Карл XIII

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з імем Карл.

Карл XIII (шведск.: Karl XIII, Carl XIII; 7 кастрычніка 1748, Стакгольм, Швецыя — 5 лютага 1818, Стакгольм) — кароль Швецыі з 5 чэрвеня 1809 года, з 4 лістапада 1814 года таксама і кароль Нарвегіі (як Карл II, гл. шведска-нарвежская унія) з Гольштэйн-Готарпскай дынастыі.

Карл XIII
Carl XIII
16-ы кароль Шведаў, Готаў і Вендаў 5 чэрвеня 1809 — 5 лютага 1818
Папярэднік	Густаў IV Адольф
Пераемнік	Карл XIV Юхан
48-ы кароль Нарвегіі 4 лістапада 1814 — 5 лютага 1818 (пад імем Карл II)
Папярэднік	Крысціян Фрэдэрык
Пераемнік	Карл XIV Юхан
Нараджэнне	7 кастрычніка 1748(1748-10-07)[1][2][…] Стакгольм, Стакгольмскае обер-губернатарства[d], Швецыя
Смерць	5 лютага 1818(1818-02-05)[1][3][…] (69 гадоў) Стакгольм, Стакгольмскае обер-губернатарства[d], Швецыя[3][1]
Месца пахавання	Bernadotte crypt[d][4]
Род	Гольштэйн-Готарп[d]
Бацька	Адольф Фрэдрык[1]
Маці	Луіза Ульрыка Пруская[1]
Жонка	Едвіга Элізавета Шарлота Гольштэйн-Готарпская[1][5]
Дзеці	Карл Левенхільм[d], Карл Адольф Шведскі[d][6], Lovisa Hedvig of Sweden[d][6], Хрысціян Аўгуст Шлезвіг-Гальштэйн-Зондэрбург-Аўгустэнбургскі[d], Карл XIV Юхан і Gustaf Löwenhielm[d]
Веравызнанне	лютэранства
Манаграма
Званне	адмірал
Узнагароды
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Другі сын караля Адольфа Фрэдрыка, з 1772 года насіў тытул герцага Сёдэрманландскага.

Падчас руска-шведскай вайны 1788—1790 у чыне адмірала камандаваў шведскім флотам у Эландскай бітве 1789 года і (разам з братам, Густавам III) у Выбаргскай бітве 1790 года.

Захапляўся акультызмам. Пасля забойства брата 10 мая (дэ-факта з 13 сакавіка) 1792 года стаў рэгентам Швецыі (1792—1796) пры непаўналетнім пляменніку Густаве IV Адольфе і вёў даволі актыўную палітыку, у прыватнасці, прыязджаў у Пецярбург для перамоў аб шлюбе пляменніка з адной з унучак Кацярыны II^[7].

Пасля звяржэння Густава IV у 1809 годзе абвешчаны каралём Швецыі, але да таго часу ўжо запаў у прыдуркаватасць і рэальнага ўплыву на палітыку не аказваў. Фактычна ўлада была ў руках арыстакратыі, а пасля абрання спадчыннікам бяздзетнага караля ў 1810 годзе напалеонаўскага маршала Жана Бернадота, князя Пантэкорва — у гэтага апошняга з яго найбліжэйшых паплечнікаў. 6 чэрвеня 1809 года прынята канстытуцыя Швецыі («Форма кіравання»), якая дзейнічала да 1974, а таксама дзеючы дагэтуль (з папраўкай 1980 года) закон аб пераходзе ў спадчыну прастола. Пасля скону Карла XIII Бернадот уступіў на прастол як Карл XIV Юхан, заснаваўшы новую дынастыю.

Зноскі

1. Karl XIII — 1917.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971'></a>
2. Charles XIII // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
3. Hovförsamlingens kyrkoarkiv, Död- och begravningsböcker, SE/SSA/0007/F I/1 (1766-1853), bildid: C0054458_00130 Праверана 16 красавіка 2018.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q64166606'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q10478639'></a>
4. Olsson M. Riddarholmskyrkan - inventories and graves — 1937. — С. 420. Праверана 24 сакавіка 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q61765464'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q61723518'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q6027483'></a>
5. (unspecified title) Праверана 7 жніўня 2020.
6. Lundy D. R. The Peerage

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q67129259'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21401824'></a>
7. М. А. Пыляев. Старый Петербург

Літаратура

• Военная энциклопедия / Под ред. В. Ф. Новицкого и др. — СПб.: т-во И. В. Сытина, 1911—1915.

Спасылкі

• Карл XIII Шведскі // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.