Minobacač

Minobacač je artiljerijsko oruđe koje vrši gađanje samo ubacnim putanjama tj. polaznim uglom od 45 stepeni. Sastoji od tri osnovna dijela: glatke cijevi, podloge i dvonošca. Projektil koji se ispaljuje iz minobacača zove se mina. Minobacači služe kao oruđe za blisku podršku. Rasprostranjeni su zbog jefine proizvodnje, pokretljivosti, lahkog održavanja i obučavanja. Minobacači se proizvode u mnogim zemljama, jer izrada nije tehnološki zahtjevna.

Američki M29 minobacač kalibra 81 mm.

Podjela

• Lahki, kalibra do 80 mm.
• Srednji, kalibra 80-100 mm.
• teški, kalibra iznad 100 mm.

Historija

Minobacači postoje stotinama godina, prvi put se javljaju za vrijeme opsada. Historičari tvrde da je minobacač prvi put upotrijebljen za vrijeme opsade Carigrada 1453. godine od strane vojske sultana Mehmed II. Minobacači iz tog doba su su ispaljivali spora zrna da bi ih žrtve mogle izbjeći.^[1]

Minobacači osmanlijske vojske.

crtež francuskog minobacača iz 18. vijeka.

Prvi minobacači kao što je bio Pumhart von Steyr su bili toliko teški i glomazni da se nisu mogli transportovati, ili se ono odvijalo veoma sporo. Prvi prenosivi minobacač je izumio holandski vojni inžinjer baron Menno van Coehoorn 1673. prilikom opsade Gravea. Nakon upotrebe u srednjem vijeku Coehoornov tip minobacača težine 82 kg je ponovno upotrijebljen tokom Američkog građanskog rata od strane sjevernjaka.^[2] Današnji tip minobacača je konstruiran za vrijeme Rusko-japanskog rata 1904-1905. Rusi su modificirali brodski top kalibra 47 mm za izbacivanje mina, i razvili projektil težine 11,5 kg za njega. Ugao se mogao podešavati između 45 i 65 stepeni, a najveći domet je bio do 370 m. Konstruktor je bio general Leonid Gobjato (rus. Леонид Николаевич Гобято). Tokom Prvog svjetskog rata kada se praktikovao pozicioni rovovski rat krajem 1914., sve zemlje usvajaju minobacače u naoružanje. Do 1917. su uglavnom podešeni za dejstvo sa stalne pozicije, a od tada se uvode i prijenosni, koji mogu da prate napad i vatrom i manevrom. Njemačka vojska ima 1918. oko 16.700 minobacača (od toga 12.400 lahkih, kalibra 37 i 75 mm). Minobacač kalibra 75 mm ima najveći domet od oko 1300 m. Francuzi imaju niz različitih tipova, 58, 75, 150, 200, 240, 340 mm. Britanci 1918. uvode vrlo dobar minobacač marke Stoks-Brant (Stokes-Brandt) kalibra 81 mm, težine svega 52 kg, pogodan za napadna dejstva pješadije. Domet mu je 2000 m a brzina gađanja - 20 mina u minuti. U periodu između dva svjetska rata minobacači se sporo razvijaju, jer dolazi do razvoja avijacije, tenkova i motorizirane artiljerije. Teški kalibri se izbacuju iz upotrebe a uvode lahki, pogodni za sadejstvo sa pješadijom. Tokom Drugog svjetskog rata minobacači se masovno koriste pa se približavaju broju artiljerijskih oruđa po broju. SSSR prednjači, zato što je dobar dio artiljerije izgubljen u početnim borbama sa Nijemcima. Uvođenje masovno proizvedenih minobacača je bio način da se brzo povrati vatrena moć. U toku čitavog rata SSSR uspijeva da proizvede 347.900, dok Njemačka pravi samo oko 68.000 u periodu 1941-1944. Crvena armija je ponekad imala i oko 100 minobacača na 1 km širine fronta. Jugoslavenski partizani u toku rata dobijaju oko 3.364 minobacača od SSSR, i oko 2.661 od SAD i V. Britanije. Do 1943. jedini izvor je zapljena od neprijatelja i izrada u radionicama. Nakon Drugog svjetskog rata do daljeg razvijanja i uvođenja novih tipova minobacača. Radi se na povećanju dometa, povećanju pokretljivosti i smanjenju težine.

Način djelovanja

Minobacačka paljba je paljbeno dejstvo jednog ili više minobacača. Minobacač je vrsta artiljerijskog oruđa namjenjenog za djelovanje po živoj sili i paljbenim sredstvima, koja se nalaze na otvorenom prostoru i u prirodnim i umjetnim zaklonima. Minobacači se odlikuju relativno malom masom, relativno velikom moći djelovanja projektila i jednostavnom konstrukcijom. Imaju okomitu putanju (ciljanje se vrši pod uglovima elevacije 45-85°), te je pored ciljanja ciljeva iza zaklona, olakšan i izbor i maskiranje paljbenog položaja (može djelovati iz jaruga, udolina, šuma itd.) Najčešće se izrađuju s glatkim cijevima (cijevi bez žljebova za uvrtanje projektila pri napuštanju cijevi). Najčešće je minobacač sastavljen od cijevi, podloge, lafeta (u obliku nožica) i ciljnih sprava. S minobacačem se može paljbeno djelovati zasebno, a može se djelovati u paru, kada djeluje pomoću paralelnog snopa, te rafalno, odnosno s izbacivanjem mina, dok su druge u zraku. Vrlo je opasno i podmuklo njegovo djelovanje i brzo se s njim može zauzeti drugi položaj, budući da danas postoje instrumenti za njegovo brzo otkrivanje, kada i on postaje meta. Minobacači koriste uglavnom: trenutne mine, dimne mine (za nastajanje dimnog zastora) i osvijetljavajuće mine (za osvjetljavanje borbene linije noću).

Ugao djelovanja je između 30 i 70 stepeni. Mina se sastoji od bojeve glave, vrata i stabilizatora. Na dnu mine je upaljač, koja inicira prvo punjenje koje omogućava kretanje prema cilju, dok stabilizatori iniciraju rotaciju i stabilizaciju putanje projektila.^[3]

Vrste projektila

• razorni
• rasprskavajući
• zapaljivi
• hemijski i biološki
• osvjetljavajući
• dimni
• manevarski
• atomski (taktička atomska bojeva glava, 120 mm, Francuska vojska)

Upaljači koji se koriste mogu biti: udarni ili blizinski.^[4]

Reference

1. Gábor Ágoston (2005). Guns for the sultan: military power and the weapons industry in the Ottoman Empire. Cambridge University Press. str. 68. ISBN 978-0-521-84313-3.
2. Personal Memoirs of Ulysses S Grant, by Sam Grant, Kindle location 12783,
3. Vojni leksikon, Beograd 1981.
4. Vojni leksikon, Beograd 1981.