipedia, the free encyclopedia
Азербайджан (ᠠᠽᠸᠷᠪᠠᠶᠢᠵᠠᠨ; азербайджан: Azərbaycan) — Каспиин тэнгисэй эрьеын, Кавказай гэхэ тодотголтой бүрин эрхэтэ улас Азиин орон. Албан ёһоор Бүгэдэ Найрамдаха Азербайджан Улас (азербайджан: Azərbaycan Respublikası) гэнэ. Угиинь Баруун Азиинхи[5], арай өөрөөр бодобол Зүүн Европоынхи гэжэ баһа хэлэжэ болоно.[6][7] Яг Азербайджан, өөртөө засах Нахчыван гэхэ хоёр салангид газартай. Энэ хоёрыг Армены нутаг зааглаж байдаг. Яг Азербайджаниинь Армени (566 км), Гүрж (322 км), ОХУ (Дагестанаар, 284 км), Иран (432 км) дүрбэн уластай, Нахчиваниинь Иран, Армени, үлэ ялиг зайгаар (9 км) Турктай тус тус хилэ залгана. Яг Азербайджан зүүншэ Каспи (эрьеын утань 713 км) хүрэдэг.
Бүгэдэ Найрамдаха Азербайджан Улас Azərbaycan Respublikası (азербайжанаар)
| ||||||
|
||||||
Түрын дуулалай нэрэ: азе. "Azərbaycan marşı" → «Азербайджанай марш» |
||||||
Азербайджанай байгаа газар
|
||||||
Ниислэл | Баку | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
Албан хэлэн | Азербайджан хэлэн | |||||
Арад түмэн | 91.6% - Азербайджан үндэһэтэн 2.2% - Лезги яһатан 1.8% - Ород үндэһэтэн 1.1% - Армени үндэһэтэн 3.3% - бусад арад түмэн |
|||||
Түрэ засаг | Бүгэдэ найрамдаха засагтай арадшалал | |||||
- | Юрэнхылэгшэ | Ильхам Алиев | ||||
- | Юрэнхы сайд | Артур Расизаде | ||||
Уласай хурал | Милли Мажлис → «Үндэһэнэй Хурал» |
|||||
Түүхэ | ||||||
- | 1135 он | Атабегай улас байгуулга | ||||
- | 1920-04-28 | ЗСБН Азербайджан улас байгуулагдаһан | ||||
- | 1991-10-18 | Зүблэлтэ Холбооһоо сүлөөрэлгэ | ||||
Дэбиcхэр газар | ||||||
- | Бүхэлидөө | 86,600 км2 | ||||
- | Уһанай процент (%) | 1.6 % | ||||
Хүн зон | ||||||
- | Тоосоо (2011) | 9,165,000[1] (95) | ||||
- | Хүн зоной нягтарал | 105.8 хүн/км2 | ||||
ДНБ (ХАШТ) | 2011 оной тоосоо | |||||
- | Бүгэдэ | $94.318 тэрбум[2] | ||||
- | Нэгэ хүндэ | $10,340[2] | ||||
ДНБ (Нэрлэһэн) | 2011 оной тоосоо | |||||
- | Бүгэдэ | $72.189 тэрбум[2] | ||||
- | Нэгэ хүндэ | $7,914[2] | ||||
ОТББЭ (2001) | 36.5[3] (дундажа) | |||||
ХХИ (2010) | 0.713[4] (һайн) (67) | |||||
Мүнгэн тэмдэгтэ | [[Азербайжанай манат]] (AZN) | |||||
Сагай бүһэ | Азербайжаны саг (НЗНЦ+4) | |||||
- | Зунай саг | (НЗНЦ+5) | ||||
Интернет домэйн | .az | |||||
Телефоной код | +994 |
Азербайджанда Кавказай уулархаг газар, Каспиин тэнгисэй нама доро газар, энэ хоёрын дундаха тэгшэ тала газар гэһэн гурбан янза байса ажаглагдадаг. Оростой хилэлхэ зурбаһанаа байха Ехэ Кавказай нюруунай Базардүзү уула (4,466 м) хамагай үндэр, эсэргээр Каспиин тэнгисэй эрьедэ (-28 м) хамагай набтар сэг байна гэжэ тоосоолбо.
Бүхэлдээ 86,600 км² (дэлхэйдэ 113-р томо) нютагтай Азербайджанда 2011 ондо 9.1 сая (дэлхэйдэ 89-р олон) хүн ажа түрэн һуужа байна.[1] Энэнь нэгэжэ км²-т 105.8 хүн (дэлхэйдэ 103-р шигүү) оногдожо байна гэһэн үгэ. 2009 оной байдалаар хүн зоной олонхи 91.6%-иие Азербайджан үндэһэтэн бүрдүүлжэ байна.[8] Тэдэ Түрэг һалбариин Огуз бүлэгэй хэлэн яряатай болохоор Турк, Туркментэй арай ойро хамаатан болодог.