Хрэшчатык

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Хрэшчатык (значэнні).

Хрэшча́тык (укр.: Хрещатик ад крыж) — галоўная вуліца Кіева. Даўжыня — 1,2 км, напрамак — з поўначы на поўдзень. Пачынаецца ад Еўрапейскай плошчы, праходзіць праз Плошчу Незалежнасці, і заканчваецца Бесарабскай плошчай.

Хрэшчатык Кіеў
укр.: Хрещатик
Агульная інфармацыя
Краіна	Украіна
Горад	Кіеў
Раён	Шаўчэнкаўскі
Працягласць	~ 1320 м
Найбліжэйшыя станцыі метро	Хрэшчатык Плошча Незалежнасці
Ранейшыя назвы	Вацлава Вароўскага (1923—1937)
Паштовы індэкс	01001
на Яндэкс.Картах
на Картах Google
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паходжанне назвы

Назва вуліцы паходзіць ад Крашчатага Яра (гэта значыць перакрыжаванага папярочнымі бэлькамі-ярамі). У дакументах XVII стагоддзя ўся гэтая мясцовасць называлася Крашчатай Далінай.

Гісторыя

Вуліца створана ў пачатку XIX стагоддзя. Да гэтага часу Хрэшчатыкам называлася мясцовасць уздоўж Дняпра, дзе Уладзімір Вялікі хрысціў сваіх дамачадцаў (у цяперашні час там праходзіць Набярэжнай-Крашчаціцкая вуліца). Ёсць версія, што ў гэтай мясцовасці працякала невялікая рака Хрэшчатык, якая з’яўлялася прытокам Дняпра.

У часы Кіеўскай Русі мясцовасць на месцы цяперашняга Хрэшчатыка ўяўляла сабой пакрытую лесам даліну, па якой працякаў ручай. Даліна была месцам палявання, дзе кіяўляне перавешваюць сеткі для ўлову дзікага звера (адсюль старажытная назва мясцовасці — «Перавесішча»). З возера ў раёне цяперашняй плошчы Незалежнасці выцякаў ручай, які ў раёне вуліцы Басейнай зліваўся з Клоўскім ручаём (якая ўпадае ў Лыбедзь). Уздоўж ручая пралягала дарога на Васількаў.

Да Другой сусветнай вайны Хрэшчатык быў забудаваны будынкамі ў 3-4 паверхі. Шырыня вуліцы складала каля 35 метраў.

Хрэшчатык

Хрэшчатык

Забудова Хрэшчатыка пачалася ў канцы XVIII — пачатку XIX стагоддзя. Спачатку пачынае забудоўвацца ўчастак ад Коннай (Еўрапейскай) плошчы да вуліцы Праразная, пераважна правы бок. У 1803 годзе пачынае забудоўвацца і левы бок вуліцы. Тады вуліца насіла назву Тэатральнай (тут знаходзіўся першы ў горадзе тэатр). Канчатковыя абрысы вуліца набывае ў планах Кіева 1837, прадаўжаецца да Бесарабскай плошчы і носіць назву Крашчаціцкай, з 1869 замацоўваецца назва Хрэшчатык.

У 1876 годзе тут пабудаваны будынак Гарадской думы; У 1892 — пракладзена першая ў Расійскай імперыі лінія электрычнага трамвая, якая звязвала Хрэшчатык з Падолам.

У 1936 годзе вуліцу заасфальтавалі, трамвай замянілі тралейбусам.

У перыяд з 14 мая 1923 да 13 ліпеня 1937 года вуліца насіла імя Вацлава Вароўскага. Падчас акупацыі Кіева ў 1941-43 гг немцы перайменавалі вуліцу ў Айхгорнштрасэ (у гонар фельдмаршала Германа фон Айхгорна).

24 верасня 1941, праз некалькі дзён пасля заняцця Кіева нямецкімі войскамі на Хрэшчатыку пачалася серыя выбухаў (боепрыпасы былі закладзены НКУС пры адступленні з горада). Першым выбухнуў «Дзіцячы мір» (архітэктар В. В. Гарадзецкі) на рагу Хрэшчатыка і Праразной, ад выбуховай хвалі здэтанавалі боезапасы і ў іншых будынках. Выбухі і пажары былі настолькі магутнымі, што цэнтр горада згарэў цалкам і ў час вайны не аднаўляўся. Праз некалькі дзён, 27-29 верасня 1941 г., камендант Кіева Курт Эберхард скарыстаўся падпалам Хрэшчатыка як фармальнай нагодай для знішчэння яўрэяў Кіева ў Баб’ім Яры.

Пасля вайны было прынята рашэнне зноў адбудаваць цэнтр, захаваўшы канфігурацыю вуліц, аднак будынкі былі пабудаваныя зусім новыя, у стылі «сталінскага ампіру».

Вуліца забудавана як адзіны архітэктурны ансамбль. Шырыня Хрэшчатыка павялічана да 75 метраў. Профіль вуліцы асіметрычны — праезжая частка 24 метры.

З канца 1990-х гг. у выхадныя і святочныя дні рух аўтатранспарту па Хрэшчатыку забаронена — вуліца на гэты час робіцца пешаходнай.

Літаратура

• Енциклопедія українознавства. У 10-х томах. / Головний редактор Володимир Кубійович. — Париж; Нью-Йорк: Молоде життя, 1954—1989.
• Матушевич А. Хрещатик. — К., 1950.
• Хрещатик. Культурологічний путівник. — К., Амадей, 1997. — 160с. Серія «Історія однієї вулиці»