Сінан

Сінан (15 красавіка 1489, сяло Агырнас (блізу Кайсеры) — 17 ліпеня 1588, Стамбул) — адзін з самых вядомых асманскіх архітэктараў і інжынераў. Поўнае імя Абдульменнан аглу Сінанедзін Юсуф (турэцк.: Abdülmennan oğlu Sinaneddin Yusuf), вядомы таксама як Хаджа Мімар Сінан Ага (турэцк.: Hoca Mimar Sinan Ağa — спадар настаўнік архітэктар Сінан) і проста Мімар Сінай (турэцк.: Mimar Sinan — архітэктар Сінан). З 1538 года на пасадзе галоўнага асманскага архітэктара і інжынера праводзіў будаўнічыя працы пры султане Сулеймане I і яго пераемніках Сяліме II і Мурадзе III. Кіраваў узвядзеннем грамадзянскіх збудаванняў — мячэцей, мусульманскіх пачатковых школ (мектэбаў), акведукаў, а таксама ўмацаванняў, мастоў і перапраў у ваенных паходах султанаў. Спраектаваў знакамітыя лазні Раксаланы і яе маўзалей. Вучань Сінай Седефкар Мехмет Ага стаў аўтарам праекта Блакітнай мячэці ў Стамбуле, іншыя вучні праектавалі Стары мост у Мостары (Боснія і Герцагавіна), а другі вучань, сірыйскі архітэктар Устада Іса Хан, праектаваў Тадж-Махал у імперыі Вялікіх Маголаў.

Сінан
турэцк.: Mimar Sinan араб. قوجه معمار سنان آغا‎‎
Род дзейнасці	архітэктар
Дата нараджэння	каля 1490[1]
Месца нараджэння	Агырнас[d], Melikgazi[d], Правінцыя Кайсеры, Турцыя[2]
Дата смерці	17 ліпеня 1588(1588-07-17)[2]
Месца смерці	Канстанцінопаль, Асманская імперыя[2]
Месца пахавання	Канстанцінопаль
Жонка	Fatma Nur[d]
Аўтограф
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся 15 красавіка 1489 года ў вёсцы Агырнас блізу Кайсеры (правінцыя Анатолія сучаснай Турцыі). На думку шэрагу даследчыкаў, Сінай нарадзіўся ў хрысціянскай армянскай сям’і^{[3][4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16][17][18][19][20][21][22][23]}, а паводле звестак Брытанскай энцыклапедыі, а таксама некаторых навукоўцаў — у грэчаскай праваслаўнай сям’і^{[24][25][26][27][28]}. Пры нараджэнні атрымаў хрысціянскае імя Іосіф (Юсуф). Бацька быў муляром і цесляром, з прычыны чаго Сінан у юнацтве атрымаў добрыя навыкі ў гэтых рамёствах, і гэта паўплывала на яго будучую кар’еру. Існуе тры кароткіх запісы ў бібліятэцы палаца Топкапы, прадыктаваныя Сінанам свайму сябру і біёграфу Мустафа Чэлебі Саю^[29]. У гэтых рукапісах Сінай раскрывае некаторыя падрабязнасці свайго юнацтва і ваеннай кар’еры. Яго бацька згадваецца як «Abdülmennan»^[30]. Згадка пра магчымасць армянскага паходжання архітэктара ў Турцыі яшчэ ў сярэдзіне XX стагоддзя не прывіталася^[7].

Ваенная кар’ера

У 1512 годзе яго адабралі ў бацькоў і рэкрутавалі па дэўшырме ў корпус янычараў, пасля чаго ён быў накіраваны ў Стамбул, дзе прыняў іслам. Некаторыя крыніцы сцвярджаюць, што ён, магчыма, служыў вялікаму візіру Ібрагім-пашы Паргалы. Магчыма, што менавіта там ён атрымаў сваю ісламскае імя Сінан, што азначае «той, хто ідзе першым». У той час яму было 23 гады і ён не падыходзіў для вышэйшай школы Эндэрун па ўзросту, з прычыны чаго быў накіраваны ў дапаможную школу для вывучэння матэматыкі і сталярнай справы, якая знаходзіцца пры Імперскім каледжы. Але дзякуючы сваім амбіцыям і інтэлектуальным здольнасцям ён неўзабаве дапамагаў вядучым архітэктарам і асвойваў іх рамяство. Праз тры гады Сінан скончыў школу і стаў кваліфікаваным архітэктарам і інжынерам, а ўжо праз 6 гадоў з моманту паступлення ў школу браў удзел у апошняй ваеннай кампаніі Сяліма Першага на востраве Радос, якая скончылася са смерцю султана. Праз два гады ён стаў сведкам заваявання Бялграда.

Разам з корпусам янычараў новага султана Сулеймана Пышнага ў складзе рэзервовай конніцы ўдзельнічаў у бітве пры Махачы і ў паходзе на Аўстрыю, пасля якога Сінан быў павышаны да звання капітана Султанскай аховы і атрымаў у камандаванне кадэцкі пяхотны корпус, пазней ён быў прызначаны камандуючым 62-м стралковым корпусам, дыслакаваным у Аўстрыі^[31]. У час сваёй службы Сінан, расстрэльваючы крэпасці і будынкі, як архітэктар вывучаў іх слабыя месцы.

У 1535 годзе ён удзельнічаў у Багдадскай кампаніі ў званні камандзіра каралеўскай аховы і кіраваў будаўніцтвам водных умацаванняў на возеры Ван, за што быў узнагароджаны тытулам «Хасеке» і пасадай асабістага целаахоўніка султана, звання, эквівалентнаму янычарскаму Ağa.

У 1537 годзе ў складзе султанскага ваеннага корпуса ўдзельнічаў у экспедыцыі на Корфу і ў Апулію, а таксама ў паходзе ў Малдову, падчас якога прыцягнуў увагу султана Сулеймана Пышнага, пабудаваўшы мост праз Прут за некалькі дзён^[32].

Грамадзянская дзейнасць

Ва ўсіх гэтых кампаніях Сінан зарэкамендаваў сябе здольным інжынерам і добрым архітэктарам. У 1538 годзе, калі быў узяты Каір, султан прызначае яго галоўным прыдворным архітэктарам горада і даруе яму прывілей зносу любых будынкаў, якія не адлюстраваныя ў галоўным плане горада. Падчас сваёй ваеннай кар’еры ён вывучаў архітэктурныя помнікі ў заваяваных гарадах Еўропы і на Блізкім Усходзе, і ў мірны час ужыў атрыманыя веды на практыцы.

Пасля таго, як у 1539 годзе вярхоўным візірам стаў Чэлебі Лютфі Паша, пад камандаваннем якога раней служыў архітэктар, Сінай быў прызначаны галоўным прыдворным архітэктарам горада Стамбул. У яго абавязкі ўваходзіў кантроль за будаўніцтвам па ўсёй Асманскай імперыі, у тым ліку кіраўніцтва па грамадскім будаўніцтву (дарог, мастоў, вадаправодаў). За доўгія 50 гадоў знаходжання на пасадзе Сінай стварыў магутнае ведамства, з большымі паўнамоцтвамі, чым у кантралюючага яго міністра. Ім жа быў створаны цэнтр архітэктараў, у якім навучаліся будучыя інжынеры.

Найважнейшыя будынкі

Мячець Шэхзадэ

• Мячэць Шехзадэ — першае з самых значных архітэктурных збудаванняў Мімара Сінана. Узведзена ў гістарычным раёне Фаціх. Была пачата як пахавальня для сына султана Сулеймана Пышнага Шехзадэ Мехмеда (турэцк.: Şehzade — прынц, спадчыннік), які памёр у 1543 годзе, і скончаная ў 1548 годзе. Мае два мінарэта па 55 метраў. Як і ў многіх пабудаваных пазней Сінанам мячэцяў, ля будынка квадратнае падставу, на якім спачывае вялікі цэнтральны купал, які быў акружаны чатырма паловамі купалоў і шматлікімі дапаможнымі купаламі меншага памеру. Масіўныя гранёным калоны, якія нясуць купал, прамаляваныя вельмі выразна, структура скляпенняў ярка выдзелена чаргуецца цёмнай і светлай клинчатой мурам арак. Тут размешчаны тюрбо Шэхзадэ Мехмеда, а таксама Рустэма-пашы і Мустафы Дестеры-пашы.

Мячэць Сулейманіе

Мячэць Сулейманіе ў Стамбуле была ўзведзена Сінанам у 1550-57 гадах, і на думку навукоўцаў-даследчыкаў, з’яўляецца самай лепшай яго працай. Праект быў заснаваны на архітэктурным плане храма Святой Сафіі ў Стамбуле, шэдэўры візантыйскай архітэктуры, якое аказала вельмі вялікі ўплыў на ўсю творчасць Сінана, які спрабаваў перасягнуць гэты храм у сваіх пабудовах^[33]. У мячэці 4 мінарэта, масіўны цэнтральны купал вышынёй 53 метра і дыяметрам 26,5 метраў, што пераўзыходзіць на 6 метраў па вышыні, але саступае па шырыні купалу храма Ая-Сафія. У купале 32 адтуліны, праз якія пранікае святло, багата асвятляючы інтэр’ер мячэці і надаючы купалу эфект лёгкасці. Усяго ў будынку 136 вокнаў. Сінан тут дасягнуў большага адзінства дэкаратыўных і аб’ёмна-прасторавых элементаў, чым у папярэдняй мячэці. Лініі калон са складаным профілем, апорных ветразі і купал, візуальна пераклікаюцца з багатым і дробавым чляненнем сценавага аздаблення. Прапорцыі мячэці гарманічныя, сілуэт характарызуецца вытанчанасцю і плыўнасцю ліній. Увесь масіў будынка ўпісаны ў правільны трохкутнік. Мінарэты размешчаны па кутах абнесены каланадай двара: першыя два мінарэта знаходзяцца на больш нізкім узроўні, чым два іншых, якія прымыкаюць да самой пабудовы. Мячэць знаходзіцца на вяршыні пагорка прама над залівам Залаты Рог. Выразны рытм архітэктурных формаў добра ўспрымаецца здалёк. У двары мячэці знаходзяцца пахавальні. У двух суседніх тюрбо спачывае сам Сулейман і яго любімая жонка Роксолана. Мячэць Сулейманом — адна з самых вялікіх, калі-небудзь пабудаваных у Асманскай імперыі. Акрамя храма, у ёй знаходзіўся шырокі сацыяльны комплекс, які ўключае чатыры медрэсэ, бібліятэку, абсерваторыю, буйную бальніцу і медыцынскую школу, кухні, хамам, крамы і стайні^[34].

Мячэць Сяліміе ў Эдзірнэ

Мячэць селіцца ў Эдзірне, пабудаваную ў 1569-75 гадах, сам Сінан лічыў вяршыняй сваёй творчасці. Гэтая мячэць належыць да ліку выдатных архітэктурных дасягненняў ісламскай культуры і лічыцца найбольш гарманічным храмавым комплексам Турцыі. Яго архітэктура адрозніваецца асаблівай цэласнасцю. Мастацкая кампазіцыя мячэці складзена ў ярусах, якія звужваюцца дагары і пераходзяць плаўна ў купальную паўсферу. Усю архітэктуру пранізвае рытм гарызантальных і вертыкальных ліній. Плоскасць сцен візуальна падзелена аркамі па гарызанталі, у кожную з якіх ўпісаны ярусы вокнаў. Выступы, размешчаныя паміж аркамі і узнімальныя ступеніста ўверх, якія завяршаюцца васьмю вежамі з шатрамі, візуальна дзеляць масіў мячэці па вертыкалі. Вежы, гарманавальныя з чатырма самымі высокімі ў Турцыі мінарэтамі, ствараюць асноўны акцэнт усяго навакольнага пейзажу і падкрэсліваюць паважнасцю маштабу пабудовы. Тут Сінай прыдумаў кардынальна іншае, больш дасканалае кампазіцыйна-прасторавае рашэнне. Мячэць ўяўляе сабой у плане квадрат з вялікім купалам у цэнтры, які абапіраецца на восем масіўных калон, паміж якімі знаходзяцца шырокія галерэі. Адукаваная калонамі гіганцкая ратонда «ўпісана» ў квадрат сцен так, што ўся прастора зліваецца ў адно цэлае^[35]. Багатая пластыка аздаблення сцен і апорных калон надае інтэр’еру маляўнічы характар. Яркае асвятленне ўсяго прасторы мячэці скрозь шматлікія вокны, размешчаныя ў некалькі ярусаў, дае ўражанне хараства і урачыстасці. Двор і будынак прадстаўляюць не адасобленыя адзін ад аднаго часткі, а адзінае цэлае. Такі комплекс будынкаў завецца па-турэцку külliye і ўключае ў сябе бальніцу, школу, бібліятэку і хаммам, размешчаныя вакол мячэці, а таксама медрэсэ, dar-ül hadis (школа Аль-Хадысе), гадзінную пакой і шэраг крамаў. Сюды ж уваходзіць і мячэць Беязіда II, у якой знаходзіцца музей аховы здароўя. Сам Сінан пісаў, што мячэць Шэх-задэ была яго вучнёўскай працай, Сулейманіе — працай чалядніка, а Сялім ў Эдзірне — працай майстра^[36].

Масты

Вышаградскі мост

У пабудове мастоў Сінан майстэрску спалучаў мастацтва з функцыяналізмам. Найбуйнейшым з іх, даўжынёй амаль 635 метраў (2083 футаў), з’яўляецца мост Бюйюкчэкмечэ (у прыгарадзе Стамбула). Памятная шыльда на гэтым будынку абвяшчае, што пабудаваў гэты мост раб Божы Юсуф з хрысціянскай вёскі Агырнас, што побач з горадам Кайсеры ў Анатоліі. На іншых сваіх творах Сінан пакідаў такі подпіс — галоўны архітэктар яго султанской вялікасці^[37].

Іншымі важнымі прыкладамі з’яўляюцца мост Айліўры, Стары мост у Свіленградзе на рацэ Марыца, мост Сокуллу Мехмет-пашы праз раку ў Люлебургазе, мост Сінанлі праз раку Эргене (прыток Марыцы) і Вішаградскі мост над ракой Дрынай.

Вішаградскі мост праз раку Дрыну ў Босніі 1577 года — помнік сярэднявечнага турэцкага інжынернага мастацтва. Лічыцца, што заказчыкам работ быў Саколу Мехмед-паша, ураджэнец Босніі, які быў вялікім візірам Сулеймана Пышнага. Мост складаецца з 11 пралётаў, і ў 2007 годзе быў уключаны ЮНЕСКА ў спіс помнікаў Сусветнай спадчыны.

Вынікі

За сваё жыццё Сінан пабудаваў каля 300 будынкаў — мячэці, школы, дабрачынныя сталовыя, бальніцы, акведукі, масты, караван-адрыны, палацы, лазні, маўзалеі і фантаны, асноўная частка якіх была збудаваная ў Стамбуле. Самыя яго вядомыя пабудовы — гэта мячэць Шэхзадэ, мячэць Сулейманіе і мячэць Сяліміе ў Эдзірне.

На яго творчасць вялікі ўплыў аказала архітэктура Сабора Святой Сафіі, і Сінану ўдалося дасягнуць сваёй мары — пабудаваць купал, які перавышае купал Святой Сафіі.

Памёр 7 лютага 1588 года, пахаваны ва ўласным маўзалеі (цюрбо) каля сцяны мячэці Сулейманіе.

Цікавыя факты

• Вучань Сінана, персідскі архітэктар Іса Хан, ужыўшы ўстаноўкі настаўніка на індыйскай глебе, стварыў Тадж-Махал.
• На адной з апошніх работ Сінана — мосце ў пасёлку Бююкчэкмечэ, прыгарадзе Стамбула, — напісана, што пабудаваў яго раб Божы Юсуф з хрысціянскай вёскі Агірна, што побач з горадам Кайсеры ў Анатоліі, хоць на іншых творах ён падпісваўся галоўным архітэктарам яго султанскай вялікасці.
• Вялікі дойлід згадваецца ў рамане Паўла Загрэбельнага «Раксалана»:

Паклікала вялікага будаўнічага Коджы Мімар Сінай, які ўжо скончыў джамію султана Сяліма і цяпер майстраваў самую вялікую з асманскіх мячэцяў — Сулейманам, здзіўляючы ўсіх веліччу будынка, а яшчэ больш — упартай марудлівасцю ў працы. Сінан прыбыў у султаншы без пышнасці, у простай працоўнай вопратцы, нібы ў знак жалобы па памерла Шах-задэ. Быў стары, як заўсёды стомлены, з абыякавымі, як у венецыянскага мастака, вачыма.[38]

Памяць

У гонар Сінана названы кратар на Меркурыі. Помнік Сінану пастаўлены ў Эдзірне, у Анкары знаходзіцца скульптурны бюст Сінана. Партрэт Сінана на фоне пабудаванай ім мячэці Сяліміе быў намаляваны на адваротным баку банкноты 1982—1995 гадоў 10000 турэцкіх лір. У г. Стамбул вельмі шмат праспектаў, вуліц і вулачак названа ў гонар Мімара Сінана.

На аснове турэцкага заканадаўчага акта ад 4 лістапада 1981 года 20 ліпеня 1982 года Універсітэту Выяўленчых мастацтваў у Стамбуле прысвоена імя Мімара Сінана^[39].

• 
  Цэнтральны ўваход ва Універсітэт выяўленчых мастацтваў Мімара Сінана
• 
  Панадворак са скульптурамі Універсітэта Мімара Сінана
• 
  Надпіс перад уваходам у Музей Універсітэта Мімара Сінана
• 
  Афіша мастацкай выставы ў Музеі Універсітэта Мімара Сінана
• 
  Маўзалей Мімара Сінана
• 
  Помнік Мімару Сінану ў Эдзірне
• 
  Бронзавы бюст Мімара Сінана ў медрэсэ Каферага ў Стамбуле
• 
  Бюст Мімара Сінана ў Анкары
• 
  Мімар Сінай і яго шэдэўр мячэць Сяліміе на адваротным баку банкноты 10 000 турэцкіх лір

Галерэя

• 
  Мячэць Сулейманіе, злева наперадзе — мячэць Рустам Паша
• 
  Мячэць Сулейманіе, унутраны выгляд
• 
  Цюрбе Сінана
• 
  Мячэць Сялімие, пабудаваная Сінанам у 1575 годзе. Эдзірне, Турцыя.
• 
  Купал мячэці Сяліміе
• 
  Мячэць Міхрыма-Султан
• 
  Правая сцяна галерэі мячэці Рустам Паша
• 
  Хамам Хасекі-Хурэм
• 
  Памятная шыльда на сцяне хамама Хасеке-Хурам
• 
  Від на Стамбульскую мячэць з боку кандытарскай Гюлю Олу
• 
  Мячэць Сакулу Мехмеда Пашы
• 
  Вышаградскі мост

Зноскі

1. Bell A. Encyclopædia Britannica — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768. Праверана 19 студзеня 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q455'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2846567'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2743906'></a>
2. Sinan // Encyclopædia Britannica Праверана 5 лютага 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
3. Alexander Speltz, David O’Conor. «Styles of ornament: exhibited in designs and arranged in historical order with descriptive text.» — 647 стр. — Regan Publications, 1928 — Стр. 215
4. Orhan Pamuk, Maureen Freely. «The black book» — стр 466 — Vintage International/Vintage Books, 2006 г. — p. 351 — ISBN 1400078652, ISBN 9781400078653 Sinan, Turkey’s greatest-ever architect,' was really an Armenian from Kayseri.
5. Frederick Albert Richardson. «The International quarterly», Volume 5 — Fox, Duffield & Company, 1902 — p. 160: The marvelous mosque of Suleiman, the Ottoman Santa Sophia, is the work of the architect Sinan, of Armenian origin.
6. Clark University (Worcester, Mass.) «The Journal of international relations» том 7 Издатель Clark University, 1917 г. p458 Armenian architect, Sinan, who designed and built the famous Mosque of Adrianople, and the Mosque of Suley- man in Constantinople.
7. Herbert Joseph Muller. «The loom of history» — 495 p. — New American Library, 1961 — p.439: Sinan, the greatest of Ottoman architects, seems to have been an Armenian —though it is almost a criminal offense in Turkey today to mention this probability.
8. John Gloag. «Enjoying architecture‎» — 96 p. — Oriel Press, 1965 — p. 32: the Magnificent, designed by Sinan, an Armenian architect, and built in five years
9. John Gloag. «Architecture» — 197 p. — Cassell, 1963 — p.85: the great mosque of suleyman the Magnificent was designed by Sinan, an Armenian architect, and built from 1550 to 1555, with a central dome 86 feet in diameter and 156 feet high
10. Cecil Stewar. «Serbian legacy» — 135 p. — G. Allen and Unwin, 1959 — p.98: But only one architect is remembered — Mirmar Sinan, the Armenian, who was a contemporary of Michelangelo and whose greatest work was the Suleiman Mosque at Constantinople. He was also the architect of the Begova Mosque at Sarajevo.
11. Kouymjian, Dickran. Armenia from the Fall of the Cilician Kingdom (1375) to the Forced Emigration under Shah Abbas (1604) // Richard G. Hovannisian:The Armenian People from Ancient to Modern Times (1997, Vol. 2)|13
12. «Although Sinan is usually identified by authors as „an Ottoman architect“ or as „a Christian forced by the Ottomans to serve in the Janissary corps“, or sometimes as a Greek or probably a Greek, he can be identified as an Armenian through a document in the imperial archives and other evidence.» — Armenian Constantinople; Architects, Craftsmen, Weavers: Armenians and Ottoman Art. UCLA — (University of California, Los Angeles). — «Несмотря на то, что обычно Синана идентифицируют как „османского архитектора“ или как „христианина, вынужденного османами служить в янычарских подразделениях“, иногда греком или „возможно, грека“, он в документе имперского архива, как и в других свидетельствах, определяется армянином.» — Армянский Константинополь; Aрхитекторы, ремесленники, ткачи: армяне и османское искусство. УКЛА — Калифорнийский университет в Лос-Анджелесе.
13. Sir Thomas Graham Jackson «Byzantine and Romanesque architecture» (том 1) Издатель University press, 1913 p143 They are many of them designed by Sinan, who is said to have been an Armenian
14. H. Arthur Klein, Mina C. Klein «Great structures of the world» стр288 Издатель World Pub. Co.1968 г. p135 During 1550—1555, an Armenian architect named Sinan built for Soliman I, known also as Suleiman the Magnificent, a splended mosque..
15. Bruce Allsopp. «A modern theory of architecture» стр 102 Издатель Routledge, 1981 г. ISBN 071000950X, ISBN9780710009500 p73 What was begun under Constantine and achieved under Justinian in Hagia Sophia reached its ultimate fulfilment in the work of the Armenian janissary(under the Turkish Sultanate) Sinan the Great (1489—1588)
16. «Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland» Издатель Cambridge University Press for the Royal Asiatic Society, 1937 p112. Thus, Mi’mar Sinan being an Armenian, it follows that the architect of the temple of Selim in Constantinople and Selim’s mosque in Adrianople was an …
17. Richard Fletcher. The Cross and the Crescent стр 182 Издатель Allen Lane, 2003 г. ISBN 0713996862, ISBN 9780713996869 p138 «…the Magnificent was Sinan the Old — he lived to be about ninety — an Armenian from Anatolia»
18. Sacheverell Sitwell, John Farleigh. «Old fashioned flowers» стр 193 издатель Country life limited, 1939г p74 The architect Sinan, perhaps of Armenian descent, raised mosques and other buildings all over the Turkish Empire
19. Турецкий журналист утверждает, что армяне Османской империи являлись «гордостью государства»(недаступная спасылка)
20. Радио «Свобода». Мехмет Али Биранд: Чтобы доказать, что знаменитый архитектор Синан, который построил мечеть султана Селима, не армянин, в 60-х годах прошлого века учёные даже раскопали его могилу. Они пытались доказать по костям черепа, что он был турком. Останки Синана были перенесены в Музей сокровищ Анатолии, потом исчезли. Архівавана 10 жніўня 2009.
21. Zaryan, A. «Սինան» (Sinan). Soviet Armenian Encyclopedia. vol. x. Yerevan, Armenian SSR: Armenian Academy of Sciences, 1984, pp. 385—386.
22. "Will Sinan's Armenian Origin Finally Be Publicly Acknowledged?". Armenian Reporter. 2001-02-24. Архівавана з арыгінала 8 жніўня 2014. Праверана 2007-02-03.
23. T. Byram Karasu «Of God and Madness: A Historical Novel» стр243 Издатель Rowman & Littlefield, 2007 г. ISBN 0742559750,ISBN 9780742559752
24. Encyclopaedia Britannica. Sinan (Ottoman architect).: «The son of Greek Orthodox Christian parents, Sinan entered his father’s trade as a stone mason and carpenter.»
25. Byzantium and the Magyars, Gyula Moravcsik, Samuel R. Rosenbaum p. 28
26. Talbot Hamlin, Architecture Through the Ages, University of Michigan, p 208
27. J. M. Rogers. Sinan: Makers of Islamic Civilization. — Oxford Centre for Islamic Studies, — I.B.Tauris, 2006 — Editor’s afterword, p. 138 — ISBN 9781845110963: «He was born in Cappadocia, probably into a Greek Christian family.»
28. Kathleen Kuiper. Islamic Art, Literature, and Culture. — The Rosen Publishing Group, 2009 — p. 204 — ISBN 9781615300976: «The son of Greek Orthodox parents, Sinan entered his father’s trade as a stone mason and carpenter.»
29. Anonymous Text; Architectural Masterpieces; Book of Architecture Анонимный фрагмент текста архитектурных шедевров; книга Architecture
30. Reha Günay. A Guide to the Works of Sinan the Architect in Istanbul (англ.) (11 лістапада 2006). Праверана 16 красавіка 2013.
31. Goodwin Godfrey, «A History of Ottoman Architecture»; Thames & Hudson Ltd., London, reprinted 2003; ISBN 0-500-27429-0
32. Sinan (in Dictionary of Islamic Architecture) Архівавана 4 чэрвеня 2011.
33. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/545603/Sinan Mimar Koca Sinan («Great Architect Sinan»)
34. http://artislam.org.ua/headline/arxitekturnyj-ansambl-sulejmanie-v-stambule.html(недаступная+спасылка) Архитектурный ансамбль Сулеймание в Стамбуле на сайте «Искусство ислама»
35. Миллер Ю. Искусство Турции. — М. -Л.: Искусство, 1965. С. 32 — 33
36. Веймарн Б. «Искусство Турции»
37. http://reports.travel.ru/letters/92786.html Турция: великое открытие древних цивилизаций
38. Роксолана - Павло Загребельний (укр.)
39. http://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mimar_Sinan_G%C3%BCzel_Sanatlar_%C3%9Cniversitesi&stable=0&shownotice=1 Университет Изобразительных искусств Мимара Синана

Літаратура

• Всеобщая история архитектуры, т. 8. М., 1969.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Мімар Синан

• Веймарн Б. Искусство Турции
• Портал Islam.by Выдающийся османский архитектор Мимар Синан. Архівавана 18 ліпеня 2012.