Ян Чачот
беларускі і польскі паэт / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ян Анто́ні Чачо́т (6 ліпеня (17 ліпеня) 1796[3], в. Малюшычы Навагрудскага павета Слонімскай губерні, цяпер Карэліцкі раён, Гродзенская вобласць — 11 (23) жніўня 1847, Друскенікі, цяпер Друскінінкай, Літва; Псеўданім: Tłumacz Piosnek wieśniaczych z nad Niemna i Dźwiny; Крыптанімы: Jan Cz…t; Jan Cz…tt; F. Kol…) — беларускі[4][5] і польскі паэт , драматург , перакладчык, фалькларыст, мовазнавец.
Ян Чачот | |
---|---|
| |
Асабістыя звесткі | |
Імя пры нараджэнні | Ян Антоні Чачот |
Псеўданімы | Tłumacz Piosnek[1] |
Дата нараджэння | 24 чэрвеня 1796(1796-06-24)[2] |
Месца нараджэння | |
Дата смерці | 23 жніўня 1847(1847-08-23) (51 год) |
Месца смерці | |
Пахаванне | |
Грамадзянства | |
Бацька | Тадэвуш Чачот |
Маці | Клара з Гасіцкіх |
Альма-матар | |
Месца працы | |
Прафесійная дзейнасць | |
Род дзейнасці | драматург, перакладчык, паэт, фалькларыст, пісьменнік, этнограф |
Кірунак | рамантызм |
Жанр | верш, балада, песня |
Мова твораў | беларуская, польская |
Подпіс | |
Творы ў Вікікрыніцах | |
Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Цытаты ў Вікіцытатніку |
Сабраў каля тысячы аўтэнтычных беларускіх народных песень і выдаў іх у шасці зборніках «Сялянскіх песень…» у перакладзе на польскую мову, восьмую частку з якіх апублікаваў у беларускім арыгінале[6]. У сваёй прадмове да «Сялянскіх песень з-над Нёмана і Дзвіны» 1846 годзе ён зрабіў нарыс граматычных асаблівасцей беларускай мовы і ўпершыню паставіў пытанне аб прынцыпах будучага «крывіцкага» правапісу[7]. У баладнай творчасці Янам Чачотам было адлюстравана дванаццаць паданняў і народных казак, а таксама дзесяць матываў з народных вераванняў і звычаяў[8]. Пазнейшыя збіральнікі народнай творчасці (А. Кіркор, І. Насовіч, П. Шэйн) у сваіх зборніках актыўна публікавалі запісаны Янам Чачотам фальклорны матэрыял, пры гэтым не заўсёды пазначаючы крыніцу прыведзеных тэкстаў[9].
Яго руплівая дзейнасць па збіранні беларускага фальклору і спробы ўнармавання беларускай граматыкі, паводле польскіх і беларускіх даследчыкаў, з’яўляюцца досвіткам беларускага нацыянальна-культурнага адраджэння[10][11]. У пераважнай большасці выпадкаў паэт называе беларускую мову «славянакрывіцкай мовай» альбо «крывіцкім дыялектам»[12]. Ужыванне Янам Чачотам у мастацкіх творах выразаў «Белая Русь» і «па-руску пяём» заўважыў яшчэ беларускі мовазнавец Леў Цвяткоў[13].
Вершы паэта актыўна ставіліся на музыку яго сучаснікам Станіславам Манюшкам: усяго на арыгінальныя тэксты і пераклады вусна-паэтычных твораў Яна Чачота кампазітар напісаў 22 песні, болей, чым на словы любога іншага аўтара[14].