Ляліва (герб)

«Лялі́ва» (польск.: Leliwa) — прыватнаўласніцкі герб, вядомы з пачатку XIV ст., у Вялікім Княстве Літоўскім — пасля Гарадзельскай уніі 1413 года.

Ляліва
Дэталі
Зацверджаны	XIV стагоддзе
Дэвіз	Tendite in astra viri
Выкарыстанне	у Расійскай імперыі гербы кн. Белазерскіх; Адамовічаў (VI, 94); Бутрымовых (VIII, 24); Бырдзіных (V, 116); Бычковых (VIII, 127); Вадоўскіх (IX, 52); Веневіцінавых (IV, 87); Дандуковых-Карсаковых (IX, 133); Калагрывавых (IV, 23); Лашкевічаў (VII, 161); Леўшыных (III, 24); Лявонцьевых (IV, 30); Лядзіцкіх (VI, 48); Лосевых (III, 99); Новікавых (IV, 95); Пілецкіх (IV, 76); Раманчуковых (IV, 74); Сянявіных (II, 67); Тараканавых (IX, 65); Тарноўскіх (VI, 136); Тарховых (VI, 29); Тырковых (V, 68); Шубіных (IV, 81); Яраслававых (IX, 15) і інш.

Гербам карысталіся каля 830^[1] родаў Беларусі, Украіны, Літвы і Польшчы, у т.л. Абрамовічы, Аляхновічы, Глябовічы, Дарагастайскія, Забярэзінскія, Манівідавічы, Сяняўскія, Тарноўскія, Тышкевічы, Чапскія.

Гарады з гербам «Ляліва» — Міньск Мазавецкі, Познань, Цярнопаль, Лагойск і іншыя.

Апісанне

У блакітным полі залаты маладзік рагамі ўгору, над ім залатая 6-прамянёвая зорка; клейнод — над прылбіцай з каронай на паўлінавых пёрах такія ж маладзік і зорка. Ёсць варыянты герба з чырвоным полем; са стралой, якая выходзіць угору з зоркі, клейнод — 3 страусавыя пёры; з маладзіком рагамі ўніз, пад ім зорка.

Паходжанне

Паходжанне герба пэўна не вызначана^[2]. Візуальны бок і эмблема могуць быць замежнага паходжання. Па агульным прызнанні, адзін з найстарэйшых польскіх гербаў, але сімволіка паўмесяца і шасціканцовай зоркі была папулярная на ўсходзе (у мусульманскіх краінах) і была ў геральдычных сістэмах многіх дзяржаў (Германіі, Венгрыі, Нідэрландаў, Харватыі і іншых).

Найбольш папулярныя і пацверджаныя версіі — гіпотэзы пра польскае ці нямецкае паходжанне.

Этымалогія

Этымалогія назвы «Ляліва» даецца розная.

Станіслаў Ажахоўскі лічыў, што Ляліва азначае «глядзець на сябе»^[3].

Зарыян Даленга-Хадакоўскі сцвярджаў, што ва Украіне ў народных песнях, асабліва вясельных, месяц азначаў жаніха, а палярнае ззянне (Зорка Венера, зара), таксама званае лялівай, у аналагічнай метафары прадстаўляла нявесту. Ён напісаў Банткі, што бачыў эмблему Лялівы на чырвоных вясельных сцягах^[4].

А. Малецкі звязаў назву з паселішчам каля Серадза — у былым Сярадзкім павеце, Кляноўскай парафіі, ёсць сяло Ляліва, але яно заснавана позна, бо ў інспекцыі Сярадзкага павета 1564/1565 гадоў не згадваецца^[5]. Улічваючы, што Сярадзкае староства трымалі з 1536 года паслядоўна двум Тарноўскім (герба «Ляліва»), можна зразумець крыніцу назвы сяла.

Ф. Пекасінскі выводзіў Ляліву з імя або мянушкі Лель, якая, паводле Слоўніка польскай мовы Маўрыцыя Аргельбранда, належала сыну Ладана і Лады — паганскаму славянскаму боству.

Легенда

Гербавая легенда пра наданне «Лялівы» пададзена ў кнізе Herby, legendy, dawne mity^[6]: «… герб „Ляліва“ (паўмесяц і зорка) мусіць быў нададзены рыцару за перамогу над варожай арміяй пры месяцы і зорках».

У культуры

Герб «Ляліва» ўжывалі персанажы «Пана Тадэвуша» з роду Сапліцаў.

Галерэя

• 
  Пракоп Сяняўскі
• 
  Ліпінскія
• 
  XVI стагоддзе
• 
  Перавернуты месяц
• 
  Гальшанскія
• 
  Астрожскія
• 
  Татарскі род Абрамовічаў
• 
  Васіль Тышкевіч
• 
  Міньск Мазавецкі
• 
  Лагойск

Спіс родаў

A Abaszkiewicz, Abramowicz, Adamkiewicz, Adamkowicz, Adamowicz, Aksan, Aksanow, Albicki, Alechnowicz, Anczewski, Andrzejewicz, Anszewski, Antoniewski, Antoszewski, Anusiewicz, Anuszewicz, Anuszewski. B Babczyński, Babiński, Bacewicz, Bachrynowski, Badkowski, Bagarewicz, Bagrycewicz, Bahrynowicz, Bahrynowski, Bajer, Bakrynowski, Baluczyński, Bałuczyński, Barancewicz, Baranowicz, Bartkowski, Bassowski, Baszowski, Bauer, Baur, Baurski, Bądkowski, Bedliński, Bereziński, Bernatowicz, Bes, Besowski, Będzimirowski, Bękowski, Białas, Białobłocki, Białopiotrowicz, Białoszycki, Bielicki, Bielowski, Bieniewski, Błocki, Błudnicki, Błudowski, Bobiński, Bobola, Boboński, Boczkowski, Bodzanowski, Bodzanta, Bodzewski, Bolcewicz, Bolte, Bonuchowski, Borzuchowski, Bóbr, Brandt, Brażewski, Brażyński, Brăescu, Bremer, Broniewski, Bryżyński, Brzeszewski, Brzozdowski, Brzozogajski, Budiło, Budzewicz, Budziewicz, Bujwid, Bukowiecki, Bułajewski, Bułhak, Bułhal, Bułharowski, Burakowski, Buywid, Byszewski, Bytoński. C Cebrzyk, Centomirski, Cerkas, Chełmowski, Chleb, Chlebowicz, Chłasiewicz, Chłasko, Chłopecki, Chmielewski, Chmurzyński, Choberski, Choborski, Chociatowski, Chrościcki, Chrucki, Chruścicki, Chryściński, Cichiński, Cichowicz, Cichowski, Cidzik, Ciszkowski, Cudzinowicz, Czachowski, Czacki, Czaiński, Czajęcki, Czajkowski, Czajowski, Czapiewski, Czapkowski, Czapski, Czarnecki, Czarnicki, Czarnołęski, Czawszajewicz, Czawszkiewicz, Czechowicz, Czechowski, Czehryński, Czejłytko, Czelatycki, Czelatyński, Czerczycki, Czerkas, Czerkies, Czernczycki, Czeski, Czeyłytko, Czobor, Czubicki, Czubiński, Czubowski, Czudzinowicz, Czulski, Czuprynowski, Czybiński. D Dackiewicz, Daćkiewicz, Damerau, Damerkaw, Danecki, Danilewicz, Daniła, Daniło, Daniłowicz, Darnowski, Daszczenko, Daszkowski, Dawidowicz, Dąb, Dąbrowski, Dewejn, Długołęcki, Dłużniowski, Dobaniewski, Dobrzański, Dobrzyński, Dokurno, Dorohostajski, Dorpowski, Dowejn, Dowgiałło, Dowgiało, Drasławski, Dreszkowski, Drowdwiłło, Drublański, Drzeczkowski, Duchowicz, Dudziecki, Dusejko, Dusieyko, Duszkiewicz, Dymitrowski, Dyrżewicz, Dyszewicz, Dziewiętnicki, Dzieża, Dziubiński, Dżur. E Ezofowicz. F Fersen, Francuzewicz, Francuzowicz, Freiman-Ostaniewicz, Fryjewicz. G Gabriałowicz, Gabryałowicz, Ganglowski, Gangłowski, Gaugłowski, Gawłowski, Gąglawski, Gągławski, Geczewski, Gesztowt-Łokiański, Giecewicz, Gieczewicz, Gieczewski, Gierłowicz, Gierszod, Gierzad, Giesztołd, Giesztowt łokiański, Gietowć, Gietowt, Gintowt, Gintowt-Dziewałtowski, Girowski, Gliński, Goleniewski, Goleniowski, Gołuchowski, Gordziałkowski, Gorka, Gorkański, Gortatowski, Gotartowski, Gozdzki, Górka, Górkański, Graniewski, Granowski, Grell, Grochowski, Grunowski, Gurkowski, Gurnowski, Gwiazdowski. H Hanusowski, Haraszkiewicz, Haustein, Hegel, Hegliński, Herżod, Hlaska, Hleb, Hlebicki, Hlebowicz, Hłaska, Hłasko, Horn, Hortyński, Howig, Hubal. I Ibiański, Iłłakowicz, Irzykiewicz, Irzykowicz, Iwonicz, Iwowicz. J Jacewicz, Jachimowicz, Jackiewicz, Jacosławski, Jaczewski, Jaczyntowicz, Jagielnicki, Jagintowicz, Jahelnicki, Jahołkowski, Jakowicz, Jaksmanicki, Jaksmański, Janecki, Janisławski, Jankiewicz, Janowicz, Jarosławowicz, Jarosławski, Jaroszewicz, Jaskmanicki, Jaskold, Jaskołd, Jawsza, Jawszowicz, Jelec, Jelowski, Jerzyk, Jerzykowicz, Jeżowski, Joachimowicz, Jotkiewicz, Józefowicz, Jucewicz, Juchniewicz, Juchnowicz, Judinowicz, Juniewicz, Junowicz, Jurkowski, Juskiewicz, Juszkiewicz, Juśkiewicz. K Kadziński, Kadzyński, Kalenicki, Kalenik, Kamieński, Kappel, Karaczowski, Karaszewicz, Karsznicki, Karśnicki, Karwacki, Kaski, Kasperowicz, Kaszański, Kewlicz, Kiersz, Kiewlicz, Kikowicz, Kirsz, Kirsza, Kisielowski, Kiski, Kiszelowski, Kiszkiewicz, Knipowicz, Koczanowski, Kokocki, Kolański, Komorski, Konczacki, Koniński, Konopiński, Kończacki, Kopestyński, Kopystyński, Korczyc, Korczycki, Korczyński, Korzeniewski, Korzeniowski, Kostewicz, Koszański, Kościa, Kościc, Kościewicz, Kotaszewicz, Kozicki, Kozielski, Kozieł, Koziełł, Kraiński, Krajewski, Krajowski, Krajski, Kraśnik, Krenz, Kronicki, Krosno, Krupka, Krysiński, Kryżan, Krzesz, Krzywiecki, Krzywięcki, Krzywobłocki, Księski, Kszyniecki, Kuchmistrzowicz, Kuchmistrzowski, Kuciński, Kukiel, Kumaniecki, Kummer, Kuniński, Kurczukowicz, Kurmin, Kurowski, Kuzmicki, Kwiatkowski. L Laskowski, Ledycki, Lejkowski, Lekszewicz, Leliwa, Lenkszewicz, Leonowicz, Lesieniewicz, Leskiewicz, Leśkiewicz, Lgocki, Lipański, Lipen, Lipeń, Lipień, Lipiński, Lisiecki, Lisowski, Lissowski, Liszeń, Liszyń, Lityński, Lostin, Ludkiewicz. Ł Łabcewski, Łabiewski, Łachoyski, Ładowski, Łakowicz, Łapszyński, Łaszkiewicz, Ławiński, Ławrynowicz, Łohojski, Łokiański-Gesztowt, Łopacki, Łosiew, Łostowski, Łoziński, Łubanka, Łukowski, Łyczkiewicz, Łysakowski. M Macewicz, Marcholenko, Marcinkiewicz, Marcinowicz, Margiewicz, Martynowicz, Martyszewski, Matusewicz, Matuszewic, Matuszewicz, Medeksza, Melsztyński, Meslicz, Miaskowski, Miastkowski, Micewicz, Michałowski, Mickiewicz, Mierciński, Mierczyński, Mierzeński, Mierzyński, Mikulicz, Minejko, Mineyko, Minwid, Mislicz, Miszkiewicz, Mitko, Młaszkowski, Młodkowski, Młotkowski, Mokierski, Molwiłło, Moniwid, Moniwidowicz, Montwid, Montwił, Montwiłło, Montwit, Montywid, Monwid, Monwidowicz, Morstein, Morstin, Morstyn, Morsztyn, Mutykalski, Myszkowicz. N Naguszewski, Nakwaski, Narmont, Narmunt, Nasmont, Natalski, Nazdrowicz, Newelski, Niedoma, Niemiera, Niemierzyc, Niesiołowski, Nieścinko, Nietowć, Nieustępowicz, Niewiardowski, Niezwiecki, Ninieński, Norewicz, Normont, Notowicz, Nozdrowicz, Nutowć, Nutowicz, Nutowiec. O Odyniec, Oklejski, Okuszka, Okuszko, Olchowicz, Olchowiecki, Olechnowicz, Olechowicz, Ososkowicz, Osostowicz, Ostaniewicz, Ostankowicz, Ostaszkiewicz, Ostrowski, Ostrzeszewicz, Ostrzewski. P Pacenko, Pacewicz, Pacyna, Pacynka, Pacynko, Pajewski, Pantalowski, Paruszewski, Parys, Parzenczewski, Parzęczewski, Parzęczowski, Paszkowski, Pausza, Pawłowski, Pawsza, Pereszczak, Pereszczaka, Petkiewicz, Petroch, Petruszewicz, Petyhorski, Piaszczyński, Piechocki, Piechowski, Pieczychowski, Pieniążek, Pietkiewicz, Pietraszko, Pietrusiński, Pigłowski, Pilecki, Piorun, Piotrewicz, Piotrowicz, Piotrowski, Piórkowski, Piórowicz, Pławiński, Pobłocki, Podgorski, Podhajecki, Podlęski, Podłęski, Pogorski, Pokrywnicki, Pokrzywnicki, Połocki, Połoniewicz, Połoński, Popławski, Postawka, Postawko, Preuss, Prusakiewicz, Pruski, Pruszak, Pruszakiewicz, Przegaliński, Przyborowski, Przyłuski, Przywidzki, Pstrocki, Ptaszyński, Pudliszkowski, Putianowicz, Putraszko, Putyanowicz, Puzyno. R Raczkowski, Radwański, Rajcewicz, Rakiewicz, Rakowic, Rakowicki, Rakowicz, Rączkowski, Rekscia, Rekszyński, Rekść, Rekuć, Rentfiński, Rezwic, Rętfiński, Rimsza, Rogowski, Rohoziński, Rojcewicz, Roman, Romaszka, Romaszko, Roycewicz, Rozdzwienicki, Rozmanik, Rykowski, Rymsz, Rymsza, Ryx, Rzadki. S Sachnowski, Sakel, Sakiel, Saltejewicz, Salewski, Samotycki, Samotyk, Sawojski, Scierski, Sczepiecki, Serbin, Sępieński, Sępiński, Siąski, Siciński, Sieczko, Siedleszczeński, Siedleszczyński, Siedliszczański, Siedliszczeński, Sieniawski, Sienkiewicz, Sierpski, Siezieniewski, Sięski, Sikorski, Skinder, Skorupa, Skorupka, Skorupko, Skumin, Sławaniewski, Sławicki, Sławiński, Sławoczyński, Sławoszyński, Słobodziński, Słobotski, Słotwiński, Słowacki, Słowaczyński, Słucki, Słupowski, Smoiski, Smojski, Sojkowski, Songin, Soroka, Soroko, Specymirski, Spicymirski, Spiner, Spławski, Srzechiński, Srzedzieński, Srzedziński, Stalkiewicz, Stancewicz, Stanczewicz, Staniewicz, Stanilewicz, Stanilewski, Stańczyk, Starowolski, Starzechowski, Staszkiewicz, Stawryłło, Stawryło, Stecewicz, Sterpejko, Stiiernski, Stirnski, Stiruski, Strejkowski, Streżowicz, Strubnica, Stryjkowski, Styrnski, Styrpejko, Styruski, Suchorowski, Sudnik, Swołyński, Sworski, Syćko, Syniewski, Szalamuński, Szalkiewicz, Szałkiewicz, Szaniecki, Szawernowski, Szczepicki, Szczepiecki, Szczypiecki, Szeński, Szott, Szpiner, Szredziński, Szuczewski, Szulakiewicz, Szuplewicz, Szwojnicki, Szymkiewicz, Szymkowicz. Ś Ścierski, Śledziewicz, Śniadecki, Śnieżko, Średziński, Śrzedziński, Świniarski, Świrski. T Talmont, Tarło, Tarnau, Tarnow, Tarnowski, Temruk, Tędziagolski, Tędziogolski, Tomkowicz, Tongin, Towgin, Towginowicz, Trojanowski, Trzcieński, Trzciński, Tułkowski, Tulikowski Tyszkiewicz. U Ulęzgęłło, Urak, Urbanowicz, Urbański, Ustarbowski. V Virion. W Wacławski, Wapczyński, Wardeski, Wardęski, Warnsdorf, Warszewicz, Wasilewicz, Wawpszewicz, Wawszewicz, Wedecki, Węcławski, Węsierski, Wiazewicz, Wiaziewicz, Wiażewicz, Wiąz, Wicki, Wiedecki, Wieroszemski, Wierozemski, Wierzbicki, Więcławski, Wilkowski, Wisiecki, Wiszacki, Witcki, Witski, Wodzicki, Wojakowski, Wojanowski, Wojniat, Wojnowski, Woliński, Wolski, Wołkowski, Wołodko, Wołodźko, Woronowicz, Wrzosek, Wyrowski, Wyrozembski, Wyrozemski, Wyrozębski, Wyrozęski, Wyrzykowski, Wyskocki, Wysocki. Z Zaborowski, Zaborski, Zabrzeziński, Zabrzeżański, Zacharewicz, Zacharowicz, Zajączkowski, Zawadzki, Zbirochowski, Zbiroski, Zbirowski, Ziembowski, Zienkowski, Zongołowicz, Zuroch, Zurowski, Zygmuntowicz. Ż Żagliński, Żagowicz, Żarski, Żebrowski, Żłobicki, Żodan, Żongołłowicz, Żuk, Żuławski, Żurawicki, Żurawski, Żurowski, Życzyński, Żyła, Żyłowski, Żyrawski, Żytowski

Зноскі

1. http://gajl.wielcy.pl/herby_nazwiska.php?lang=pl&herb=leliwa
2. Józef Szymański: Herby średniowiecznego rycerstwa polskiego. Warszawa: PWN, 1993, ss. 173–176. ISBN 83-01-09797-3.
3. Wincenty Balicki: Miasto Tarnów pod względem historycznym, statystycznym, topograficznym i naukowym. Tarnów: Józef Kärnstadt, 1831, s. 7.
4. Chodakowski Z. D., Maślanka J. Prace Komisji Historyczno-Literackiej PAN Oddz. w Krakowie. — Wrocław, 1965. — Wolumin 13. — S. 59.
5. A. Tomczak: Lustracja Województw wielkopolskich i kujawskich 1564-1565. T. 2. Bydgoszcz: 1963, s. 25.
6. Marek Derwich, Marek Cetwiński: Herby, legendy, dawne mity. KAW, 1989, s. 210. ISBN 83-03-01809-4.

Літаратура

• Пазднякоў В. Ляліва // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; маст. З. Э. Герасімовіч. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 236. — 792 с. — ISBN 985-11-0378-0 (т. 2), ISBN 985-11-0315-2.
• Bartosz Paprocki. Herby rycerstwa polskiego. — Krakow, 1584.
• Simon Okolski. Orbis Polonus. — Krakow, 1642. T.1-3.
• Ks. Kacper Niesiecki. Herby i familie rycerskie tak w Koronie jako y w W.X.L. — Lwow, 1728.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ляліва (герб)
• Ляліва (герб) на сайце Электронная энцыклапедыя «Вялікае Княства Літоўскае»