Аўстрыйская партыя свабоды

Аўстрыйская партыя свабоды (АПС) (Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ)), аўстрыйская палітычная партыя, раней асацыявалася з імем яе лідара Ёрга Хайдэра, які ўжо не з’яўляецца членам гэтай партыі. Сёння яе ўзначальвае Хайнц-Хрысціян Штрахе. АПС лічыцца папулісцкай партыяй, якую часта таксама адносяць да так званых еўранацыяналістычным партый. Яна выступае за ўзмацненне кантролю над іміграцыяй, барацьбы са злачыннасцю і ўсялякую падтрымку сям’і. У красавіку 2005 г. Ёрг Хайдэр і іншыя кіраўнікі партыі пакінулі яе, стварыўшы новую партыю — Альянс за будучыню Аўстрыі.

Freiheitliche Partei Österreichs (FPÖ)
ням.: Freiheitliche Partei Österreichs
Лідар	Хайнц-Крысціян Штрахе
Заснавальнік	Anton Reinthaller[d]
Дата заснавання	25 сакавіка 1949 (VdU) 7 красавіка 1956 (FPO)
Штаб-кватэра	Вена
Краіна	Аўстрыя
Ідэалогія	правы нацыянал-кансерватызм, нацыянал-лібералізм (раней)
Інтэрнацыянал	Patriots.eu[d] Patriots for Europe[d]
Маладзёжная арганізацыя	Q2153500?
Месцаў у Нацыянальратэ	34 з 183
Месцаў у Бундэсраце	4 з 62
Месцаў у Еўрапарламенце	2 з 19
Постаці	члены партыі ў катэгорыі (1 чал.)
Сайт	http://www.fpoe.at
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Аўстрыйская партыя свабоды сыходзіць сваімі каранямі ў ліберальна-нацыяналістычны пангерманскі рух. Пры стварэнні партыі ў яе ўвайшлі прадстаўнікі некалькіх партый Першай Рэспублікі (1918—1938) — Landbund і Партыя вялікага германскага народа. Яе непасрэдным папярэднікам стала Федэрацыя незалежных, распалася ў выніку ўнутраных канфліктаў. Хоць шматлікія прыхільнікі АПС былі былымі нацыстамі, яе статус трацейскай палітычнай сілы апынуўся прывабным для тых, каму не даспадобы былі клерыкалізм Аўстрыйскай народнай партыі і левізна аўстрыйскіх сацыял-дэмакратаў (якія ў той час яшчэ называліся «сацыялістамі»). У наступныя дзесяцігоддзі ў лік яе прыхільнікаў увайшлі антыклерыкальна настроеныя лібералы, прадстаўнікі дзелавых кругоў, прыхильнікі ліберальнай эканомікі, і германскія нацыяналісты, некаторыя з якіх захавалі сімпатыі да нацыстаў. Гэта не замінала іншым партыям у выпадку неабходнасці супрацоўнічаць з АПС. У 1986 кіраўніцтва ў партыі пры падтрымцы яе вельмі нацыяналістычнага крыла захапіў ультраправы палітык Ёрг Хайдэр.

Аўстрыйская партыя свабоды пры Ёрге Хайдэры

Ёрг Хайдэр узначальваў АПС у перыяд з 1986 г. і 2001 г. Амаль адразу ж ён стаў адным з самых супярэчлівых еўрапейскіх палітыкаў — галоўным чынам гэта было злучана з яго сумніўнай інтэрпрэтацыяй нацысцкага мінулага Аўстрыі. У 1970 ён узначаліў моладзевую арганізацыю АПС. Тады ён яшчэ лічыўся лібералам. Быўшы дэпутатам аўстрыйскага парламента ад Карынтыі, ён заваяваў вядомасць і папулярнасць сваімі выступамі супраць лінгвістычных прывілеяў славенскай меншасці. Пад яго кіраўніцтвам АПС прыцягнула пратэстныя галасы, а таксама галасы тых выбаршчыкаў, якія не жадалі асацыявацца з іншымі буйнымі партыямі. Сумесь папулізму і крытычных выказванняў агрэсіўнага лідара партыі ў адрас кіраўнічай эліты з гадамі прыводзілі да росту папулярнасці АПС сярод электарата. На парламенцкіх выбарах 1999 г. яна атрымала каля 27 % галасоў. Яшчэ ў 1989 г. Ёрг Хайдэр упершыню стаў губернатарам Карынтыі, але ў 1991 быў змушаны сысці ў адстаўку пасля заявы пра тое, што Трэці Рэйх больш эфектыўна забяспечваў занятасць, чым аўстрыйскі кааліцыйны ўрад пачатку 1990-х гг. У 1999 г. ён ізноў заняў гэты пост і з тых часоў утрымліваў яго. У 1993 г. з партыі сышлі апошнія прыхільнікі ліберальных поглядаў, што стварылі новую партыю — Ліберальны форус. Пасля гэтага расколу АПС пакінула Ліберальны Інтэрнацыянал, месца ў якім заняў Ліберальны форум. Большасць аўстрыйскіх назіральнікаў лічаць Ёрга Хайдэра не закаранелым нацыяналістам, якім яго часам уяўляюць за межамі краіны, а хутчэй, папулістам, які часам гуляе на шавіністычных настроях публікі для прыцягнення дадатковых галасоў. Аднак, акрамя папулісцкай групы вакол яго асобы, у партыі існуе яшчэ шматлікае нацыяналістычнае крыло, якое выяўляе неадназначнае стаўленне да нацысцкага мінулага Аўстрыі.

Аўстрыйская партыя свабоды ў кааліцыйным урадзе

На парламенцкіх выбарах 1999 г. АПС атрымала рэкордныя вынікі — 27 % галасоў; пры гэтым яна нават на 400 галасоў апярэдзіла Аўстрыйскую народную партыю, якая да гэтага ніколі на агульнанацыянальных выбарах не апускалася ніжэй другога месца. У пачатку 2000 г. АПС увайшла малодшым партнёрам у кааліцыйны ўрад з Аўстрыйскай народнай партыяй пад кіраўніцтвам Вольфганга Шусэля. Калі б кіраўніцтва АПС не пашло на гэта, то Аўстрыйская народная партыя засталася б у кааліцыі з сацыял-дэмакратамі. Удзел АПС у аўстрыйскім урадзе выклікала буру абурэння і ў самой Аўстрыі, і за мяжой. Часткі ўрадаў астатніх 14 краін ЕС прынялі рашэнне спыніць супрацоўніцтва з урадам Аўстрыі: упершыню пасля 1945 г. у Заходняй Еўропе была парушана свайго роду забарона на ўступ ва ўрадавыя кааліцыі з партыямі, якія маюць імідж праваэкстрэмісцкіх. Некалькі месяцаў лідары іншых краін адмаўляліся вітацца за руку і мець зносіны з членамі кабінета Вольфганга Шусэля. Неўзабаве, аднак, прыйшло разуменне, што такія меры з’яўляюцца контрпрадуктыўнымі, і ўжо летам 2000 г. былі адноўлены звычайныя адносіны ўнутры ЕС, нягледзячы на тое, што кааліцыя Аўстрыйскай народнай партыі і АПС працягвала існаваць. У лютым 2000 г. Ёрг Хайдэр афіцыйна сышоў у адстаўку з паста лідара АПС — нібы для таго, каб супакоіць замежных крытыкаў, хоць усім было зразумела, што ён заставаўся ў кіраўніцтве партыі. У той жа час ён захаваў за сабой пост губернатара Карынтыі. Сам палітык выказваў бачную незадаволенасць сітуацыяй, паколькі, не маючы больш магчымасці крытыкаваць урад, АПС пачала губляць галасы на рэгіянальных і мясцовых выбарах. Унутрапартыйныя рознагалоссі прывялі да таго, што тры вядучыя члены кабінета падалі ў адстаўку. На парламенцкіх выбарах у лістападзе 2002 г. Аўстрыйская народная партыя атрымала поўную перамогу, набраўшы 42,27 % галасоў. АПС жа за тры гады зменшыла свае паказчыкі ці ледзь не ўтрая, атрымаўшы толькі 10,16 %. Зменшыўшы агульны лік дэпутацкіх мандатаў са 104 (52+52) да 97 (79+18), Аўстрыйская народная партыя і АПС, аднак, захавалі сваю ўрадавую кааліцыю. Новыя страты для АПС прынеслі рэгіянальныя выбары ў верасні 2003 г. — тут упершыню Аўстрыйская партыя зялёных заваявала больш галасоў, чым АПС. На выбарах у Еўрапарламент у чэрвені 2004 г. АПС скацілася ўжо да 6 % галасоў. Толькі ў Карынтыі на зямельных выбарах 7 сакавіка 2004 г. АПС паказала добрыя вынікі — 42,5 % галасоў. Хутчэй за ўсё, гэта поспех быў звязаны з асабістай харызмай Ёрга Хайдэра, якая страціла сваю прывабнасць для астатняй краіны.

Раскол партыі і сыход Ёрга Хайдэра

У пачатку 2005 г. унутры АПС разгарэўся канфлікт паміж папулісцкімі і нацыяналістычнымі фракцыямі. Уплыў партыі ў складзе ўрадавай кааліцыі настолькі аслаб, што канцлер Вольфганг Шусэль стаў галоўным чынам праводзіць палітыку, якая адпавядае поглядам яго ўласнай партыі. 4 красавіка 2005 г. група бачных членаў АПС (уключаючы Ёрга Хайдэра, яго сястру і старшынюУрсулу Хаубнер, намесніка федэральнага канцлера Хуберта Горбаха і большасць парламенцкай фракцыі) выйшлі з партыі і стварыла новую пад назвай Альянс за будучыню Аўстрыі. Рэгіянальныя арганізацыі АПС апынуліся расколатымі. Партыйная арганізацыя АПС у Карынтыі цалкам перайшла ў новую партыю. Тым часам Вольфганг Шусэль неадкладна адмовіўся ад кааліцыі з АПС і перайшоў да супрацоўніцтва з Альянсам за будучыню Аўстрыі. 23 красавіка 2005 г. новым старшынёй АПС быў абраны Хайнц-Хрысціян Штрахе. 2 кастрычніка 2005 г. адбыліся першыя зямельныя выбары (у Штырыі), на якіх Альянс за будучыню Аўстрыі супернічаў з АПС. Апошняя страціла ўсе месцы ў мясцовым ландтаге, але пры гэтым заваявала амаль у тры разы больш галасоў (4,6 %), чым Альянс за будучыню Аўстрыі (1,7 %). Праз тыдзень у Бургенландзе яна атрымала толькі 5,7 % галасоў (Альянс за будучыню Аўстрыі сваіх кандыдатаў тут не выстаўляў). У той жа час АПС паказала добрыя вынікі на выбарах у ландтаг Вены 23 кастрычніка, дзе кампанія Хайнца-Хрысціяна Штрахе праходзіла пад лозунгамі абмежавання іміграцыі. АПС атрымала тут 14,9 % галасоў (раней у яе тут было звыш 20 %), тады як апошні быў змушаны здавольвацца толькі 1,2 %. У выніку Альянс за будучыню Аўстрыі зараз прадстаўлены практычна толькі ў ландтаге Карынтыі і на федэральным узроўні, дзе ён уваходзіць ва ўрад. Чакаецца, што зараз, за выключэннем Карынтыі, Хайнц-Хрысціян Штрахе зможа згуртаваць пад сваімі сцягамі ўсе правыя сілы Аўстрыі.