Першы закон Ньютана (закон інерцыі) вызначае характар руху свабоднага цела. Гэты закон быў адкрыты Галілеем, але называецца імем Ньютана, таму што ён уключыў яго ў сваю сістэму законаў руху.
Закон інерцыі сцвярджае, што ўласцівасцю кожнага цела ёсць захаванне хуткасці свайго руху, а змена хуткасці (паскарэнне або замаруджанне) магчымая толькі вынікам знешняга ўздзеяння.
Свабодная целы ў рэальным жыцці не сустракаюцца, бо на любое цела ў наваколькым свеце дзейнічаюць тыя ці іншыя сілы. Гэта прыводзіла антычных навукоўцаў да памылковай высновы аб тым, што цела не можа рухацца без знешняга ўздзеяння. Арыстоцель у сваім трактаце «Фізіка» разважае:
- Ніхто не можа сказаць, чаму цела, што рухаецца, спыніцца дзе-небудь, бо чаму яно спыніцца тут, а не там? Значыць, яно павінна або не рухацца, або рухацца бясконца, калі яму толькі не перашкодзіць нешта мацнейшае. Далей, падаецца, што цела рухаецца ў пустэчу, бо тая саступае, але ў пустэчы гэта ёсць па ўсіх напрамках, таму яно павінна рухацца ўва ўсе бакі.[1]
Арыстоцель, такім чынам, адмаўляе інерцыю, зыходзячы з памылковай думкі аб тым, што цела праз ізатропнасць прасторы («пустэчы») не можа «ведаць», куды яно павінна рухацца. Пункт погляду Арыстоцеля аспрэчваўся навукоўцамі, але панаваў да адкрыцця закона інерцыі.
З арыстоцелевай высновы аб неабходнасці знешняга ўздзеяння на цела для яго руху вынікае, што ў сістэме адліку, звязанай з целам, што рухаецца, на яго не дзейнічаюць тыя сілы, што дзейнічаюць у іншых сістэмах. Але гэта супярэчыць вынікам эксперыментаў, якія сцвярджаюць адваротнае: рух або нерухомасць не ўплывае на характар фізічных працэсаў. Апошняе сцверджанне называецца прынцыпам адноснасці Галілея і з'яўляецца абагульненнем закона інерцыі.
Відавочна, аднак, што гэты прынцып не можа выконвацца абсалютна ва ўсіх сістэмах адліку, бо калі свабоднае цела захоўвае хуткасць у адной сістэме, то яно не будзе яго захоўваць у сістэме, што рухаецца адносна яе з паскарэннем. Таму закон інерцыі патрабуе аксіяматычнага сцверджання наяўнасці такіх сістэм адліку, дзе ён выконваецца (інерцыяльных сістэм). З улікам гэтага закон фармулюецца так:
Існуюць сістэмы адліку, што называюцца інерцыйнымі, у якіх свабоднае цела (такое, на якое не аказваюцца вонкавыя ўздзеянні) захоўвае сваю сталую хуткасць ці знаходзіцца ў спакоі.
Паколькі рух са сталай хуткасцю - гэта раўнамерны прамалінейны рух, то з закону інерцыі вынікае, што свабодныя целы ў інерцыяльных сістэмах адліку рухаюцца раўнамерна і прамалінейна.
Відавочна, што ўсе інерцыяльныя сістэмы адліку рухаюцца адна адносна адной з пастаяннай хуткасцю. Сістэма, што рухаецца адносна інерцыяльнай сістэмы адліку з паскарэннем, з'яўляецца неінерцыяльнай.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
