An alouber spagnol Francisco Hernández de Córdoba (~1467-1517), pan erruas el ledenez e 1517, a c'houlennas anv ur gêriadenn eno, ha respontet e voe dezhañ "ne gomprenan ket" e yezh ar Vayaed, ar pezh a sone evel yucatán[1],[2]. Kentañ gwezh ma voe kontet kement-se e voe gant Hernán Cortés en ul lizher d'an impalaerCarlos V[3]. Pelloc'h e voe skignet an istor-se gant an istorourien spagnol Toribio de Benavente (1482-1565) ha Francisco López de Gómara (1511 – ~1566)[4]. Ur gentel all a laka Juan de Grijalva (~1490-1527) e-lec'h Francisco Hernández de Córdoba, hag ar bloaz 1518 e-lec'h 1517[5].
Kar da yuca (maniok, Manihot esculenta e anv skiantel) eo yucatán, evel ma oa bet skrivet gant Bernal Díaz del Castillo (~1492-1584), un heulier da Hernán Cortés[1],[4].
Ur ginnig all zo bet: an Amerindian en devije lavaret ne gomze nemet yokat'an, eleze yezh ar Vayaed[4].
(es) Don Pascual de Gayangos. Cartas y relaciones de Hernan Cortés al emperador Carlos V. Paris: Imprenta Central de los Ferro-Carriles, 1866, Notenn p. 2.Kavet:22 Mae 24.