Альжбета Магдалена Пузына

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Альжбета з Агінскіх.

Альжбета Магдалена Пузына (у дзявоцтве Агінская; 1700 — 1767, Лучай) — вялікалітоўская грамадская дзяячка, мецэнатка.

Альжбета Агінская
Альжбета Пузына з Агінскіх
Герб «Агінскі»
Нараджэнне	каля 1700
Смерць	21 лістапада 1767(1767-11-21)[1] Лучай, Ашмянскі павет, Віленскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая
Род	Агінскія
Бацька	Рыгор Антоні Агінскі
Маці	Тэафіла з Чартарыйскіх[d]
Муж	Казімір Гелгуд[d] і Антоні Міхал Пузына[1]
Дзеці	3 дачкі
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Паходзіла са старэйшай княжацкай лініі роду Агінскіх герба ўласнага, дачка Рыгора Антонія, гетмана польнага літоўскага, і Тэафіліі з Чартарыйскіх.

Атрымала добрую адукацыю. У сваім Лучайскім маёнтку арганізавала астранамічныя назіранні для вызначэння геаграфічнага становішча.

Заснавала астранамічную абсерваторыю ў Вільні і падтрымлівала яе матэрыяльна. У 1755 годзе на гэтыя мэты ахвяравала значныя сумы, а ў 1766 годзе ўклала сродкі, працэнты з якіх у памеры 6000 злотых штогод пералічваліся на патрэбы Віленскай акадэміі. Апроч таго, ахвяравала 3000 злотых наяўнымі. Каб атрымаць гэтыя сумы, прадала свае маёнткі ў Сандамірскім ваяводстве. Ахвяраваныя грошы пайшлі на закупку астранамічных прылад у Англіі^[2].

У 1766 годзе заснавала пры касцёле ў Лучаі дом для місіі езуітаў. Апроч таго, адпісала місіі значную суму грошай і перадала манахам два плошчы для будовы дома і новага касцёла ў гонар Св. Тадэвуша Апостала. Генерал ордэна езуітаў В. Рычы ў гонар шчодрай фундатаркі ўвёў адмысловыя малітвы ва ўсім ордэне.

У культуры

Адам Міцкевіч увасобіў Альжбету Пузыну ў сваёй паэме «Пан Тадэвуш». Адзін з герояў твора — пан Падкаморы — наступным чынам распавядаў пра часы свайго навучання ў Віленскай езуіцкай акадэміі:

…Я сам у курсе Астранамічных ведаў быў у бурсе Галоўнай школы ў Вільні. Там за сродкі Пузынінай, багатай патрыёткі, Мы мелі тэлескоп (усе выдаткі Былі збалансаваны за падаткі З двухсот двароў халопскіх — з рук у рукі), Падтрымлівала пані храм навукі. Арыгінальны тэкст (польск.)   Waścine o gwiazdach gadanie Jest tylko echem tego, co słyszałeś w szkole. Ja o cudzie - prostaków poradzić się wolę. I ja astronomiji słuchałem dwa lata W Wilnie, gdzie Puzynina, mądra i bogata Pani, oddała dochód z wioski dwiestu chłopów

Сям’я

Першым мужам быў Казімір Гелгуд, які памёр да 1722 года.

Другім разам пабралася шлюбам з Антоніем Пузынам, сынам Андрэя, кашталяна менскага, і Ефрасінні з Хжанстоўскіх. Мела з ім 3 дачкі.

Партрэты

Існуе шэраг партрэтаў Альжбеты Пузыны: адзін з іх захоўваўся ў Лучайскім касцёле, але да нашага часу яго перавезлі ў Віцебскі мастацкі музей (1992). Яшчэ два партрэты вядомай мецэнаткі захоўваліся ў Віленскай абсерваторыі: у маладым і сталым веку (абодва цяпер у Літоўскім мастацкім музеі); а над галоўным уваходам змяшчаўся барэльеф з яе партрэтам і манаграмай. Апроч таго, у аддзеле гравюраў музея старажытнасцей у Вільні меўся партрэт А. Пузыны з лацінскім надпісам, у якім выказвалася ўдзячнасць езуіцкага калегіума.

Галерэя

• Іканаграфія Альжбеты Пузыны з Агінскіх
• 
  І. Эгельфельдэр, XVIII стагоддзе
• 
  І. Эгельфельдэр, каля 1751
• 
  Невядомы мастак, XVIII стагоддзе
• 
  Невядомы мастак, XVIII—XIX стагоддзі

Зноскі

1. Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego : spisy. T. 9, Województwo mścisławskie XVI-XVIII wiek / пад рэд. А. Рахуба — Warszawa: 2019. — С. 78. — ISBN 978-83-65880-76-5

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q121092284'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q11686050'></a>
2. Павел Чудук. Паставы на мяжы вякоў(недаступная спасылка) // «Туризм и Отдых» № 41, 2006.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Альжбета Магдалена Пузына
• Эльжбета Агінская-Пузына (нявызн.). Westki.info (10 сакавіка 2011).(недаступная спасылка)
• Эльжбета Пузыніна (Агінская) (нявызн.)(недаступная спасылка). Сайт Паставаў (10 сакавіка 2011). Архівавана з першакрыніцы 4 сакавіка 2016. Праверана 25 красавіка 2020.