Удзельнік:Plaga med/Чорная смерць
From Wikipedia, the free encyclopedia
Чорная смерць (або Чорны мор ад лац.: Atra mors) — другая ў гісторыі пандэмія чумы, пік якой прыпаў на 1346—1353 гады, а паўторныя ўспышкі працягваліся аж да XIX стагоддзя. Ахвярамі хваробы сталі дзясяткі мільёнаў людзей: па розных ацэнках, ад хваробы загінула ад 30 % да 60 % насельніцтва Еўропы[⇨].
![]() | Увага! Наступны тэкст заснаваны на артыкуле Чорная смерць і арыгінальным артыкуле ru:Чёрная смерть. Пераклад перапрацоўваецца з дапамогай адмысловай мадэлі Chat-GPT Pro. Перад публікацыяй артыкул будзе вычытвацца і правярацца. Мадэль мае доступ да рознай адмысловай літаратуры па беларускай мове, тэрміналогіі, слоўнікаў і рэкамендацый па Вікіпедыі і беларускай мове. ![]() |
Чорная смерць | |
---|---|
![]() Распаўсюджанне чумы ў Еўропе і на Блізкім Усходзе ў 1346—1353 гадах | |
Хвароба | Бубонная і лёгачная чума |
Узбуджальнік | Чумная палачка |
Месца | Еўразія, Паўночная Афрыка |
Месца пачатку | Цянь-Шань[1] або пустыня Гобі |
Дата пачатку | 1346 |
Дата заканчэння | 1353 |
З вялікай імавернасцю, пандэмія пачалася ў Цэнтральнай або Усходняй Азіі[2][3][4][5][6]. Так, у 1338—1339 гадах непадалёк ад возера Ісык-Куль на тэрыторыі сучаснага Кыргызстана адбыўся ўсплёск смерцяў ад Чорнай смерці[7][8]. У Еўропу, з вялікай імавернасцю, чума прыйшла з паўночнага ўзбярэжжа Каспійскага мора, адкуль хвароба распаўсюдзілася на большую частку Еўразіі і Паўночнай Афрыкі[9].
Інфекцыйным агентам была чумная палачка Yersinia pestis, што пацвердзілі генетычныя даследаванні астанкаў ахвяр пандэміі[10]; тым не менш некаторыя даследчыкі вылучаюць альтэрнатыўныя тэорыі пра прыроду чорнай смерці[⇨].
Неэфектыўнасць сярэдневяковай медыцыны (англ.) (бел. і рэлігійных інстытутаў у барацьбе з чумой спрыялі адраджэнню язычніцкіх культаў і забабонаў[en], пераследу патэнцыйных «атрутнікаў» і «распаўсюджвальнікаў чумнога яду», а таксама ўсплёску рэлігійнага фанатызму і рэлігійнай нецярпімасці[⇨]. Чорная смерць пакінула каласальны след у гісторыі Еўропы, наклаўшы адбітак на эканоміку, псіхалогію, культуру і нават генетычны склад насельніцтва[⇨].