Смалёўка ляскаўка

Смалёўка ляскаўка^[3] (Siléne vulgáris) — шматгадовая травяністая расліна, від роду Смалёўка (Silene) сямейства Гваздзіковыя (Caryophyllaceae).

Смалёўка ляскаўка
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя[1] Клас:  Двухдольныя[2] Парадак:  Гваздзікакветныя Сямейства:  Гваздзіковыя Падсямейства:  Caryophylloideae Трыба:  Sileneae Род:  Смалёўка Падрод:  Behenantha Секцыя:  Behenantha Від:  Смалёўка ляскаўка
Міжнародная навуковая назва
Silene vulgaris (Moench) Garcke (1869)
Сінонімы
#Сінонімы
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   20142 NCBI   42043 EOL   581986 GRIN   t:105074 IPNI   158668-1 TPL   kew-2487840

Назва

Першапачаткова расліна была апісана Конрадам Мёнхам, у працы Methodus plantas horti botanici et agri Marburgensis: a staminum situ describendi (1794) пад назвай Behen vulgaris. Назва, якую цяпер прызнаюць сапраўднай, была апублікавана ў 1869 годзе ў дзевятым выданні працы Flora von Nord- und Mittel-Deutschland  (ісп.). Вядома вялікая колькасць сінонімаў, некаторыя з іх:

• Silene cucubalus Wibel,
• Silene inflata (Salisb.) Sm.,
• Silene latifolia (Mill.) Rendle et Britt.,
• Silene behen (L.) Ikonn.^[4]

Беларускія назвы: ляскаўка, ласкавіца, ласкаўка, лускавіца, лускаўка^[5], калетнік, ландыш белы, луснец^[6], звончык^[7][8], заячча капуста, заеччы мак, скрыпушка^[9].

Распаўсюджанне

Расліна распаўсюджана ў Еўропе, Малой і Сярэдняй Азіі, на Каўказе, у Гімалаях, Манголіі, Японіі, Паўночнай Амерыцы і Паўночнай Афрыцы. Шырока распаўсюджаная на ўсёй тэрыторыі Расіі, акрамя арктычных і паўднёвых пустынных раёнаў.

Расце па лугах, узлесках, палянах, у светлых лясах, на высечках, пустках, абочынах дарог, па канавах; часцей сустракаецца на прырэчных лугах, пераважна ў паўднёвых абласцях засмечвае пасевы хлебных злакаў.

Біялагічнае апісанне

Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 40-100 см, голая, з прамым сцяблом. Лісце ланцэтнае або яйкападобна-ланцэтнае, даўжынёй да 10 см і шырынёй да 30 мм; шызае; ніжнія звужаныя ў кароткі хвосцік.

Кветкі на кароткіх кветаножках. Чашачка ўздутая, голая, даўжынёй 13-18 мм і шырынёй 7-10 мм, з 20 жылкамі. Пялёсткі ў 1,5—2 разы даўжэй чашалісцікаў, белыя, з рассечаным адгінам. Плод — шарападобная каробачка. Цвіце ў чэрвені—верасні, плоданасіць з ліпеня. Карані кароткія, не галінастыя. Лёгка вырываюцца з зямлі.

Выкарыстанне

Парасткі смалёўкі выкарыстоўваюцца ў міжземнаморскай кухні: на паўночна-усходзе Італіі — у рызота, у Ла-Манчы  (руск.) — для запраўкі т. зв. «удовага гаспача  (руск.)» (gazpacho viudo).

Зноскі

1. Ужываецца таксама назва Пакрытанасенныя.
2. Пра ўмоўнасць аднясення апісанай у гэтым артыкуле групы раслін да класа двухдольных гл. артыкул «Двухдольныя».
3. Киселевский А. И. Латино-русско-белорусский ботанический словарь. — Мн.: «Наука и техника», 1967. — С. 122. — 160 с. — 2 350 экз. — у крыніцы пад назвай Silene cucubalus Wibel
4. Silene vulgaris: звесткі пра назву таксона на сайце The Plant List (version 1.1, 2013). (англ.) (Праверана 29 сакавіка 2015)
5. Federowski M. Lud Bialoruski na Rusi litewskiej. Krakow, I, 1897
6. Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
7. Анненков Н.  (руск.) Ботанический словарь, Спб, 1878
8. Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927
9. Шатэрнік М. В. Краёвы слоўнік Чэрвеньшчыны. Мінск, 1929

Літаратура

• Silene inflata // Ботанический словарь / сост. Н. И. Анненков. — СПб.: Тип. Имп. АН, 1878. — XXI + 645 с.
• Губанов И. А., Киселёва К. В., Новиков В. С., Тихомиров В. Н. 557. Silene vulgaris (Moench) Garcke [S. cucubalus Wibel, S. inflata (Salisb.) Smith, S. latifolia (Mill.) Rendle et Britt., Oberna behen (L.) Ikonn.] — Смолёвка обыкновенная, или Хлопушка // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3-х томах. — М.: Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл, 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные: раздельнолепестные). — С. 166. — ISBN 9-87317-128-9.
• Silene L. — Смолевка // Определитель высших растений Беларуси (руск.) / Под ред. В. И. Парфёнова. — Мн.: Дизайн Про, 1999. — С. 68—69, 75—76. — 472 с. — 1 000 экз. — ISBN 985-6182-78-6.

Спасылкі

• Хлопушка обыкновенная: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)