Антыімперыялізм
From Wikipedia, the free encyclopedia
Антыімперыялізм — тэрмін, які ўжываецца да той ці іншай формы апазіцыйнага імперыялізму руху. Антыімперыялізм выступае супраць заваявальных войнаў, асабліва супраць заваёў народаў з іншымі мовай і культурай. Антыімперыялістамі можна лічыць, такім чынам, рэспубліканскіх сенатараў у Рымскай імперыі або членаў Антыімперыялістычнай лігі ЗША, якія пратэставалі супраць акупацыі Філіпін падчас іспана-амерыканскай вайны.
Як самастойны палітычны рух антыімперыялізм паўстаў у Еўропе ў канцы XIX і ў пачатку XX стагоддзяў, як рэакцыя на пашырэнне еўрапейскіх каланіяльных імперый і захоп Філіпін Злучанымі Штатамі. Але найвышэйшай народнай падтрымкай антыімперыялізм карыстаўся ў саміх калоніях, дзе ён стаў асновай фарміравання розных нацыянальна-вызваленчых рухаў з сярэдзіны XX стагоддзя. Гэтыя рухі і іх антыімперыялістычных ідэі адыгралі галоўную ролю ў працэсе дэкаланізацыі 1950-х і 60-х гадоў, у выніку якой большасць каланіяльных краін у Азіі і Афрыцы сталі незалежнымі.
Неўзабаве пасля гэтага, з пачаткам працэсу глабалізацыі многія антыімперыялісты пачалі разглядаць апошнюю як новую форму імпэрыялізму, які ўстанаўлівае сваё панаванне шляхам эканамічнага прымусу, а не прамога ваеннага захопу. Таму антыімперыялісты паставілі сабе задачу супрацьстаяць глабалізацыі і далі пачатак руху антыглабалізму. У плане праблемы мілітарызацыі антыімперыялісты лічаць сваім галоўным ворагам так званую «Амерыканскую імперыю», асабліва пасля амерыканскага ўварвання ў Ірак у 2003 годзе.
Для дадзенага руху характэрна наяўнасць спецыфічнай палітыка-эканамічнай праграмы, у 1970-я гады вядомай таксама як праграма нацыянальнага вызвалення з наступнымі прынцыпамі:
- незалежнасць, суверэннасць і самавызначэнне нацыі;
- барацьба з каланіялізмам і неакаланіялізмам;
- аграрная рэформа;
- індустрыялізацыя;
- развіццё ўнутранага рынку;
- барацьба з транснацыянальнымі кампаніямі або кантроль над імі;
- нацыяналізацыя асноўных сектараў эканомікі;
- крытыка дзейнасці МВФ і Сусветнага банка.