Сенека Старэйшы

Луцый Аней Сенека (Lucius Annaeus Seneca) па мянушцы Старэйшы (каля 54 да н.э. — каля 39 н.э.) — старажытнарымскі пісьменнік-рытар з Кордавы. У сталым узросце ён ажаніўся з землячкай Гельвіяй, ад якой у яго былі тры сыны: Галіён Новат, знакаміты філосаф Сенека-малодшы і Мела, бацька паэта Лукана. У Сярэднявеччы сачыненні Сенекі-бацькі змешваліся з сачыненнямі Сенекі-сына (філосафа).

Сенека Старэйшы
лац.: Lucius Annaeus Seneca[1][2]
Дата нараджэння	каля 54 да н.э.[3]
Месца нараджэння	Кордава, Далёкая Іспанія, Рымская рэспубліка[3]
Дата смерці	каля 39[3]
Месца смерці	Рым, Італія, Рымская імперыя
Грамадзянства	Старажытны Рым
Жонка	Messi[d]
Дзеці	Сенека[3], Юній Аней Галіён і Marcus Annaeus Mela[d]
Род дзейнасці	пісьменнік, рыторык, паэт, філосаф, гісторык
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Сенека.

Сенека паходзіў з багатай сем'і вершнікаў. У Рыме вывучаў красамоўства пад кіраўніцтвам Арэлія Фуска, Пасіена, Альбуцыя Сіла, Луцыя Цэсція, Папірыя Фабіяна і іншых рытараў, рыхтуючыся стаць адвакатам. Пра дзейнасць яго нам амаль нічога не вядома. Падчас міжусобных войн ён прыняў бок Пампея і недабразычліва ставіўся да Цэзара, што адбілася на яго нашчадках Сенецы і Лукане.

У красамоўстве быў прыхільнікам Цыцэрона і праціўнікам крайнасцей пасляцыцэронаўскага красамоўніцкага мастацтва. Не быўшы прафесійным рытарам, ён быў вядомы як аўтар дапаможніка па рыторыцы, які ён напісаў для сваіх сыноў. Ён быў складзены Сенекай у гады старасці і ўтрымліваў масу матэрыялаў па гісторыі рыторыкі пры Аўгусце і Тыберыі. Да нас гэта праца дайшла ў фрагментарна.

Значна больш аб'ёмнай і значнай была гістарычная праца Сенекі, напісаная ім таксама ў старасці і прысвечаная агляду рымскай гісторыі ад пачатку грамадзянскіх войн да Тыберыя. Да нашага часу яна не захавалася.

Тэксты і пераклады

• Лацінскія тэксты
• Peter H. Historicorum Romanorum reliquiae. Leipzig, 1906—1914. Vol. II. P. 91-92.
• Нядаўна сачыненні апублікаваны ў серыі «The Loeb classical library» у 2 тамах (№ 463—464), англійскі пераклад Уінтэрботама.

Зноскі

1. Annaeus Seneca, Lucius(1) // Oxford Classical Dictionary / пад рэд. S. Hornblower, A. Spawforth, E. Eidinow — Оксфард: Выдавецтва Оксфардскага ўніверсітэта, 1949. — ISBN 978-0-19-954556-8 Праверана 21 красавіка 2021.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q430486'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q7518994'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55950433'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q47484811'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217'></a>
2. https://archive.org/details/elderseneca0000suss/page/19/mode/2up
3. Любкер Ф. Seneca // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 1232–1234.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q101490'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1459210'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q694826'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4135787'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q45253357'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q30059240'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24933120'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4249594'></a>

Літаратура

• Кузнецова Т. И. Практическое красноречие и парадное красноречие. Сенека Старший. // Кузнецова Т. И., Стрельникова И. П. Ораторское искусство в древнем Риме. — М.: Наука. 1976. — Гл. 4. — С. 136—173.
• Альбрехт М. фон. История римской литературы. / Пер. с нем. — М., 2004. — Т. 2. — С. 1354—1365.

Пры напісанні артыкула выкарыстаны матэрыял з Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Эфрона (1890—1907).