Трэцяя Пунічная вайна

Трэцяя Пунічная вайна (149 — 146 гг. да н.э.) — апошняя з Пунічных войнаў.

Трэцяя Пунічная вайна
Асноўны канфлікт: Пунічныя войны
Карфаген на карце
Дата	149 — 146 гг. да н.э.
Месца	Карфаген (цяпер Туніс)
Вынік	перамога Рыма, разбурэнне Карфагена
Праціўнікі
Рымская рэспубліка Карфаген
Камандуючыя
Публій Карнелій Сцыпіён Эміліян Афрыканскі Гасдрубал Баэтарх
Сілы бакоў
80 000 чалавек 120 000+: 90 000 абаронцаў (з іх 30 000 рэгулярныя войскі) + 30 000 добраахвотнікаў
Страты
17 000 загінула 62 000 загінула ~50 000 звернутыя ў рабства
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Перадгісторыя

За мінулы з Другой пунічнай вайны час сілы Рыма істотна ўзраслі. У войнах былі пераможаны Македонія, Селеўкідская імперыя, пастаўлены ў залежнасць Егіпет. Аднак Карфаген, які хоць і страціў былую магутнасць і амаль не меў ваенных сіл, выклікаў хваляванне сваім хуткім аднаўленнем. Гэты па-ранейшаму буйны гандлёвы цэнтр ствараў істотную канкурэнцыю рымскаму гандлю. Рымляне імкнуліся саслабіць яго, паводле мірнага дагавора ўсе свае спрэчкі карфагеняне не маглі вырашаць ваенным шляхам, а павінны былі падаваць на суд сената. Саюзнік Рыма — нумідыйскі цар Масініса, скарыстаўшыся гэтай сітуацыяй, рабаваў і захопліваў пунійскія тэрыторыі, і рымляне не перашкаджалі яму ў гэтым.

У працы камісій, якія расследавалі гэтыя канфлікты, браў удзел Марк Порцый Катон Старэйшы. Удзельнік вайны з Ганібалам, ён з вялікай асцярогай глядзеў на зноў накопленыя багацці Карфагена. І, вярнуўшыся ў Рым, стаў найактыўным прыхільнікам поўнага знішчэння спрадвечнага ворага. Вядомы яго выраз «Карфаген павінен быць разбураны», якім ён звычайна завяршаў свае прамовы ў сенаце. Інтарэсы Рыма патрабавалі таго ж і сенат падтрымаў гэту ідэю. Знайсці нагоду было не цяжка — сваімі нападамі Масініса вывеў карфагенян з сябе і яны аказалі яму ўзброены адпор.

Ход вайны

Рымляне неадкладна падрыхтаваліся да вайны. Пуны спрабавалі прадухіліць яе, яны пакаралі смерцю глаў антырымскай партыі і накіравалі ў Рым пасольства. Але рымская армія ўжо адплыла ў Афрыку. Перш за ўсё консул Луцый Марцый Цэнзарын запатрабаваў выдаць усё ўзбраенне, 300 найбольш знатных грамадзян у якасці закладнікаў і выпусціць усіх палонных. Пасля выканання гэтых патрабаванняў консул абвясціў галоўную ўмову — горад Карфаген павінен быць знішчаны, а новае паселішча заснавана за 10 міль ад мора.

У Карфагене гэта патрабаванне сустрэлі абсалютна непрымірыма — грамадзяне разадралі веснікаў і былі поўныя рашучасці памерці, але не прымаць гэтай жудаснай умовы. З мэтай выйграць час у рымлян была выпрашана месячная адтэрміноўка, і консул лёгка пагадзіўся на яе — ён лічыў, што з выдачай узбраення Карфаген безабаронны.

З захаваннем поўнай сакрэтнасці карфагеняне пачалі падрыхтоўку да абароны. Карфаген быў цудоўнай крэпасцю, за месяц грамадзяне давялі яго абараназдольнасць да максімальна магчымага ўзроўню і калі рымская армія паказалася пад сценамі горада, консулы са здзіўленнем убачылі перад сабой гатовага да бою ворага. Штурм быў адбіты з вялікімі стратамі для рымлян, атрады пунійскай арміі, якія пакінулі горад, трывожылі рымлян сваімі набегамі. Нарэшце, Масініса быў зусім незадаволены жаданнем рымлян абгрунтавацца ў Афрыцы і не аказаў ім ніякай падтрымкі. Беспаспяховая аблога доўжылася 2 гады, калі правадырства над рымлянамі атрымаў Сцыпіён Эміліян. Ён правёў рэарганізацыю арміі і перайшоў да актыўных дзеянняў. Неўзабаве карфагеняне страцілі вонкавую сцяну, а гавань горада была закрыта плацінай. Але пунійцы пракапалі канал і іх судны нечакана выйшлі ў мора. Сцыпіён здолеў перакрыць яго і акружыў Карфаген знешняй сцяной.

Увесну 146 года да н.э. рымляне штурмам уварваліся ў горад, але яшчэ 6 дзён ішла бязлітасная бітва. Пасля падзення горада 55 000 яго жыхароў былі звернутыя ў рабства. Камандуючы абаронай — Гасдрубал і ўсе тыя, хто не мог разлічваць на жыццё ўмацаваліся ў адным з храмаў, рымляне вырашылі вымарыць іх голадам. Даведзеныя да крайнасці, абложаныя падпалілі храм, каб не гінуць ад рук ворага. Толькі Гасдрубал выбег з храма і вымаліў сабе літасць, яго жонка кінула ў агонь дзяцей і сама кінулася ў полымя.

Вынікі

Трыумфаванне ў Рыме было бязмежным. Сенат пастанавіў знішчыць горад. Карфаген быў ізноў падпалены і гарэў яшчэ 17 дзён. Па яго тэрыторыі была праведзена разора плугам, плошча навекі праклятая, зямля пасыпана соллю ў знак таго, што тут ніхто ніколі не павінен сяліцца.

Зноскі

Літаратура

• Каринский Д. Д.,. Пунические войны // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
• Шифман И. И., «Карфаген». — СПб.: Издательство Санкт-Петербургского университета. 2006. isbn 5-288-03714-0. с. 478—505.