Казахскі нацыянальны ўніверсітэт

Казахскі нацыянальны ўніверсітэт імя аль-Фарабі (каз.: Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті) — вядучая шматпрофільная вышэйшая навучальная ўстанова Казахстана.

Казахскі нацыянальны ўніверсітэт
каз.: Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq Ýnıversıteti
Заснаваны	1934
Студэнты	каля 20 000
Краіна	Казахстан[1]
Размяшчэнне	Алматы
Узнагароды
Сайт	kaznu.kz
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вядучая ўстанова сістэмы вышэйшай адукацыі Рэспублікі Казахстан, якая першая прайшла дзяржаўную атэстацыю і пацвердзіла права на ажыццяўленне адукацыйнай дзейнасці па ўсіх спецыяльнасцях і ўзроўнях.^[2] Лідар Генеральнага рэйтынгу ВНУ Казахстана, першы ў гісторыі краіны лаўрэат прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Казахстан «За дасягненні ў галіне якасці», дыпламант Прэміі Садружнасці Незалежных Дзяржаў за дасягненні ў галіне якасці прадукцыі і паслуг.^[2]

Універсітэт, будучы членам Міжнароднай Асацыяцыі універсітэтаў і сузаснавальнікам Еўразійскай Асацыяцыі універсітэтаў, першы сярод ВНУ Казахстана і краін Цэнтральнай Азіі падпісаў у г. Балонні Вялікую Хартыю Універсітэтаў, паспяхова прайшоў міжнародную сертыфікацыю на адпаведнасць сістэмы менеджменту якасці (СМЯ) патрабаванням міжнародных стандартаў ІСО 9000:2000 і атрымаў сведчанні найбуйнейшых сусветных сертыфікацыйных цэнтраў — Міжнароднай сертыфікацыйнай сістэмы IQNET.^[2]

Шматузроўневая сістэма адукацыі КазНУ ўключае: вышэйшую базавую адукацыю (бакалаўрыят), вышэйшую спецыяльную адукацыю, магістратуру і дактарантуру. Прыём у КазНУ ажыццяўляецца па дзяржаўных адукацыйных грантах і на дагаворнай аснове. Падрыхтоўка спецыялістаў ажыццяўляецца па больш як 180 спецыяльнасцях.

У складзе ўніверсітэта функцыянуе 16 факультэтаў, 67 кафедр, 32 навукова-даследчых інстытутаў і цэнтраў, тэхнапарк; працуюць больш за 2 тысячы прафесараў, дактароў, кандыдатаў навук і дактароў філасофіі, больш за 100 акадэмікаў найбуйнейшых акадэмій, больш за 40 заслужаных дзеячаў Рэспублікі Казахстан, каля 40 лаўрэатаў Дзяржаўных і імянных прэмій РК і 40 лаўрэатаў прэмій маладых вучоных, 47 стыпендыятаў дзяржаўных навуковых даследаванняў.^[2]

КазНУ ўключае таксама каледж, інстытут павышэння кваліфікацыі, 25 спецыялізаваных дысертацыйных саветаў па абароне доктарскіх дысертацый па 67 спецыяльнасцях. У навуковую інфраструктуру ўваходзяць таксама 11 цэнтраў.

Ва ўніверсітэце навучаюцца больш за 25 тысяч студэнтаў і магістрантаў па шматузроўневай сістэме вышэйшай прафесійнай адукацыі. Ажыццяўляецца супрацоўніцтва з 418 найбуйнейшымі міжнароднымі ВНУ свету па рэалізацыі сумесных міжнародных праграм навучання, абмену студэнтаў і правядзення стажыровак.^[2]

Па выніках даследавання міжнароднага рэйтынгавага агенцтва QS World University Rankings КазНУ ў 2022 навучальным годзе заняў 150 месца сярод універсітэтаў свету.^[3] У рэйтынгу QS University Rankings па краінах Усходняй Еўропы і Цэнтральнай Азіі (QS University Rankings EECA 2016), КазНУ заняў 11 месца з 200.^[4] У абодвух рэйтынгах КазНУ атрымаў самую высокую адзнаку сярод усіх ВНУ Казахстана і Цэнтральнай Азіі.

Гісторыя

Казахскі дзяржаўны ўніверсітэт (КазДУ) быў адкрыты 15 студзеня 1934 года. 19 студзеня 1934 года ў будынку былой Верненскай гімназіі (вул. Казыбек бі, 18, былая Савецкая) прыступілі да заняткаў 54 студэнты, у тым ліку 32 — фізіка-матэматычнага і 22 — біялагічнага факультэтаў.^[5]

Пасля дадатковага набору ў лютым-сакавіку 1934 года колькасць студэнтаў узрасла да 94, з якіх 48 былі казахамі. Вучэбную і навуковую працу праводзілі 25 выкладчыкаў, у тым ліку 5 прафесараў, 10 — дацэнтаў.^[6]. У верасні 1934 года былі праведзены першыя ўступныя іспыты на хімічным факультэце.^[2]

2 снежня 1934 года ўніверсітэту было прысвоена імя Кірава С. М.^[7]

У 1937 годзе быў створаны першы гуманітарны факультэт — факультэт замежных моў; праз год філалагічны факультэт. У станаўленні ўніверсітэта аказалі дапамогу ВНУ Масквы, Ленінграда, Казані, Украіны. Сюды прыехалі працаваць Малюкоў І. Д., Сакольскі Дз. У.  (руск.) з МДУ, Персідскі К. П.  (руск.) з Казанскага ўніверсітэта і іншыя навукоўцы.^[8]

У гады Вялікай Айчыннай вайны 287 студэнтаў і супрацоўнікаў (у тым ліку 135 добраахвотнікаў) пайшлі на фронт. Студэнт Папоў А. Р.  (руск.) удастоены звання Героя Савецкага Саюза. У памяць аб загінуўшых у баях за радзіму ў навучальным корпусе № 4 збудаваны мемарыял «Слава». У гады вайны ва ўніверсітэце працавалі эвакуяваныя ў Алма-Ату член-карэспандэнт АН СССР Думанскі А. У.  (руск.), Догель В. А. і іншыя навукоўцы.

Падчас станаўлення ўніверсітэта ў 1930-х — 1940-х гадах з КазДУ была звязана педагагічная дзейнасць такіх значных вучоных таго часу, як Аўэзаў М. А., Тажыбаеў Т. Т.  (руск.), Казлоўскі М. Ц., Персідскі К. П.  (руск.), Дамброўскі Б. А.  (руск.), Бекмаханаў Е. Б.  (руск.), Булатаў С. Я., Нейштат С. А., Ісмаілаў Е. С.  (руск.), Хусаінава М. З. і іншых вядомых навукоўцаў і грамадскіх дзеячаў.

У 1941 годзе на базе Казахскага камуністычнага інстытута журналістыкі было створана аддзяленне журналістыкі філалагічнага факультэта. Пасля цяжкіх гадоў вайны пачалі адчыняцца новыя факультэты. У 1948 годзе адкрыліся гістарычны, геолага-геаграфічны, а потым эканамічны факультэты. У 1955 годзе на базе юрыдычнага інстытута адкрыўся юрыдычны факультэт, а з фізіка-матэматычнага ўтварыліся 2 факультэты — фізічны і матэматычны. У 1963 годзе на базе эканамічнага факультэта КазДУ быў створаны «Алма-Ацінскі інстытут народнай гаспадаркі» (АІНГ),^[9] вядомы як Універсітэт «Нархоз»  (руск.).

У 1968 годзе ва ўніверсітэце арганізаваны філасофска-эканамічны факультэт і факультэт журналістыкі.^[8]

У 1971 годзе ўніверсітэт узнагароджаны ордэнам Працоўнага Чырвонага Сцяга.

У 1991 годзе ўніверсітэту прысвоена імя аль-Фарабі.

9 студзеня 1993 года ўніверсітэту прысвоены статус дзяржаўнай нацыянальнай вышэйшай навучальнай установы.^[7]

У 2009 годзе Казахскі нацыянальны ўніверсітэт імя Аль-Фарабі патрапіў у спіс лепшых вышэйшых устаноў у свеце па версіі прэстыжнага рэйтынгу універсітэтаў «Таймс». Увайшоў у спіс 600 лепшых ВНУ з агульнай колькасці ўдзельнікаў, якіх 16000. Ва ўніверсітэце на момант траплення ў рэйтынг вучылася звыш 20 тысяч студэнтаў з розных краін блізкага і далёкага замежжа.^[10]

У 2014 годзе агенцтва «Эксперт РА» прысвоіла ўніверсітэту рэйтынгавы клас «С», які азначае «высокі ўзровень» падрыхтоўкі выпускнікоў.^[11]

Факультэты

На дадзены момант у КазНУ існуе 16 факультэтаў:^[12]

• Факультэт геаграфіі і прыродакарыстання
• Факультэт біялогіі і біятэхналогіі
• Фізіка-тэхнічны факультэт
• Механіка-матэматычны факультэт
• Факультэт хіміі і хімічнай тэхналогіі
• Факультэт філалогіі, літаратуразнаўства і сусветных моў
• Факультэт журналістыкі
• Факультэт інфармацыйных тэхналогіі
• Факультэт гісторыі, археалогіі і этналогіі
• Факультэт філасофіі і паліталогіі
• Вышэйшая школа эканомікі і бізнесу
• Юрыдычны факультэт
• Факультэт усходазнаўства
• Факультэт міжнародных адносін
• Факультэт даўніверсітэцкай адукацыі
• Факультэт медыцыны і грамадскага аховы здароўя

Рэктары

Рэктары КазНУ^[5][13]:

• Фёдар Трафімавіч Аліхаў (1934—1940)
• Іван Купрыяновіч Лук’янец  (руск.) (1940—1947)
• Тулеген Тажыбаевіч Тажыбаеў  (руск.) (1948—1953)
• Аскар Закар’евіч Закарын  (руск.) (1953—1955)
• Цемірбай Байбусынавіч Дарканбаеў  (руск.) (1955—1961)
• Аскар Закар’евіч Закарын  (руск.) (1961—1970)
• Умірбек Арысланавіч Джалдасбекаў  (руск.) (1970—1986)
• Едзіл Ергажаевіч Ергожын  (руск.) (1986—1988)
• Мейрхан Мубаракулы Абдыльдзін  (руск.) (1988—1991)
• Купжасар Нарыбаевіч Нарыбаеў  (руск.) (1991—2001)
• Талеген Абдзісагіевіч Кажамкулаў  (руск.) (2001—2008)
• Бакытжан Турсынавіч Жумагулаў  (руск.) (2008—2010)
• Галімкаір Мутанавіч Мутанаў  (руск.) (2010—2021)^[14]
• Жансеіт Кансеітавіч Туймебаеў  (руск.) (з 05.02.2021)

Зноскі

1. Directory of Open Access Journals — 2003.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1227538'></a>
2. [веб-сайт Казахский национальный университет имени аль-Фараби] (нявызн.). www.kaznu.kz.
3. Al-Farabi Kazakh National University (нявызн.). Top Universities (16 ліпеня 2015). Архівавана з першакрыніцы 12 мая 2016. Праверана 1 мая 2016.
4. QS University Rankings: EECA 2016 (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 16 сакавіка 2016. Праверана 8 красавіка 2017.
5. История университета | Казахский национальный университет им. аль-Фараби (нявызн.). www.kaznu.kz. Архівавана з першакрыніцы 29 снежня 2022. Праверана 29 снежня 2022.
6. [веб-сайт история факультета] (нявызн.). https://www.kaznu.kz/ru/15504/page/.
7. Казахский национальный университет // Казахстан. Национальная энциклопедия. — Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. — Т. III. — ISBN 9965-9746-4-0. (CC BY-SA 3.0)
8. Алма-Ата. Энциклопедия. Гл.редактор Козыбаев М. К. — Алма-Ата, Гл. ред. Казахской Советской энциклопедии, 1963.
9. Казахский экономический университет // Казахстан. Национальная энциклопедия. — Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2005. — Т. III. — ISBN 9965-9746-4-0. (CC BY-SA 3.0)
10. Казахский национальный университет имени аль-Фараби (Алматы, Казахстан) (нявызн.). iacis.ru. Архівавана з першакрыніцы 1 кастрычніка 2020. Праверана 23 ліпеня 2021.
11. Рейтинг высших учебных заведений стран СНГ
12. Факультеты | Казахский национальный университет им. аль-Фараби (нявызн.). www.kaznu.kz. Архівавана з першакрыніцы 29 снежня 2022. Праверана 29 снежня 2022.
13. Ректоры | Казахский национальный университет им. аль-Фараби (нявызн.). www.kaznu.kz. Архівавана з першакрыніцы 29 снежня 2022. Праверана 29 снежня 2022.
14. Казинформ. Ректором КазНУ им.аль-Фараби назначен Галимкаир Мутанов (нявызн.). Архівавана з першакрыніцы 26 чэрвеня 2020. Праверана 23 чэрвеня 2020.