Франка-туніская вайна

Туніская экспедыцыя французскіх войскаў 1881—1883 гадоў, а таксама Франка-туніская вайна 1881 года — захоп французамі Туніса і падаўленне імі ўспыхнуўшага там антыкаланіяльнага паўстання. Над Тунісам быў усталяваны французскі пратэктарат.

Франка-туніская вайна
Праціўнікі
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Захоп Сфакса французамі

Падставай да ўварвання французскіх войскаў у Туніс паслужылі набегі плямёнаў куміраў, якія жылі на поўначы краіны, у прыгранічныя раёны Алжыра, калоніі Францыі. 12 сакавіка 1881 года эскадра французскага флоту пачала баявыя дзеянні, а з Алжыра ў краіну ўвайшлі французскія каланіяльныя войскі. Пасля заняцця французамі Бізерты туніскі бей Мухамад III эс-Садык уступіў у перамовы з непрыяцелем, вынікам якіх стала заключэнне Бардоскага дагавора аб заснаванні французскага пратэктарата над Тунісам.

Гэты крок выклікаў буру абурэння ў краіне. Па закліку мусульманскага духавенства ў маі 1881 года насельніцтва паўстала супраць французаў пад лозунгам «свяшчэннай вайны», і неўзабаве да іх далучыліся многія афіцэры і салдаты бейскай арміі.

На чале паўстання ў Тунісе стаў 79-гадовы шэйх Алі бен Халіфа з племя нефет, але ўсе яго спробы наладзіць парадак і стварыць адзінае кіраўніцтва паўстанцкімі атрадамі не далі выніку. Гэтым неадкладна скарыстаўся камандуючы французскіх войскаў генерал Сасье, разгарнуўшыся ў жніўні 1881 года поўнамаштабны наступ на цэнтральныя і паўднёвыя раёны Туніса.

Найбольш кровапралітныя бітвы адбыліся ў Сфакса (ліпень 1881 года) і за Кайруан — свяшчэнны горад для паўночнаафрыканскіх мусульман. Аднак на дапамогу французам прыходзілі ўсё новыя і новыя падмацаванні з Алжыра і самой метраполіі. Да лютага 1882 года яны разграмілі асноўныя сілы паўстанцаў, прымусіўшы астатніх адступіць у Сахару.

8 чэрвеня 1883 года ў прыгарадзе Туніса Ла-Марсе была падпісана канвенцыя, якая завяршыла стварэнне ў краіне рэжыму французскага пратэктарата.

Літаратура

• Ковалевский Н. Ф., «Всемирная военная история», 2005 г., Москва, Олма-Пресс.