From Wikipedia, the free encyclopedia
Савет Народных Камісараў СССР (абр.: афіц. Саўнаркам СССР; гутар. СНК СССР; сін. афіц. Урад СССР) — вышэйшы калегіяльны орган выканаўчай і распарадчай улады Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік у перыяд з 1923 па 1946 гады.
| Савет Народных Камісараў СССР | |
|---|---|
| скарочана — Саўнаркам СССР, СНК СССР | |
 | |
 Будынак Сенацкага палаца, у якім размяшчаўся сакратарыят старшыні Саўнаркама СССР | |
Агульная інфармацыя |
|
| Краіна |
 СССР |
| Дата стварэння | 1922 |
| Папярэдняе ведамства | Савет народных камісараў РСФСР (в. а.) |
| Дата скасавання | 1946 |
| Заменена на | Савет міністраў СССР |
| Вышэйшае ведамства |
ЦВК СССР, Вярхоўны Савет СССР |
| Штаб-кватэра | СССР, Масква, Крэмль |
| Старшыня |
В. І. Ленін (першы) І. В. Сталін (апошні) |
| Падведамны орган | Гл. раздзел Падведамныя органы |
Быўшы ўрадам Савецкага Саюза, Саўнаркам СССР і кіраваныя ім наркаматы мелі ключавую ролю ў такіх значных для краіны і грамадства падзеях і працэсах, як аднаўленне эканомікі пасля грамадзянскай вайны, Новая эканамічная палітыка (НЭП), калектывізацыя, электрыфікацыя, індустрыялізацыя, пяцігадовыя планы развіцця народнай гаспадаркі, масавы голад у пачатку 1930-х гадоў, цэнзура, барацьба з рэлігіяй, масавыя рэпрэсіі і палітычныя праследаванні, ГУЛаг, дэпартацыя народаў, далучэнне Прыбалтыкі і іншых тэрыторый да СССР, арганізацыя партызанскага руху, арганізацыя прамысловай вытворчасці ў тыле падчас Вялікай Айчыннай вайны. Перыяд дзейнасці СНК СССР ахоплівае некалькі войнаў і ўзброеных канфліктаў на тэрыторыі Савецкага Саюза і за яго межамі — у Еўропе, Цэнтральнай Азіі і на Далёкім Усходзе.[заўв 1]
Паштовы адрас: Масква, Крэмль.
У 1946 годзе ператвораны ў Савет Міністраў СССР.
Стварэнне Савета Народных Камісараў СССР у якасці выканаўчага органа Цэнтральнага Выканаўчага Камітэта СССР (ЦВК СССР) было прадугледжана Дагаворам аб утварэнні СССР. У гэтым дагаворы ўпершыню была выкарыстана абрэвіятура «Саўнаркам».
Правобразам Саўнаркама СССР быў Савет Народных Камісараў Савецкай Расіі — першая ў гісторыі савецкай дзяржавы калегія старшыняў камісій, якім было даручана «кіраванне асобнымі галінамі дзяржаўнага жыцця». Утвораны дэкрэтамі 2-га Усерасійскага з'езду Саветаў і УЦВК 27 кастрычніка 1917 года[1], за пяць гадоў да ўтварэння СССР, Савет Народных Камісараў пад старшынствам У. І. Леніна з'яўляўся ўрадам Расійскай Савецкай Рэспублікі (з 1918 года — РСФСР). Пасля ўтварэння СССР, Савет Народных Камісараў РСФСР каардынаваў дзейнасць савецкіх рэспублік, якія ўвайшлі ў склад Савецкага Саюза, фактычна стаўшы першым урадам СССР у перыяд паміж падпісаннем Дагавора аб утварэнні СССР 29 снежня 1922 года і фарміраваннем Савета Народных Камісараў СССР 6 ліпеня 1923.
Першы склад Саўнаркама СССР быў зацверджаны на 2-й сесіі ЦВК СССР 6 ліпеня 1923 года:
17 ліпеня 1923 года Савет Народных Камісараў СССР апавясціла ЦВК саюзных рэспублік і іх Саветы Народных Камісараў пра тое, што ён прыступіў да выканання ўскладзеных на яго задач.
У Канстытуцыі СССР 1924 года Саўнаркам СССР быў вызначаны як выканаўчы і распарадчы орган ЦВК СССР[2], а з прыняццем Канстытуцыі СССР 1936 года ён атрымаў альтэрнатыўную назву — Урад СССР[3] — і набыў статус вышэйшага выканаўчага і распарадчага органа дзяржаўнага кіравання Савецкага Саюза[4].
Падчас Вялікай Айчыннай вайны дзейнасць народных камісарыятаў СССР была падпарадкавана Дзяржаўнаму камітэту абароны — надзвычайнаму органу кіравання пад кіраўніцтвам Старшыні СНК СССР І. В. Сталіна, які быў створаны на перыяд вайны і валодаў усёй паўнатой улады ў СССР[5].
15 сакавіка 1946 года Саўнаркам СССР быў ператвораны ў Савет Міністраў СССР[6]. Закон аб пераўтварэнні саюзнага ўрада таксама прадугледжваў пераназванне падведамных Ураду СССР саюзных органаў. Адпаведна народныя камісарыяты СССР былі пераназваны ў міністэрствы СССР, а наркамы — у міністраў. 25 лютага 1947 гады былі ўнесены адпаведныя змены ў Канстытуцыю СССР.
Савет Народных Камісараў СССР складаўся з наступных твараў:
У склад СНК СССР таксама ўваходзілі з правам дарадчага голасу прадстаўнікі рэспублік Саюза ССР, члены ЦВК СССР, старшыня Аб'яднанага дзяржаўнага палітычнага ўпраўлення (АДПУ) і кіраўнік Цэнтральнага статыстычнага ўпраўлення. У дадатак, да ўдзелу ў пасяджэннях Саўнаркама СССР дапушчаліся старшыні саўнаркамаў саюзных рэспублік і, па асобай пастанове СНК СССР, іншыя твары[7].
На працягу дзейнасці СНК СССР неаднаразова змянялася колькасць і назвы органаў дзяржаўнага кіравання з прычыны стварэння новых устаноў і падзелу, зліцця і скасавання раней створаных. Адпаведна змяняўся склад Савета Народных Камісараў СССР.
Паводле Канстытуцыі СССР 1924 года, Савет Народных Камісараў СССР падпарадкоўвалася ЦВК СССР і яго Прэзідыуму, якія мелі права прыпыняць і адмяняць пастановы і распараджэнні СНК, а таксама распараджэнні наркамаў СССР пры відавочнай неадпаведнасці гэтага распараджэння саюзнай Канстытуцыі, заканадаўству СССР ці заканадаўству саюзнай рэспублікі. Пачынаючы з 1938 года, Савет Народных Камісараў СССР утвараўся Вярхоўным Саветам СССР і быў яму падсправаздачны (а ў прамежках паміж сесіямі — Прэзідыуму Вярхоўнага Савета СССР).
Старшыня Савета Народных Камісараў СССР з'яўляўся кіраўніком савецкага ўрада. Прызначэнне на пасаду старшыні адбывалася пры зацвярджэнні складу ўрада на сесіі ЦВК СССР (з 1938 года — Вярхоўнага Савета СССР).
Пры старшыне Саўнаркама СССР дзейнічаў штат яго намеснікаў.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
